Оқулық Алматы, 012 Əож 37. Кжб 74. 00 Д 87

194
Модульдік  оқыту  технологиясында  білім  алушылардың  оқу 
іс-əрекетінің  нəтижелерін  бағалаудың,  өзін-өзі  жəне  бірін-бірі 
бағалаудың мəні зор. Білім алушылар білімін бағалау балдық жүйемен 
жүреді, онда əрбір білім алушыға əртүрлі күрделілік деңгейіндегі үш 
тапсырма беріледі. Олар шартты белгілермен көрсетіледі.
Топтық  жұмыс  формасын  ұйымдастыруда  бірін-бірі  бағалау 
əдісін қолдануға болады. Сонымен,  талқылауға ұсынылып отырған 
бұл технологияның: білім алушы тұлғасының танымдық қабілеттерін 
дамытуға;  таным  үдерістерін  дамытуға;  белсенді  сөздік  қорын, 
ауызша  жəне  жазбаша  тілін  дамытуға;  тұлғаның  қиындықтарға 
даяр  болу  жəне  оны  жеңе  білу,  қарым-қатынас,  ойын,  танымдық, 
қауіпсіздік,  сыйласу,  шығармашлық  өзін-өзі  белсендіру,  өзін-өзі 
бекіту қажеттіліктерін қанғаттандыруға əсер ететіні сөзсіз.
Модульдік  оқытуда  оқу  материалын  үйренудің  реті,  игеруге 
тиісті негізгі ұғымдар, дағдылар мен біліктер, материалды игерудің 
деңгейі  мен  сапасы-барлығы  алдын-ала  жоспарланып  қойылады. 
Модульдердің  саны  пəннің  ішкі  ерекшеліктеріне,  сонымен  қатар 
оқытудың  қажетті  бақылу  жиілілігіне  де  байланысты.  Модульдік 
оқыту  рейтингілік  бақылау  жүйесімен  тығыз  байланысты.  Модуль 
неғұрлым ірі жəне маңыздырақ болса, соғұрлым оған балалар саны 
көбірек  беріледі.  Пəннің  базалық  мазмұнды  ұғымы,  құрамында 
базалық  мазмұнды  блоктар  логикалық  бір  жүйеге  келтірілген,  оқу 
модулі ұғымымен тығыз байланысты.
Базалық  ұғымдар  негізінде  модуль  бойынша  істелетін  істердің 
барлығын қамтитын жəне модульді оқып біткеннен кейін бақылауға 
(əдетте  тест  түрінде)  алынатын  сұрақтар  мен  тапсырмалар 
құрастырылады. Əрбір модуль қарастырылып болғаннан кейін, тест 
бақылауының  нəтижелері  бойынша  оқытушы  білім  алушыларға 
қажетті ұсыныстар жасайды. 
Витогенді  технология – инновациялық  технология,  оның  пай-
да  болуы  мен  дамуына,  түрлеріне  тоқталмас  бұрын,  қазіргі  білім 
беру  жүйесінің  негізгі  бағытарына  тоқталу  керек.  Жаңа  техноло-
гияларды  оқыту  үдерісінде  пайдалану  қажеттіліктен  туындады. 
Ғылыми-техникалық  даму  ғасырындағы  жаңа  қажетті  жағдайдың 
бірі – интеллектуалдық,  шығармашылдық,  гуманды  жас  ұрпақты 
тəрбиелеу.  Даму  педагогикалық  оқыту  үдерісінің,  терең  мағыналы 
мəніне айналды. Осы жаңа педагогикалық технологиялардың бірі – 
витогенді технология.
«Витогенді»  сөзі  латын  тілінен  аударғанда  «өмір», «тіршілікке 
қатысты құбылыс» деген мағынаны береді. Витогенді технологияны 

195
оқыту  үдерісінде  пайдаланудың  өте  тиімді  болатындығы  ғылымда 
дəлелденген. Мұны голографиялық тəсіл деп атайды. Голография - 
заттың  көлемді  кескінін  алуға  мүмкіндік  беретін  əдіс.  Голография 
ұғымы ғылымға 1993 жылы енгізілді. Одан əрі голографиялық сана 
деген ұғым пайда болды.
Ғалымдар голографиялық ситуация деген ұғымды да енгізді. Ол 
оқыту үдерісінде оқытудың мазмұнын мақсатты бағытталған, ең аз 
дегенде үш жобаның (проекция) қосылуынан туындайтын көлемді 
ашуға бағытталды.
Витогенді технология негізінде білім алушы өз білімін анықтай 
алады,  оған  жаңа  білімді  қосады,  шығармашылық  мүмкіндігін 
көрсетеді,  құбылыстар  арасындағы  байланысты  көрсете  алады, 
жоба түзе алу мүмкіндігі туындайды, қиялдай алатын болады. Осы-
лайша, білім алушы алдына қойған мақсаты бойынша жұмыс істеуге 
дағдыланады.
Проблемалық  оқыту.  Қазіргі  заманғы  білім  берудің  басты 
мақсаты - мамандарды əлемді шығармашылық тұрғыдан өзгертудің 
əдістемесімен  қаруландыру.  Осы  тұрғыдан  алғанда  ғылыми 
міндеттерді  дəстүрлі  емес  əдістермен  шешудің  жолы  ретінде 
проблемалық оқыту жүйесінің ұсынылуы заңды құбылыс. 
Проблемалық  оқыту  өзінің  мазмұны  мен  құрылымы  бойын-
ша  оқытушы  мен  білім  алушылардың  шығармашылық  үдерістерін 
жинақтайтын оқытудың педагогикалық технологиясы болып табы-
лады.  Оның  басқа  технологиялардан  айырмашылығы,  біріншіден, 
оқу-іс  əрекетінің  барлық  құрылымы  функциональды  түрде  əрекет 
етеді,  екіншіден,  проблемалық  оқытуда  əрекеттің  моделін  құру 
кезеңі  мен  субъектінің  шешу  тəсілін  өз  бетімен  таңдап  алуы,  яғни 
əрекетті  өздігінен  реттеуі  үстем  болады.  Проблемалық  оқытуда 
оқытушы  білім  алушыға  білуге  тиісті  таным-түсінікті  өзі  айтып 
бермейді,  қайта  шəкіртке  іздетеді.  Олар  ұғынуға  тиісті  заңдар  мен 
заңдылықтарды, теориялық танымды, ақыл-ой тұжырымдарды білім 
алушының  өздеріне  іздету  арқылы  тапқызып,  деркетерді  талдап, 
талқылау арқылы жеткен нəтижені, түсінік-танымды, тиісті білімді 
меңгеруі болып шығады. Сонда, бұл жол білім алушының проблема-
ны шешу, түрлі проблемалық жағдаятты талдау, болжамды айқындау, 
күрделі мəселе түйінін тарқату, мүмкіндігіне қарай, тəжірибеде сы-
нау нəтижесінде қол жеткен таным-түсінікті меңгеруде алған білімі 
деп танимыз. Мұндай іс-əрекет барысындағы жүйе мынадай:
Проблемалық  оқытуда  оқытушы  білім  алушыға  білім  жүйесін 
ұқтырумен  жəне  олардың  іскерлік  дағдысын  қалыптастырумен 

196
қатар  шəкірттің  танымдық,  шығармашылық  бағдарда  болуына 
жол  нұсқайды.  Тиісті  тақырып  бойынша  проблемалық  сұрақтарды 
шешудің жолдарын қарастыру, оны шешу шəкірттің үлесіне тиісті. 
Жаңа білімді игеру барысында білім алушы өздігінен ізденіп жəне 
оны практикада қолдана алу бағдарында еңбектенеді. Проблемалық 
оқытуда білім алушының ғылым негіздерін мегерудегі дербестігін, 
қабілетін дамыту көзделеді. Білім алушының ойлануы, іс-əрекеттегі 
ізденісі  үшін  репродуктивтік,  продуктивтік  жəне  шығармашылық 
жолдары  сəйкестендіріле  пайдаланылады.  Репродуктивтік  жол-
дар негізінде атқарылатын іс-əрекет үлгі алгоритм бойынша орын-
далса,  продуктивтік  жолда  білім  алушы  жағдаятты  өзінше  шешу-
ге  əрекеттеніп,  жаңаша  ізденуге  мəн  береді.  Ал  шығармашылықта 
эвристикалық іс-əрекетке көшіп, проблеманы шешуде тосыннан кел-
ген ойларын ұсынып, жұмысты өзінше орындайды. 
Білім  беру  саласында  түсіндірмелі  иллюстративтік  оқыту 
жолының  мəнділігі,  ой-пікір  айқын,  жүйелі  болғандықтан,  ондағы 
мағлұматты  білім  алушы  қиналмай-ақ  тез  ұғынады,  сол  күйінде 
қайталап  айтып  бере  алады.  Ал  мұндағы  əлсіздік-берілетін  білім, 
түсінік  репродуктивтік,  яғни  қайталау  түріне  келеді  де,  білім 
алушының іс-əрекеттегі өзіндік ізденісі мен өз бетімен ойлануына аса 
мəн  берілмейді.  Орта  оқу  орындарындағы  білімдендіру  жүйесінде 
осы  жол  етек  алған.  Педагогика  тарихында  И.Гербарттық  деп  ата-
лып  кеткен  бұл  дəстүрлік  жолдан  көптеген  оқытушылар  шыға  ал-
май шырмалып келеді, өйткені жаттандылық түріндегі оқытуға тым 
бейімделіп кеткендікпен қатар, екінші жағынан пəндік əдістемелік 
əдебиеттер  осы  жүйеге  бағдарланған.  Оқытушының  іс-əрекеті: 
проблемалы  жағдаят  туғызу,  проблеманың  мəн-мазмұны  туралы 
ойлауды  ұйымдастырады;  тиісті  қарама-қайшылыққа  байланысты 
туындап отырған болжам-жорамалды шешуді ұйымдастырады; бол-
жам-жорамалды тексеріп көруді ұйымдастырады; жүзеге асырылмақ 
нəтижеге байланысты тұжырымдама жасауды ұйымдастырады.
Білім алушының іс-əрекеті: кедергі мен қайшылық неде екенін 
аңғарып,  оны  зерттеп  білу;  шешуге  тиісті    проблеманы  айқындау; 
тиісті  мəселеге  байланысты  өзінше  болжам,  жорамал  жасап,  оны 
шешуге талпыну.
 Болжам жасауда жорамалға талдау жасалып, қойылған міндеттің 
шешімі тəжірибеде сынап байқалады. Қол жеткен нəтижені талдап, 
тиісті қорытынды жасап, алған білімін жүзеге асырады. Проблемалық 
оқытудың  пайдалы  жағы,  білім  алушыны  шығармашылыққа