Оқулық Алматы, 012 Əож 528(075. 8) Кбж 26. 12я73 т 53


1:200-1:500 масштабты пландар үшін 50х50см тік бұрышты бет- терге бөлу қолданылады. 7.12 сурет



жүктеу 11,51 Mb.
Pdf просмотр
бет84/141
Дата20.11.2018
өлшемі11,51 Mb.
#22575
түріОқулық
1   ...   80   81   82   83   84   85   86   87   ...   141

273

1:200-1:500 масштабты пландар үшін 50х50см тік бұрышты бет-

терге бөлу қолданылады.

7.12 сурет. 1:100 000 масштабты картаның бетіндегі 1:50000, 1:25000 мас-

штабты картаның беттері мен номенклатурасы

Топографиялық карталардың номенклатурасы оның солтүстік 

бұрыштамасының үстіне жазылып, оң жақ бүйіріне ең үлкен 

елдімекеннің аты жақшаның ішіне жазылады. Қажетті аумақтың 

ірі масштабты топографиялық картасының əр бетін құру 

жинақталған кесте арқылы жүргізіледі. Ол үшін  картаның мас-

штабына сəйкес  келетін жинақталған кестеге қажетті ауданның 

шекарасын түсіреді. Содан соң кестеде белгіленген беттердің но-

менклатурасын жазады [7.3-кесте].



7.3 кесте. 

Топографиялық картаның  беттерінің номенклатурасы мен мөлшері 

туралы деректер

Ка

рт



ан

ы

ң



 

м

асшт



абы

Т

р



ап

ецияны 


бөлу

ден


 ал

ы

н



д

ы

Қанша бөлікк



е 

бөлінді


Беттер

ді қо


сымша

 б

елгіле



у

Но

менкла



ту-

расының мыс

алы

Бұрыштама-



сының 

өлшемі


44° ендік

тегі 


қамтылған

 а

у



м

ақтың ор


та

ша

 а



уданы 1м

2

 е



с

еб-


імен

Ендік 


бойынша

Бойлық 


бойынша

1:1000000

-

L-44


75104



18–1171


274

1:500000


1:1000000 

масштаб-


ты кар-

таны 4 


бөлікке 

бөлу ар-


қылы

4

А,Б,В,Г L-44-В 2°



43776


1:200 000 1:1000000 

масштаб-


ты кар-

таны 36 


бөлікке 

бөлу 


арқылы

36

І, ІІ...



ХХҮ

L-44-


ХХҮ

40'


4864


1:100000

1:1000000 

масштаб-

ты кар-


таны 144 

бөлікке 


бөлу 

арқылы


144 1,2 

...144


L-44-

109


20'

30'


1216

1:50000


1:100 000 

масштаб-


ты кар-

таны 4 


бөлікке 

бөлу 


арқылы

576 А, Б, 

В, Г

L-44-


109-В

10'


15'

306


1:25000

1:50 000 

масштаб-

ты кар-


таны 4 

бөлікке 


бөлу 

арқылы


2304 абвг

L-44-


109-

В-в


5'

7''30'


76

1:10 000


1:25 000 

масштаб-


ты кар-

таны 4 


бөлікке 

бөлу 


арқылы

9216 1,2,3,4

L-44-

109- 


В-в-03

2'30'' 3'45''

19



275

7.4 Топографиялық карталарда қолданылатын коорди-

наттар жүйесі

Топографиялық картаның координаттар торлары. Ко-

ординаттар торлары



  барлық ірі масштабты карталарда қажетті 

нүктелердің координаттарын анықтау немесе координаттары бой-

ынша нүктені түсіру үшін координаттық (шақырымдық) торлар 

жүргізіледі. Олар беттің ішкі координаттар торы жəне көршілес 

жатқан зонаның координаттар торы болып  екі топқа бөлінеді. 

Беттің ішіндегі координаттар торы. Беттің ішіндегі коорди-

наттар торы 1:10 000 нан 1:50 000 дейінгі масштабты карталарда 

1 шақырым; 1:100 000 масштабты картада 2 шақырыменан; 1:200 

000 масштабты карталарда 10 шақырымнан кейін жүргізіледі. 

1:500 000 жəне 1:1 000 000 масштабты карталарда шақырымдық 

торлар жүргізілмейді. 



Көршілес  аумақтардың шақырымдық  торлары.  Нүктенің 

координатын анықтау немесе көршілес зонаның шетінде 

орналасқан нүктені координат бойынша картаға түсіру қызметін 

атқаратын бұл тор шақырымлік сызықтар қиып өтетін сыртқы 

бұрыштамаға жазылады. Ортасында жəне сыртқы бұрыштаманың 

шетінде көршілес зонадағы карта бетінің номенклатурасы 

көрсетіледі. Минуттық жəне ішкі бұрыштаманың аралығында 

координаттар торының шығысы мен олардың саны жазылады. 

Оңтүстік бұрыштамаға  бағыттас жүргізілген бұрышына жақын 

орналасқан көлденең бағыттағы шақырымлік сызықтың абсцис-

сасында сол сызықтың экватордан шақырым есебімен алынған 

қашықтығы беріледі. Қалған көлденең шақырымлік сызықтарда 

қысқартып жазылады. Мысалы, 1:25 000 масштабты картаның 

абсциссасындағы 6065 саны киломертлік сызықтың экватордан 

6065 шақырым қашықтықта жатқанын білдіреді. 

Батыс бұрыштамаға  бағыттас жүргізілген бұрышына жақын 

орналасқан тік бағыттағы шақырым сызықтың ординатын-

да жазылған 4307 санындағы 4 зонаның  реттік саны ал 307 

ординаттың біліктік меридианнан шартты түрде 307 шақырым 

қашықтықта орналасқанын көрсетеді. Тік бағыттағы шақырымдық  

тордың 4 зонаның біліктік меридианынан нақты қанша шақырым 

қашықтықта орналасқанын төменде көрсетілген амалмен есеп-




276

теп шығарады. 307-500 шақырым = -193 шақырым. Карталарда 

ішкі бұрыштаманың бойында ірі теміржол бекеттеріне дейінгі 

арақашықтық пен оған баратын теміржолдың, қатты жабынды не-

месе жақсартылған асфальт төселмеген автомобилы жолдарының 

бағыты жазылады.  



Топографиялық картаның тікбұрышты координатта-

ры. Тік бұрышты координаттар жүйесі жазықтықтағы кез кел-

ген нүктенің координатын абсцисса жəне ордината  біліктеріне 

қатысты анықтауға негізделген. 

Көлденең түзумен жанасатын жер элипсоидының бөлігі 55 

шақырымға тең болғанда экваторда жазықтықпен жанасатын 

доға ұзындығының ауытқуы 30

/

, ал ұзындық айырмасы 1,5 мет-



рден  аспайтындықтан оны жазықтық ретінде қабылдауға бола-

тыны белгілі. Егер 6° зонаны элипсоид деп есептесек оның эк-

ваторда жанасатын доғасының ұзындығының ауытқуы 510м тең 

болады. Жазықтыққа көшіргендегі доға ұзындығы ауытқуының 

мұндай мəні  топографиялық картада жүргізілетін өлшеулердің 

дəлдігіне қойылатын талаптарды қанағаттандырмайды. Яғни, кең 

көлемді аумақты картаға түсіргенде  жердің қисықтығы картада 

біршама бұрмаланудың болуына əкеп соқтырады. 

Бірақ сол 6° доғаны көлденең цилиндрдің бүйір бетінде жо-

балап жазықтыққа жайса, экватор бойындағы 6° меридиандар 

доғасының шеткі нүктелерінің жер бетіндегі нақты ұзындығымен 

салыстырғанда, бұрмалануы  0,0014, ал аудандікі 0,0027-ге тең 

болады.  

Қорыта айтқанда, картографиялық проекцияны пайдалану 6° 

аймақпен шектелетін топографиялық карталарда ұзындық пен 

ауданды өлшеуде кететін ауытқулардың масштабтық  дəлдігінің 

шегінен біршама  аз болуын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. 

Сондықтан топографиялық картаны жер элипсоидында құру 

үшін Гаусс пен Крюгердің тең бұрышты көлденең цилиндрлі про-

екциясында жобаланып   6° сфералық екі бұрышты аймақ (зона) 

тор алынады да, оны жазықтыққа көшіреді [7.13-сурет].

 Проекцияның мəні əрбір екі бұрышты 6° зона жанасатын 

жеке көлденең цилиндрде жобаланады. Жанасу сызығы əр бір 

зонаның орталық (біліктік) меридианы арқылы өтеді. 




жүктеу 11,51 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   80   81   82   83   84   85   86   87   ...   141




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау