Физика  мен  техникаға  арналған  үздік  суреттер  сайысы

 
187 
Физика  мен  техникаға  арналған  үздік  суреттер  сайысы 
(7-8  сыныптар).  Физика  пән  мұғалімі  және  штаб  мүшелері 
мектептің сурет пәні мұғаліміне, апталық уақытында оқушыларға 
алдын-ала,  сабақта  физикалық  құбылыстардың  суретін  салу  тап-
сырмасын беруін сұраулары қажет. Қазіргі және болашақ ғылыми 
техниканы, олар қалай елестететіндігі жөнінде салынуы керек 
Физикалық  қабырға  газеттері  мен  бұрыштамалар  сайы-
сы. «Ғылым мен техника жаңалықтары». Бұл сыныптар ұжымы-
ның  сайысы  болып  табылады  және  оны  үлкен  балмен  бағалау 
керек.  Бағалау  кезінде  қабырға  газеттерінің  тақырыбы  қанша-
лықты қызықты және мазмұнды екеніне көз жеткізген дұрыс. 
Кештің  түрлері.  7-8  сыныптар  үшін  сыныптан  тыс 
жұмыстардың  тәжірибесінен  үлкен  қолдау  тапқан  кештер  – 
қызықты  физика,  физика-техникалық  кештер,  тақырыптық  және 
мерейтойлық күндерге арналған кештер болды. 
 Физика мен техника кештері. 
Физика мен техника кештері – физикадан көпшілік сыныптан 
тыс  жұмыстың  тардымды  да  пайдалы  түрінің  бірі.  Жақсы 
ұйымдастырылып  өткен  кеш  көбінесе  оқушыларға  ұмытылмас 
әсер  қалдырады  да,  олардың  кейбіреулерінің  физика  мен 
техникаға шынайы еліктеуінің бастамасы болады.  
Кештің  түрлері.  7-8  сыныптар  үшін  сыныптан  тыс 
жұмыстардың  тәжірибесінен  үлкен  қолдау  тапқан  кештер  – 
қызықты  физика,  физика-техникалық  кештер,  тақырыптық  және 
мерейтойлық күндерге арналған кештер болады. 
Қызықты  физика  кеші  әсіресе  7-8  сынып  оқушылары  үшін 
ерекше  орын  алады.  Бұл  түсінікті  де:  13-14  жастағы  мектеп 
оқушыларын,  олардың  қиялын  баурап  әкететін  ғажайып 
құбылыстар әуестендіреді. Алайда мұғалім кешті тек бір сарынды 
«ғажайыптармен»  ғана  ұйымдастырмауы  керек.  Өйткені  кештің 
негізгі  принципі  оның  мазмұндылығында  болуы  керек,  әйтпесе 
кеш тек сыңар жақ көріністермен ғана шектеліп, өзінің танымдық 
маңызын жоғалтуы мүмкін. 
Кештің мақсаты -    «Атмосфералық қысым» мен «Архимед 
күші»  деген  тақырыптардың  мазмұнын  оқушылардың  терең 
түсінуіне  көмек  ретінде,  физикалық  құбылыстар  мен  заңдар 
кейде  күтпеген  жағдайдың  өзінде  анықталып,  демонстрация-
ланатыны бақылау және әсерлі деген физикалық тәжірибелерді өз 
бетінше  істеуге  мүмкіндік  беріп  отыру  арқылы  олардың  ынта  – 
ықыласын арттыру. 

 
188 
 Кештің жоспары. 
Тақырыптық  физика  кешін  өткізу  мынадай  кезеңдерден 
тұрады:  I.Дайындық  кезеңі  (1-1,5  ай):  а)  мұғалім  мен  кешті 
басқаратын  оқушылар  тобының  кештің  жоспарын  жасауы;             
ә)  баяндамашыларды  бөлу;  б)  тәжірибелер  мен  экспериментті 
таңдап алып, даярлау; в) конкурс пен викторинаға есеп-сұрақтар 
таңдау;  г)  иллюстративті  материалдарды  қолдан  жасау;  д)  көр-
кемөнерпаздарды  жаттықтыру;  е)  кештің  бағдарламасы  көрсе-
тілген  көркем  жазылған  хабарландыруды  күні  бұрын  (5-6  күн) 
іліп  қою.  II.  Кешті  өткізу  кезеңі  (1-1,5  сағат):  а)  кеш  өтетін 
бөлмені  безендіру;  ә)  кештің  негізгі  бөлімдеріне  жауапты 
оқушылардың  есебін  тыңдап,  талдау;  б)  кешті  өткізудегі 
кемшіліктердің себептерін ашып көрсету;  
ІІІ.  Кешті  қорытындылап,  бағалап,  келешекке  бағыт-бағдар 
көрсету.  
Мектеп  оқушыларымен  мектептен  тыс  жұмыс  формалары 
ішіндегі  ең  маңыздыларының  бірі  –  оларды  техникалық  шығар-
машылыққа  тарту  болып  табылады.  Сабақтарда  уақыттың  көп-
шілік бөлігі оқушылардың жеке жұмыстарына кетеді, ал аз бөлігі- 
баяндамаларға, сөз сөйлеулерге, үйірмешілердің есептеріне жұм-
салады.  Үйірменің  ұйымдастырушылық  жұмыстарына  оқушы-
лардың өздерін тарту керек, старостаны,  оның орынбасарларын, 
үйірме хатшысын тағайындау қажет. 
Конференция- ұжымның үлкен шығармашылық  жұмысының 
қортындысы. Конференцияны өткізудің әдістемесі тақырыбы мен 
қойылған мақсатына орай әртүрлі болуы мүмкін. Жоғары сынып 
оқушылары  үшін  конференция  бірнеше  ай  бойы  өткен  физика 
курсының  немесе  үлкен  тарауды,  тақырыпты  меңгеру  жұмысы-
ның  қортындысы  немесе  тіпті  бүкіл  оқу  жылының  қортындысы 
да болып табылады. 
Физика бойынша олимпиадалар.  
Оқушылардың физикаға деген қызығушылықтары мен шығар-
машылық  қабілеттерін  дамытудың  маңызды  формалары  ретінде 
физикалық  олимпиадалар  болып  табылады.  Олимпиадалар  - 
сыныптан  тыс  жұмыстың  жалпы  мойындалған  және  көпшіліктік 
формасы  болып  табылады.  Оларды  қазіргі  кезде  көптеген  пәндер 
бойынша  еліміздің  барлық  аймақтарында  ұйымдастырылады. 
Олимпиадалар оқушылар арасында кеңінен танымал, себебі оларға 
өз  күштерін  сынауға  және  жарысқа  қатысуға  мүмкіндік  береді. 
Маңыздысы,  олимпиада  мақсаттары  тек  дарынды  оқушыларды 

 
189 
анықтау  ғана  емес,  сонымен  қатар,  оқушылардың  басым  көпші-
лігінде  физиканы  оқуға  деген  қызығушылықтарын  оятуға  жағдай 
туғызу екендігін естен шығармаған жөн. 
Олимпиадалар  ұйымдастыру  мен  өткізуде  келесі  дидакти-
калық және тәрбиелік мақсаттар көзделеді:  
- пәнге деген тұрақты қызығушылықты туғызу; 
- бұрын өткен материалды жүйелендіру мен қайталау; 
- оқушыларда рационалды физикалық ойлауды дамыту; 
-  табандылық,  мақсатқа  тырысушылық,  қиындықтарды  жеңу 
сияқты сапаларды тәрбиелеу; 
-  жоғары  сынып  оқушыларына  мамандықты  таңдауда  көмек 
көрсету. 
Олимпиада нәтижелері бойынша ең қабілетті деген жастарды 
елдің жоғары оқу орындарына ұсынуға мүмкіндік туады. 
Физика  бойынша  олимпиадалар  қазіргі  кезеңде  бес  кезеңде 
өткізіледі.  
1-ші кезең – мектепішілік олимпиадалар. Олар мұғалімдердің 
күшімен  оқу  жылының  бірінші  жартыжылдығында  өткізіледі, 
оған  қатысуға  ниет  білдірген  оқушылардың  барлығы  қатыс-
тырылады.  
2-ші  кезең  –  аудандық,  қалалық  олимпиадалар.  Бұл  кезең 
өлкелік,  облыстық  ұйымдастыру  комитеттерімен  құрастырылған 
тапсырмалар бойынша желтоқсан-қаңтар айларында өткізіледі. 
3-ші  кезең  -  өлкелік,  облыстық  олимпиадалар.  Бұл  кезеңді 
облыстық комитеттер қаңтар-ақпан айларында өткізеді. 
4-ші кезең – аймақтық. Ол наурыз айында өткізіледі. 
5-ші  кезең  –  қортынды.  Ол  сәуір  айында  өткізіледі.  Онда 
аймақтық олипиадада жеңіске жеткендер қатысады. 
 
Білімді пысықтау мен бақылауға арналған сұрақтар 
1. 
Физикалық сыныптан тыс жұмыстардың маңызы мен     
мақсаты қандай? 
2. 
Сыныптан тыс жұмыстардың түрлері қандай? 
3. 
Физика  –техникалық  үйірмелер  қандай  талаптарға 
сәйкес ұйымдастырылады?  
4. 
Физикалық 
сыныптан 
тыс 
жұмыстарды 
ұйымдастырып  өткізудің әдістемесін сипаттаңыз. 
ФИЗИКАНЫ ОҚЫТУ ТЕОРИЯСЫ МЕН ӘДІСТЕМЕСІ 
ПӘНІНЕН ТЕСТІЛЕР 

 
190 
 
1. Физиканы оқытудың компаненттері мен процестерін бір-біріне 
үйлестір: «оқытудың мазмұны» - 
А) оқушылардың жан-жақты іс-әрекетін қалыптастыру;  
В) физика негіздері; 
С) оқу құралдары, оқулық; 
Д) оқушылардың оқу мотивтерін құрудағы мұғалімнің іс-әрекеті; 
Е) А-Д ішінде дұрыс жауабы жоқ. 
2.  Өз  бетімен  жаңа  алгаритмдер  және  есеп  шығарудың  жаңа 
әдістерін,  моделдер  мен  приборлардың  жаңа  конструкциаларын 
құрудың төменгі білім деңгейлерінің біреуі анықтайды: 
А) қайта шығару деңгейі;  
В) үлгі бойынша қолдану деңгейі; 
С) өзгермелі жағдайда қолдана білу деңгейі; 
Д) шығармашылық деңгейі; 
Е) Басқа жауап. 
3.  Иннтеллект  функциясы  мен  оған  сәйкес  әдістерді  бір-біріне 
үйлестір: оқу материалын түсіну және есте сақтау 
А) әр түрлі  меңгеру формалары: қайталай, жүйелеу, жалпылау;  
В) есеп шығару, лобараториялық жұмыс орындау; 
С) шығармашылық есептер шығару; 
Д) түсіндірудің әртүрлі формалары: баяндау, әңгімелеу; 
Е) А-Д ішінде дұрыс жауабы жоқ. 
4.  Мұғалім  материалды  ірі  блоктарға  топтаудың  әртүрлі  тәсіл-
дерін,  оқушы  оны  дербес  мәліметтер  қосындысы  ретінде  қабылдау 
үшін  емес,  өзінің  жадын  өнімді  пайдалануы  үшін  қолданылады. 
Сонда мұғалім төмендегі қандай принцепті жүзеге асырады: 
А) оқу мен тәрбиенің  бірлігі принцепі;  
В)ғылымилық және жүйелілік принцепі; 
С)көрнекілік принцепі; 
Д)білімді меңгерудің біліктілігі мен бала тұлғасының жан-жақты 
даму принцепі; 
Е)саналық және шығармашылық белсенділік принцепі. 
5. Оқушының зерттеу әрекеті мен өзіндік оқу-танымдық процесін 
қамтамасыз ететін кешенді құзырлылық 
А) коммуникативті;  
В) оқу танымдық; 
С) мәдени танымдық; 
Д) тұлғалық өзін-өзі дамыту; 
Е) Ақпараттық. 
6. Физика курсы мазмұны ядросына, оның оқушыларға берілетін 
базалық деңгейіне, оқу жүктемесінің көлеміне, оқушылардың міндетті 
дайындығының деңгейіне қойылатын талаптарды анықтайтын құжат 

 
191 
А) мемлекеттік жоспар;  
В) күнтізбелік жоспар; 
С) бағдарлама; 
Д) физикалық білім стандарды; 
Е) күнтізбелік-тақырыптық жоспар. 
7.  Физиканы  оқытуда  демонстрациялық  тәжірибелер  көрсету, 
техникалық  модельдер,  сұлбалар,  суретті  пайдалану,  үлестірмелі 
материалдар  және  бейне  жазулармен  жұмыс  істеу  арқылы  төмендегі 
принцептердің қайсысының орындалуы жүзеге асады: 
А) оқу мен тәрбиенің бірлігі принцепі;  
В) ғылымилық және жүйелілік принцепі; 
С) саналық және шығармашылық белсенділік принцепі; 
Д) білімді меңгерудің беріктілік және оқушылардың танымдылық 
қабілеттерінің жан-жақты даму принцепі 
Е) көрнекілік принцепі. 
8. Нақты жағдайда физикалық құбылысты бақылау, болжау жасау 
және оны тәжірибе жүзінде тексеру білімнің  
А) теориялық;  
В)абстракциялық; 
С)эмоциялық; 
Д)адекватты емес; 
Е)эмперикалық деңгейін анықтайды. 
9.  Жоғарғы  сыныптарда  энергия,  материя  ұғымдарын  үйретуді 
мұғалім  
А)  оқушылардың  күнделікті  өмірден  таныс  фактлер  мен  құбы-
лыстарды талдаудан;  
В)осы  ұғымдармен  байланысты  құбылыстарды  мақсатты 
бақылаудан 
С)ұғымдардың теориялық анализінен 
Д)ұғымдар анықтамаларынан 
Е)А-Д ішінде дұрыс жауабы жоқ. 
10. Физиканы оқыту әдістемесі пәннің мақсаттары 
А) физиканы оқыту жолындағы теорияны жетілдіру 
В)оқыту прцесі барысында негізгі заңдылықтарды ашып беру 
С)оқушылардың физиканы қаншалықты меңгергенін зерттеу 
Д)  физиканыоқыту  негізінде  оқушыларды  тәрбиелеу,  ой-өрісінің 
өсіп жетілуін өзектеу, жалпы дамуын жандандыру 
Е) А-Д ішінде дұрыс жауабы жоқ. 
11.  Физикалық  білім  стандардында  физика  курсының  төмендегі 
мазмұны- әдістемелік бағыты анықталады: 
А)  жаратылыстанулық-ғылымилық  танымның  фундаментальдық 
теориялары мен зат, өріс, энергия, қозғалыс және күштер 

 
192 
В)теориялар,  заңдар,  ұғымдар,  физикалық  шамалар,  физикалық 
заңдардың техникадағы қолданулары 
С)механика,  электродинамика,  молекулалық  физика,  оптика, 
кванттық физика 
Д)А-В жауаптарды біріктіретін жауап 
Е)А-Д ішінде дұрыс жауап жоқ. 
12. проблемалық жағдай туғызу тәсілдеріне не жатады 
А)  жаңа  құбылыстарды  оқу  үйренумен  бұрынғы  түсініктерді 
(немесе  теориялардың)шеңберіне  сыймайтын  жаңа  эксперименттік 
фактлерді анықтаумен байланысты проблемалар ұсыну 
В)оқушыларға  бұрын  алған  білімдері  негізінде  түсіндіруге 
болатын құбылысты оқып үйрену кезінде тәжірибе көрсету негізінде 
проблема ұсыну  
С)физикалық  шаманы  өлшеудің  жаңа  әдісін  іздестіруге 
байланысты проблема ұсыну 
Д)құбылыстардың  немесе  құбылысты  сипаттайтын  шамалардың 
арасындағы  байланысты  анықтауды  талап  ететін  сұрақ  қою, 
проблемалық  сұрақты  оқушылардың  алған  білімдерін  практикалық 
сипаттағы есептерді шығаруға қатыстыру мақсатымен қою. 
Е)А-Д жауаптарының бірікке жауаптары 
13.  Деффузия,  газдардың  жеңіл  сығылуы  және  өзіне  берілген 
көлемді  толық  алу  қабілеті  қандай  теорияны  эмперикалық  базисі 
болып табылады 
А) электрондық теория  
В) фотондық теория 
С) молекула-кинетикалық теория 
Д) электромагниттік теория 
Е) А-Д ішінде дұрыс жауап жоқ. 
14. Келесі есептерді шешуде эксперимент қандай роль атқарады? 
Таразыда екі ыдыс теңгерілген.Оның біреуіне жанып тұрған шырақты 
жақындатқанда таразының тепетеңдігі неге бұзылады  
А) экспериментсіз сұраққа жауап беру мүмкін емес  
В) Эсперимент есептік жағдай жасау үшін қолданылады 
С)Экпермент құбылысты иллюстрациялау үшін қолданылады 
Д)Эксперимент жауаптың дұрыстығын тексеру үшін қолданылады 
Е) А-В жауаптары болу мүмкін емес 
 
15. Физиканың оқытудың теке алғашқы  басқышында оқылаттын 
материады ірікте 
А) Қатты денелердің сұйықтар мен газдардың қысымы 
В) Жай механизмдер 
С) Геометриялық оптика 

 
193 
Д) Бір қалыпты қозғалыс 
Е) А және В жауаптары 
16.  Жылу  мөлшері  тақырыбын  өткен  кездегі  тәжірибе 
қорытындысы: 
А)  Энергияның  өзгерісі  болғандықтан  жұмыспен  жылу 
мөлшерлері ден Джоульмен өлшенеді 
В)  Денелер  қыздырғанда  қанша  жылу  мөлшері  алса,  суығана 
сонша жылу мөлшерін қайтадан бөліп шығарады 
С)  Денелер  қыздырғанда  қанша  жылу  мөлшерін  айырылысса, 
суығанда  сона жылу мөлшерін қайтадан бөліп алады 
Д) Жұмыс жасау нәтижесінде ішкі энергияның бір бөлігі механи-
калық энергиға айналдырады 
Е)  Жұмыстың  әсер  етуші  күштің  мен  жүрілген  жолға  байла-
ныстығы  
17.Гуманитарлық  бағыттағы  сыныптарда  оқытылатын  физика 
курысының ерекшеліктері  
А) физиканың жалпы ғылыми әдіснамасы туралы түсінік беру 
В) материаның түрлерін түсіндіру 
С) барлық денелердің молекулалаққұрылымын түсіндіру 
Д) политехникалық білім беру 
Е) физикалық қабілеттерін күшейту 
18.Физиканы оқытуды ұйымдастыру түрлері 1. Сабақ. 2. Экскур-
сия 3. Факультативтік оқыту. 4. Сыныптан тыс жұмыс 
А) 1,2  
В) 2,3 
С) 3,4 
Д) 1,2,3 
Е) 1,2,3,4 
19. Теория арасындағы байланысты анықтайтын принциптер 
А) ұқсастық, қосымшалық, симметриялық, себептік  
В) ғылымдық, систематикалық 
С) жүйелілік, зерттеулік 
Д) пәнаралық байланыс 
Е) систематикалық, жүйелілік 
 
 
20. Жаңа әдістеме бойынша кезкелген тербеліс процесінің пайда 
болу және жалғасу шарттары мына жүйеде түзіледі 
А)  тербелістің  шығу  жағдайы  және  «өмір  сүру»  жағдайы, 
энергетикалық  түрленуі,  тербеліс  жиілігі  мен  периоды,  ығысу  күші, 
тербеліс фазасы  

 
194 
В)  тербеліс  жиелігі  мен  периоды,  ығысу  күші,  тербеліс  фазасы, 
үдеуі 
С) энергетикалық түрленуі және қозғалыс жылдамдығы 
Д) тербеліс фазасы, координатасы, кинетикалық энергиясы 
Е) ығысуы, массасы, жылдамдығы, тербеліс фазасы, электр заряды 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 
 
1.Анофрикова  С.В.,  Прояненкова  Л.А.  Методическое  руко-
водство по разработке фрагментов уроков с использованием учебного 
физического эксперимента.-М., 1989 

 
195 
2.Бабанский  Ю.К.  Методы  обучения  в  современной  общеобра-
зовательной школе.-М., 1985. 
3.Бұзаубақова 
К.Ж.-Инновациялық 
педагогика 
негіздері.,   
Алматы., 2009.  
4.Давыдов В.В. Виды обобщений в обучении.-М., 1972. 
5. Дамитов Б.К. Методика обучения решению физических задач.-
Уральск.2002. 
6.  Демонстрационные  опты  по  физике  в  VI-VII  классах  средней 
школы/Под ред.А.А.Покровского.-М., 1974. 
7.Дидактика  средней  школы:Некоторые  проблемы  современной 
дидактики/ Под ред.МН.Скаткина.-М., 1982. 
8.Ерунова  П.И.  Урок  физики  и  его  структура  при  комплексном 
решении задач обучения. -М., 1988. 
9.Өстеміров  К.Қазіргі  педагогикаылық  технологиялар  мен  оқыту 
құралдары.-Алматы., 2007. 
10.  Кабинет  физики  средней  школы/  Под  ред.А.А.Покровского.-
М.,1982. 
11.Каменецкий  С.Е.,  Орехова  В.П.  Методика  решения  задач  по 
физике в средней школе.- М., 1987. 
12.Контроль  знаний  по  физике/  Под  ред.ВГ.Разумовского,  Р.Ф. 
Кривошаповской.-М., 1982. 
13.Қаңтарбай 
С.Е.,Жүсіпова 
Ж.А. 
Ғылыми-педагогикалық 
зерттеу әдістемесі.-Алматы., 2011. 
14.Құдайқұлов  М.,  Жаңабергенов  Қ.,  орта  мектепте  физиканы 
оқыту ідңстемесі.-Алматы., 1998. 
15.Лабораторный практикум по теории и методике обучения фи-
зике в школе/ Под ред. С.Е. Каменецкого и С.В.Степанова.-М., 2002. 
16.Ланина И.Я. Не урокам единым: Развитие интереса к физике.-
М.,1982. 
17.Малафеев  Р.И.  Проблемное  обучение  физике  в  средней 
школе.-М.,1991. 
18.  Медешова  А.Б.,  Мухамбетова  Ғ.Ғ.,  Амантурина.  Г.К. 
Информатиканы оқыту теориясы мен әдістемесі.-Орал., 2011. 
19. Мощанский В.Н. Формирование мировозрения учащихся при 
изучении физики-М.,1989. 
20. Межпредметные связи курса физики средней школы /Под ред. 
Ю. И.Дика, И.К. Турышова.-М., 1987. 
21.Оконь  В.  Введение  в  общую  дидактику/  Пер.с  польск.-
М.,1990. 
22.  Оноприенко  О.В.  Проверка  знаний,  умений  и  навыков 
учащихся по физике. М.,1988. 

 
196 
23.Сердинский  В.Г.  Экскурсии  по  физике  в  средней  школе.  -
М.,1991. 
24.Теория  и  методика  обучения  физике  в  школе.общие  вопросы/ 
Под ред. С.Е. Каменецкого и Н.С.Пурышевой.-М.,2000. 
25.Турдикулов  Э.А.  Экологичееское  оброзование  и  воспитание 
учащихся в процессе обучения физике. -М.,1988. 
26.Урок  физики  в  современной  школе  Творческиий  поиск 
учителей.-  
27.Шаронова  Н.В.  Методика  формирования  научного  миро-
возрения учащихся при обучении физике. -М.,1994. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
197 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Көлемі 12,2 б.т. Таралымы 100 дана. Тапсырыс №20. 
Офсет қағазы. 
 
 
М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан 
мемлекеттік университетінің редакциялық баспа орталығы. 
Орал қаласы, Достық даңғ., 162.