Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік фармацевтика академиясы

5. 
   Т.С. Сейтембетов, Биологиялык химия, Алматы-2011 ж.
   
6. 
   С.О. Тапбергенов, Медициналық биохимия, Алматы-2011ж
   
7. 
   3.С.Сеитов, Биологиялық химия, 2012ж.
   
8. 
   П.К.Кенжебеков, Биологиялық химия (арнайы бөлімдері), -Шымкент, 2005 ж.
   

2. 
   Биохимия сұрақтары мен жауаптары. ҚР ҰҒА корр., проф. С.М.Адекеновтің ред.басшылығымен.-Алматы, 2011
   
3. 
   Г.К.Асилбекова, А.Б.Ордабекова, Гормондар биохимиясы, Шымкент-2012ж
   

1. Тапбергенов С.О. Медицинская биохимия.- Астана, 2001.

2. Березов Т.Т., Коровкин Б.Ф. Биологическая химия.- М., 2007.

3. Биохимия, под ред. Чл.-корр. РАН, проф. Е.С. Северина.- М., 2011

4. Строев Е.А. Биологическая химия. 1986, Москва,

5. Николаев А.Я. Биологическая химия. Москва, М., 2007

1. Комов В.П. Биохимия: учеб. Для вузов-М., 2008

2. Кухта В.К. Основы биохимии – М., 2007

3. Биохимия. Тесты и задачи: Учебное пособие для студентов медвузов ,

под ред. Чл.-корр. РАН, проф. Е.С. Северина.- М.,2005.

4. Биохимия в вопросах и ответах. Под. Ред. чл.-корр. НАН РК, д.х.н.,

проф. С.М.Адекенова.-Алматы, 2011

Ағылшын тілінде

4. 
   Lehninger «Principles of biochemistry», Fourth Edition, David L. Nelson, Michael M. Cox, 2005.
   
5. 
   Murray R. K., Granner D.K., Mayes P.A., Rodwell V.W., Harpers Biochemistry. 1988.
   

орындалған тапсырманың қорытындысын жазуды бағалау және т.б., шағын

әріп жүйесімен бағалау	Баллдың сандық эквиваленті	Пайыздық қатынасы	Бағалау
А	4,0	95-100	өте жақсы
А-	3,67	90-94
В+	3,33	85-89	жақсы
В	3,0	80-84
В-	2,67	75-79
С+	2,33	70-74	қанағатта-нарлық
С	2,0	65-69
С-	1,67	60-64
Д+	1,33	55-59
Д	1,0	50-54
Ғ	0	0-49	қанағатта-нарлықсыз

Үлгерімді күнделікті бақылауды оқытушы тәжірибелік сабақтар мен оқытушы басшылығымен өткізілетін студенттің өзіндік жұмысы сабақтарының түзілген кестесіне сәйкес жүргізеді. Бағалау критерийі :

Пән бойынша үлгерім жалпы бағамен анықталады:

ЖБ ═ ЖРБх 0,6+ҚББх0,4; мұнда:

ЖБ – жалпы баға

ЖРБ – жіберілу рейтингісінің бағасы;

ҚББ – қорытынды бақылау бағасы.

Емтиханға жіберу рейтингісінің бағасы (ЖРБ) пән бойынша жалпы үлгерімнің (ЖБ) 60 % құрайды.

Қорытынды бақылау бағасы жалпы бағаның (ЖБ) 40% құрайды:

Емтиханға жіберілу рейтингісінің

бағасы (ЖРБ) ═ АғББ+АрББ ;

2

Мұнда: АғББ – үлгерімді ағымдық бақылау бағасы

(АрББ₁ + АрББ₂+ АрББ₃+ АрББ₄)/4

Үлгерімді ағымдық бақылау (АғББ) ═ практикалық сабақтардың орта бағасы + СӨЖ орта бағасы.

Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік фармацевтика академиясы

Биохимия, биология және микробиология кафедрасы
ДӘРІС КЕШЕНІ

Пән: Биологиялық химия

Мамандығы: Фармация

Курсы: 3

.

Шымкент – 2013 ж

Кафедра мәжілісінде талқыланып, бекітілген

хаттама № . . 2013ж

Кафедра меңгерушісі, м.ғ.к: Есиркепов М.М..

№ 1

1. Тақырыбы: Биохимияға кіріспе. Нәруыздардың құрылысы және функциясы.

3. Дәріс тезистері.Биологиялық химия - тіршілік туралы ғылым, яғни ағзаның құрамына кіретін заттардың құрылысын, биологиялық қызметін, энергия алмасуын және тіршіліктің негізіне жататын химиялық, физико-химиялық процесстермен тығыз байланысты екендігін молекулалық деңгейде зерттейтін ғылым.

Нәруыздың бірінші реттік құрылысына аминқышқылдардың қалдығынан тұратын сызықты полипептидтік тізбек жатады. Әрбір нәруыз өзіне ғана тән бірінші реттік құрылысының ерекшелігімен сипатталады, яғни аминқышқылдарының орналасу ретімен аминқышқылдардың сандық ара қатынасымен сипатталады. Нәруыздың бірінші реттік құрылысын ген анықтайды, әр бір ген өз ақуыз құрылысын қамтамасыз етеді. Әртүрлі жағдайдың әсерінен нәруыздың бірінші реттік құрылысының өзгеруі, ақуызға тән физико-химиялық және биологиялық функциясының бұзылуына себепкер болады.

Нәруыздың екінші реттік құрылысының үш түрі болады: α- серіппелі, β-құрылымды және ретсіз құрылым. Ал β- құрылымның өзі екіге бөлінеді; толық β – құрылымға (екі және оданда көп полипептидтік тізбектен түзілетін) және қысқа β – құрылымға (бір полипептидтік тізбектің бойында түзілетін).

α- серіппелі құрылым әрбір аминқышқылының амин тобы мен ол аминқышқылынан төртінші ретте орналысқан аминқышқылдың карбонилдік тобының арасында түзілетін сутектік байланыстардың нәтижесінде түзіледі.

Толық β- құрылым ( қатпарлы қабат) бірнеше полипептидтік тізбектерінің карбонил және амин топтарының арасында пайда болған сутектік байланыстардың нәтижесінде түзіледі. Бұл құрылым антипаралелді ( егерде полипептидтік тізбектің Ν-соңғы қарама-қарсы бағытталған болса және параллелді полипептидтік тізбектің Ν-соңғы бір жаққа қарай бағытталған болса) болады.

Қысқа β-құрылым бір полипептидтік тізбектің бойында α серіппелі және ретсіз құрылымдар мен кезектесіп орналасады. Бір полипептидтік тізбек өз өзіне қарай иілгенде оның екі бөлігі кеңістікте бір - біріне жақындайды да амин және карбонил топтарының арасында сутектік байланыстар түзіліп, антипараллелді қысқа β- құрылым түзіледі.

Нәруыздың полипептидтік тізбектерінің бөліктерінің α-серіппелі құрылым, қысқа β-құрылым және ретсіз құрылым түзуге бейімділігі олардың бірінші реттік құрылысына яғни аминқышқылдардың орналасу ретіне байланысты болады.

Глобулярлық нәруыздардың үшінші реттік құрылысы бір полипептидтік тізбектің аминқышқылдарының радикалдарының арасында түзілген сутектік, иондық, дисульфидтік байланыстардың және гидрофобтық, диполь-дипольдық әсерлесуінің қатысуымен пайда болады. Нәруыздың төртінші реттік құрылымы, үшінші реттік құрылысты протомерлердің арасында сутектік, гидрофобтық, иондық және аз мөлшерде дисульфидтік байланыстардың түзілуі нәтижесінде пайда болады.

Фибриллярлы нәруыздарға кератин, коллаген және эластин жатады. Коллагеннің үштен бір бөлігі глицинге, төрттен бір бөлігі пролин мен оксипролинге жатады. Коллагеннің бірінші реттік құрылым бір полипептидтік тізбектен, екінші реттік құрылымын екі полипептидтік тізбектен, ал үшінші реттік құрылымы үш полипептидтік тізбектен құралады. Коллаген фибриллінде қайталанып орналасатын үшінші реттік құрылысты тізбекті тропоколлаген деп атайды. Коллагеннің төртінші реттік құрылымы түзілу процессінде коллагендік фибрилдердің тропиколлагендік субтропиктері белгілі бір ретпен сатылы түрде орналасады, бірінші қатар екінші қатарға қарағанда ¼ ұзындығына дейін ығысқан және олардың ұшы бірімен бірі байланыспаған күйде болады. Коллагендік талшықтар, полипептидке тізбектер арасында түзілетін сутектік, иондық, вандер - вальстық байланыстар арқылы тұрақтандырылып, коваленттік байланыстармен байланысады.

Ағзада нәруыздар каталиттік, реттеуші, қорғаушы, тасымалдаушы, құрылымдық және қор қызметін атқарады.

4. Иллюстрациялы материалдар.

1. 
   «Нәруыздардың құрылысы мен функциясы» тақырыбы бойынша презентация
   
2. 
   « Аминқышқылдарының құрылысы» кесте.
   
3. 
   Коллгеннің құрылысының ерекшеліктері кесте.
   

1. 
   Березов Т.Т., Коровкин Б.Ф. Биохимия. 2004. Москва. 704с.
   
2. 
   Шарманов Т.Ш., Плешкова С.М. Метаболические основы питания с курсом общей биохимии. 1998. Алматы. 460с.
   
3. 
   Тапбергенов С. Медицинская биохимия. 2001. Астана. 284с.
   
4. 
   Николаев А.Я. Биохимия. 1989. Москва. 390с.
   
5. 
   Строев Е.А. Биологическая химия. 1986. Москва. 420с.
   
6. 
   Николаев А.Я. Биологическая химия. Учебник.2007. Москва. 568с.
   
7. 
   Кенжебеков П.К. Биологиялық химия Шымкент, 2005ж.
   

1. 
   Нәруыздардың бірінші, екінші, үшінші реттік құрылыстарына түсініктеме беріңіз.
   
2. 
   Нәруыздың үшінші реттік құрылысын қандай байланыстар тұрақтандырады?
   
3. 
   Олигомерлік нәруыздың жиналуына қандай байланыстар қатынасады?