Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік Фармацевтика Академиясы

жүктеу 3,49 Mb.

бет	11/19
Дата	22.05.2018
өлшемі	3,49 Mb.
	#15834
түрі	Жұмыс бағдарламасы

1 ... 7 8 9 10 11 12 13 14 ... 19

Тақырыбы: Гормон-медиатор алмасуының зерттеуі.

Иммунопатология диагностикасының заманауи деңгейі.

Мақсаты: Гормондардың биохимиясын, құрылыстарын, эндокриндік

жүйелерден қандай гормондар бөлінетінін, олардың әсер ету механизмдерін түсіндіру. Гормондардың әсер ету механизмін түсіндіру. Перифериялық гормондардың биологиялық маңызы, және әсер ету механизмін түсіндіру.

Гормондар дегеніміз – табиғаты органикалық, ішкі секрециялық бездерден арнайы жасушаларында бөлінетін және қанға түсетін әрі зат алмасуының реттелуіне әсер ететін және физиологиялық қызметтер көрсететін заттар.

1905ж У.Бейлис және Э.Старлинг деген ғалымдар гормон деген терминді енгізді. Олар 1902 жыл ашылған секретин гормонына терминді қолданды. Ол гормон өн екі елі ішектен бөлінеді ,әрі ұйқы безі сөлінің қызметін реттейді әрі өттің бөлінуіне де жағдай жасайды.

Гормон деген термин (грек тілінің hoz mao- қоздырту немесе бөлініп әсер ету деген сөздерінен алынған): Гормондардың жіктелуі:

Гормондар 5 топқа жіктеледі

1.Күрделі ақуыздар- гликопротеиндер, оларға; фоликулалық реттеуші лютеинезирлеуші тиреотропты және т.б. гормондар жатады.

2.Жай ақуыздар: пролактин, соматотропты гормон (соматотропин, бой өсіру гормоны) инсулин және т.б.

3.Пептидтер: кортикотропин (АКТГ) глюкагон, кальцитонин,соматостатин, вазопрессин,окситоцин және т.б.

Аминқышқылдарының туындылары: катехоламиндер,тиреоидты гормондар,мелатонин және т.б.

Стероидты қосылыстар және май қышқылдарының туындылары (простагландиндер).

Стероидтар гормональды заттардың көп топтарын құрайды, оларға кортикостероидтар (бҮйрек Үсті безінің гормондары, жыныстық гормондар андрогендер және эстрогендер), 1,25-диоксихолекальциферол және т.б. жатады.Пептидті және ақуыздар гормондары гипоталамус гормондары. Гипоталамус орталық жҮйке жҮйесінде орналысқан және эндокриндік жҮйелермен тығыз байланыста болады.Гипоталамус гормондарына жататындар: либериндер, статиндер

Тиреолиберин триптидке жатады, өйткені оның құрамында пироглутамин қышқылы, гистидин, пролин бар.

2.Люлиберин. Люлиберин декапептид болып келеді,өйткені оның құрамында 10 аминқышқылы кездеседі:

Про-Глу-Гис-Три-Сер-Тир-Гли-Лей-Арг-Про-Гли-NH₂

Cоматостатин: Соматостатинның химиялық құрылысы циклді тетрадекапептид болып келеді.

Н-Ала-Гли-Цис-Лиз-Асн-Фен-Фен-Три-Лиз-Тре-Фен-Тре-Сер-Цис-ОН

Ол 14 аминқышқылының қалдықтарынан тұрады.3-ші мен 14-ші жағдайларда цистеиннің екі қалдығы дисульфидтік байланыста болады.

Соматостатин жоғары биологиялық әсер көрсетеді:

4.Соматолиберин. Соматолибериннің табиғи көздері жоқ, бірақ декапептидтің синтезі арқылы алынған.

Н-Вал-Гис-Лей-Сер-Ала-Глу-Гли-Лиз-Глу-Ала-ОН

Ол гипофиздің бой өсу гормонның синтезін стимулдейді және секрециясын қалыпта ұстап тұрады.

5.Меланолиберин.Хим.құрылысы:

Н-Цис-Тир-Иле-Гли-Асн-Цис-ОН

6.Меланостатин. Меланостатин-Меланонтропин ингибирлеуші фактор к-рсететін гормон трипептид болып келеді.

Пиро-Глу-Лей-Гли-NH₂ немесе келесі тізбектің пентапептиді:

Пиро-Глу-Гис-Фен-Арг-Гли- NH₂

Меланолиберин стимулдеуші әсер етсе, ал меланостатин, керісінші, тежеуші әсер етеді, ол әсіресе гипофиздің орта бөлігіндегі меланотропиннің синтезіне және секрециясына қатты әсер етеді, бұлардан басқа кортиколиберин гормоны да көп зерттеледі ,бірақ химиялық құрылысы анықталмайды.

Гипофиз гормондары.

су гормоны, самототропин, кортикотропин, АКТГ, тиретропин

Пролактин

Фоллитропин

Лютропин

Липотропин

Окситоцин

Вазопрессин

Қалқанша безінің гормондары:

Паратгормон 1970 ж ірі қара малдың парақалқанша безінен алынды және оның бірінші реттік құрылысы анықталды.

Паратгормон молекуласы 84 аминқышқылдары қалдығынан тұрады,әрі бір полипептидтік тізбек бар. Олардың биологиялық ролі кальций катионының концентрациясын және олармен байланысқан қандағы фосфор қышқылы аниондарын реттеу қалқанша безінің гормондары, кальцитонин, иодтиреоглобулин, қалқанша безінің гипофункциясы әсіресе, балалық шақта кретинизм ауруына әкеп соғады. Ал, керісінше есейген кезде , микседема ауруына шалдығады. Суда йод жетіспеген жағдайда эндемиялық зоб ауруына әкеп соғады.Бұл аурумен көбінесе, таулы жерлерде тұратын адамдар ауырады. Қалқанша безінің гиперфункциясы гипертиреозға алып келеді. Гипертиреоз ауруын базедов ауруы деп те атайды.

Ұйқы безінің гормондары:

Ұйқы безінің гормондарына жататындар: инсулин мен глюкагон.

Инсулин гормонын 1954ж Ф.Сэнгер ашты. Панкреатитті каналшықтарынан ашқан ол, бірінші реттік құрылымын да анықтайды.Инсулиннің құрылысы оның алғашқы өкілі-проинсулиннен алынған. Тіпті оның ең алғашқы өкілі болып препроинсулин болып табылады. Инсулин гормоны жетіспеген жағдайда қант диабеті ауруы дамиды.

Глюкагон гормоны ұйқы безіндегі панкреатикалық каналшықтардың α-жасушаларында синтезделеді,Глюкагон өзінің алғашқы өкілі проглюкагоннан құралады. Инсулин мен глюкагон заттар алмасуының реттелуінде, молекулалық деңгейде ең маңызды рөл атқарады.

Стероидтық гормондар.Бүйрек үсті бездерінің гормондарын кортико-стероидтар деп атайды. Оларды екі түрге жіктейді глюкокортиккопдтар және минералокортикоидтар. ¤кілдері прегнан, кортикостерон, гидрокортизон, кортизол, кортизон,альдостерон және т.б.

Жыныстық гормондар:

Әйел жыныс гормондары.Негізгі өкілдері прогестерон, эстрадиол, эстрон,эстриол.

Еркек жыныс гормондары.Негізгі өкілдері андростерон, тестостерон, дегидроэпианандростерон.Простагландиндер. Простагландиндер дегеніміз гормонға ұқсас заттар,олар С₂О-полинді май қышқылдарының туындылары болып келеді. Бұл гормондарды Эйлер деген ғалым ашқан. Простагландиндердің түзілуі: Простагландиндердің ағзада көбейіп кетуі немесе кеміп кетуі патологиялық процесстерге әкеп соғады, желіну немесе суықтау тромбозаларға, асқазан жарасының асқынуы және т.б. аурулары дамиды.

Гормондардың әсер ету механизмдері үш түрге жіктеледі:

мембраналық;

мембранды-жасуша ішілік;

цитозольды.

Заттар алмасуының реттелуі нерв жүйесі және эндокринді жүйе арқылы жүреді. Мидан келген нерв импулстер гипоталамустағы нейропептидтердің, және гипофиздің троптық гормондардың түзілуіне әсер етіп реттейді, олар өз әсерін перифериялық бездердің гормондарын түзілуіне әсер етеді.Гормондар органикалық заттар, ерекше бездерде түзіледі. Аз мөлшерде болған мен (10^-9) ағзадағы барлық физиологиялық қызметтеріне және зат алмасуының реттелуіне әсер етеді.

Гормондар химиялық табиғаты бойынша бес топқа бөлінеді:

күрделі ақуыздар – гликопротеиндер (ФСП, ПГ,ТТГ)

жай ақуыздар ( пролактин,СТГ,инсулин)

пептидтер (АКТГ, глюкагон, кальцитонин, вазопрессин, окситоцин, санатостатин)

аминқышқылдардың туындылары (тироксин, адреналинмелатонин)

стероидтардың және жоғары қышқыл майлардың туындылары

( кортикостероидтер, жыныс гормондары, простигландиндер)

Гормондардың әсер ету механизмінің Үш тҮрі бар:

мембранды ( биологиялық мембранасын өткізушілігіне тікелей әсер етеді).

мембранды-жасушалық. Гормондар жасушаға өтпейді, бірақ жасуша-ішілік өкілдеріне әсер етеді ( цАМФ, ц ГМФ).

цитозолді гормондар жасушаға өтеді, сонан соң цитозолді рецепторлармен комплекс құрады. Ферменттердің белсенділігіне әсер етеді, ядро құрамындағы хромосом гендеріна әсер етеді. Стероидты гормондардың қызметін, зат алмасуын өзгертеді.

Гипоталамо-гипофизарлық жүйе. Гипоталамус жасушаларда ерекше пептидтер синтезделеді (либериндер, статиндер). Либериндер: самотолибериндер, тиролибериндер, кортиколибериндер, фоллибериндер, люлиберин, пролактолиберин. Эпифизде триптофаннан мелатонин гормоны түзіледі. Гипофиздің алдыңғы бөлігі гормондары:

соматотропин (СТГ)

адренокортикотропин гормондар

тиреотропты гормондар (ТТГ)

гонадотропты гормондар (ФСГ, ЛГ)

пролактин (ЛТГ)

Гипофиздің ортаңғы бөлігі гормондары:

вазопрессин;

окситоцин.

Перифериалық эндокринды бездерінің гормондары:

Қалқанша безі-тироксин, трипдтиронин, кальцитонин. Қалқанша маңызының безі-паратгормон

Тимус гормоны-тимозин, асқазан үсті безінің гормоны-инсулин, глюкагон бүйрек үстінің гормоны-альдостерон, дезоксикортикостерон, кортизон, кортикостерон, андрогендер және эстрогендер. Мишық заттың гормондары-тестостерон, андростерон, метилтестостерон, эстрон, эстриол, прогестерон, релаксин.

№10 дәріс

Тақырыбы: Тромбофилиялар. Тұқым қуалайтын және жүре пайда

түрлері. Зертханалық диагностикасы.

Мақсаты: Гемостаз патологиясы. Гемостазды зерттеу әдістері.
Гемостаз жүйесі қанды сұйық қалпында ұстап тұратын, қанкетуді тоқтатып және сонымен бірге қантамырларының бүтіндігін сақтауды қамтамасыз ететін механизмдер жиынтығы. Гемостаз жүйесіне қан ұю, қан ұюға қарсы (антикоагулянттық) факторлары және қанның фибринолитикалық жүйесі қатысады. Осы жүйелердің біреуінің қызметтік жағдайы өзгерсе басқа жүйелердің қызметінің компенсаторлық ауытқуы туындайды. Қызметтерінің өзарабайланысы бұзылатын болса, мысалы көп мөлшерде қанкету сияқты, немесе тамырішілік тромтүзілулерімен аяқталатын ағзаның ауыр патологиялық жағдайына әкелуі мүмкін.
Қазіргі кездегі көзқарас бойынша қан тоқтатуға 2 механизм қатысады: жасушалық (тамырлық-тромбоцитарлық) және плазмалық (коагуляциялық).
Қан ұюының тамырлық-тромбоцитарлық механизміне тамырды қоршаған тіндер, тамырлар және қанның пішінді элементтері қатысады (басты рөлді тромбоциттер атқарады).
Гемостаздың тромбоцитарлық компонентін сипаттайтын көрсеткіштер:

Дук бойынша қанкетудің ұзақтығын анықтау

Қандағы тромбоциттер мөлшерін санау
Тромбоцитарлық формула
АДФмен тромбоциттер агрегациясын анықтау
Коллагенмен тромбоциттер агрегациясын анықтау
Адреналинмен тромбоциттер агрегациясын анықтау
Ристоцетинмен тромбоциттер агрегациясын анықтау (Виллебранд факторының белсенділігін анықтау)

Қан ұюының плазмалық (коагуляциялық) механизмінде, оның қорытындысы ретінде фибриннің түзілуі, мұнда ең басты рөлді плазмалық факторлар деп аталатын, протеиндер атқарады. Олар хронологиялық ашылу қатарында рим санымен белгіленеді. Кейбір факторлар аурудың тегімен байланысты аталады, неге десек олардан осы фактордың тапшылығы алғаш рет анықталған.

Қанның ұю факторларының кейбір физиологиялық константтары

^ Фактордың атауы	Мл мөлшері (активность)	Жеткілікті минимум	Өмірсүру кезеңі	Артуы
I. Фибриноген*	300 (170-450)мг	50 мг	100 с.	3-6 рет
II.Протромбин*	200мкг\70-130%	80 мкг\40%	72 - 96 с.	2-3рет
III.Тромбопластин	-	-	-	-
IV. Са++ иондары	2,3 - 2,8ммоль\л	-	-	-
V.АС-глобулин*	25мкг \80-110%	2,5-4мкг\10-15%	12 - 15 с.	8-10рет
VII. Проконвертин*	2 мкг \70-130%	0,2 мкг \ 10%	2 - 6 с.	10 раз
VIII. Антигемофилиялық глобулин	50мкг\ 80-120%	5-7мкг\ 10-15%	7 - 8 с.	3-5 рет
IX.Кристмас-фактор*	3-4 мкг\70-130%	4-6мкг \ 20-30%	20 - 30 с.	4-5 рет
X.Стюарт-Прауэр факторы*	6-8 мкг\70-140%	0,15мкг\ 20%	30 - 70 с.	5 рет
XI. тромбопластиннің алғызаты	7 мкг\ 70-130%	15 мкг\ 15-20%	30 - 70 с.	4-5 рет
XII.Хагеманн факторы*	40 мкг	анықталмаған	50 - 70 с.	белгісіз
XIII. Фибриназа, фибрин-тұрақтандырушы фактор	анықталмаған	10%	72 - 100 с.	10 рет
Витамин"К"-тәуелді факторлар: II, VII, IX, X тромбинге сезімтал факторлар: I, V, VIII, XIII қатынас факторлары: XII, XI, BM-кининоген, прекалликреин сернндік протеазалық факторлары-: XII,XI,X,IX,VII, II, Плазмин

Қосымша факторлар:

Виллебранд факторы
Флетчер факторы
Фитцжеральд факторы

* Бауырда синтезделеді

Плазмалық гемостаздың өту процессін шамамен үш фазаға бөлуге болады .
Бірінші фаза – протромбиназаның түзілуі, көп сатылы процесс, бұның нәтижесінде қанда протромбинді тромбинге айналдыруға мүмкіндігі бар факторлар кешені жинақталады, сондықтан кешен протромбиназалық деп аталады. Бұл фаза 4 минут 50, 6 мин 50 с дейін созылады.
Бірінші фазаны сипаттайтын көрсеткіштер:

Қанның ұю уақыты
Белсенденген бөліктік тромбопластиналық уақыт (ББТУ)
XII фактордың белсенділігі
XI фактордың белсенділігі
IX фактордың белсенділігі
VIII фактордың белсенділігі
X фактордың белсенділігі

Екінші фаза – тромбинтүзілу. Бұл фазада протромбиназа V, VII, X және IV коагуляция факторларымен бірге белсенсіз фактор II-ні (протромбин) белсенді фактор IIа – тромбинге ауыстырады. Бұл фаза 2 - 5 с созылады.
Екінші фазаны сипаттайтын көрсеткіштер:

Протромбиндік уақыт
V фактордың белсенділігі
VII фактордың белсенділігі
II фактордың белсенділігі

Үшінші фаза – фибринтүзілу. Пайда болған тромбин фибриноген молекуласынан екі А және В пептидтерін үзеді, оны фибрин – мономерге ауыстырады, ол басқада факторлардың әсерінен кейін қан ұйымасының (сгусток) негізін құрайтын, жай және шектелген ерігіш пішінге айналады. Бұл фаза 2 – 5 с созылады.
Үшінші фазаны сипаттайтын көрсеткіштер:

Плазмадағы фибриногеннің концентрациясы
Плазмадағы XIII фактордың белсенділігі
Тромбиндік уақыт

Ұюға қарсы (антикоагулянттық) жүйе

Қанның сұйық күйінде сақталуы көптеген жағдайларда қанда антикоагулянттық белсенділікке ие табиғи заттардың болуыменг анықталады. Антикоагулянттық белсенділікке ие заттар, үнемі ағзада синтезделіп және белгілі бір жылдамдықпен қан ағымына бөлініп отырады. Оларға жатқызылады: антитромбин III, гепарин, С және S протеиндері, жақында ғана ашылған қанұюдағы тіндік жолдардың ингибиторы – TFPI, a2 – макроглобулин, антитрипсин және т. б. Қан ұю факторларынан, фибринолиз, қанның ұю процессінде және басқада белоктардан, антикоагулянттық белсенділікке ие заттар түзіледі. Антикоагулянттар қанның барлық ұю фазаларына айқын әсер етеді, сондықтан қан ұюының бұзылуы кезінде олардың белсенділігін зерттеу өте маңызды.

Антикоагулянттардың жағдайын сипаттайтын көрсеткіштер:

Антитромбин III
Гепарин
Қан ұюының белсендендірілген уақыты
Протеин С
Протеин S

Фибринолиттік (плазминдік) жүйе
Фибринолиз – бұл процесс фибриндік ұйыманы ыдыратады, соның нәтижесінде тамырлар саңылауының қалыптасуы өтеді. Ол ағзадағы плазминдік жүйенің компоненті мен фибрин аралығындағы күрделі реакцияны бейнелейді. Плазминдік жүйе төрт негізгі компоненттерден тұрады: плазминоген, плазмин (фибринолизин), фибринолиз проферменттерінің активаторлары мен және оның ингибиторларынан. Плазминдік жүйенің компоненттерінің қатынасы бұзылса фибринолиздің патологиялық белсенденуіне әкеледі.
Плазминдік жүйені сипаттайтын көрсеткіштер:

Плазминоген
Альфа-2-антиплазмин
Альфа-1-антитрипсин
Фибриноген мен фибриннің деградациялық өнімдері
D-димер

Гемостазды сипаттайтын, зерттеулердің көрсеткіші әртүрлі ауруларды диагностикалауда (жүрек-қантамырларының, акушерлік, генетикалық патология, жүйелік аурулар, қан жүйесінің аурулары және т.б.), сондай-ақ операциялық араласулардан кейінгі және көптеген басқада асқынулардың алдын-алуда аса маңызды болып табылады, яғни қазіргі заманғы медицинада зерттеудің осы түрін кең көлемде қолданумен түсіндіріледі.
^ Клиникалық практикада гемостаз жүйесін зерттеудің келесі мақсаттары:

гемостаз жүйесінің бузылуын диагностикалау;
гемостаз жүйесінде анықталған бұзылулар кезінде операциялық араласулардың мүмкіншілігін анықтау;
тура және тура емес әсер ететін антикоагулянттармен, сондай-ақ тромболиттік терапиямен емдеуді бақылау.

ББТУ (БПТУ)
ББТУ (БПТУ) – белсендендірілген бөлшектік (парциальдық) тромбпластиндік уақыт – микрокристаллдық кремниймен бірге фосфолипидтердің синтетикалық суспензиясын және CaCl₂ қосқаннан кейінгі цитраттық бестромбоциттік плазмада ұйыманың түзілу уақыты.
Бұл қанның ұю жүйесі туралы көрініс алу үшін анағұрлым құнды жалпы тесттердің бірі .

^ ББТУ ұзаруы гипокоагуляция туралы, қысқаруы – гиперкоагуляция туралы мағлұмат береді.

ББТУ	ПУ	ТУ, фибриноген
Ұзартылған	Қалыпты	Қалыпты	Ф. V111, 1Х тапшылығы немесе ингибирленуі (гемофилия А және В), Х1, Х11, ф. Виллебранд, прекалликреин, кининоген, фосфолипидтерге аутоантидененің барлығы (жегілік антикоагулянт).
Ұзартылған	Ұзартылған	Қалыпты	ф Х, V, 11 тапшылығы, тура емес антикоагулянттармен терапия
Ұзартылған	Ұзартылған	Ұзартылған	Гипофибриногенемия, гепаринмен, фибринолиз активаторларымен терапия
Қалыпты	Ұзартылған	Қалыпты	ф. V111 тапшылығы

Протромбин (ХҚҚ)
II фактор (протромбин) К витаминінің қатысуымен бауырда синтезделеді. Плазмалық гемостаздың бірінші және екінші фазаларын, протромбиндік кешеннің белсенділігін сипаттайды (VII, V, X факторларының) және бауырдың белоксинтездеуші қызметін бейнелейді. Сондай-ақ протромбиндік тестті тура емес антикоагулянттармен емдеуді бақылау үшін пайдаланады, яғни олар К витаминінің антагонисттері болып саналады.
Протромбиндік уақыт – цитраттық бестромбоциттік плазманың бұған тромбопластинмен кальций ионын қосқаннан кейінгі ұю уақытын анықтау.

^ Протромбиндік уақытты анықтау нәтижелері әртүрлі формада берілуі мүмкін:

Көрсеткіш	есептеу	ескертпе	корреляция
Протромбиндік уақыт (сек)	тромбопластин-кальцийлік қоспаны қосқаннан кейінгі плазманың ұю уақыты	МИЧ ( ХҚҚ қараңыз) әртүрлі тромбопластиндердің қолданылуына байланысты нәтижелерді салыстырмалы бағалауға мүмкіндік бермейді
Протромбиндік индекс (%)	қалыпты бақылау плазмасының ПУ (немесе орташа қалыпты диапазондағы ПУ) /пациент плазмасының ПУ)х100	Тесттің нәтижесі қлданылған тромбопластиннің сезімталдығына байланысты	протромбиндік қатынасқа және ХҚҚ – теріс
Квик бойынша протромбин (%)	Протромбиндік индекске ұқсас, бірақ протромбиндік кешен факторларының концентрациясы бойынша есептеу жүргізіледі	Тесттің нәтижесі қлданылған тромбопластиннің сезімталдығына байланысты .	Теріс– протромбиндік қатынасымен және ХҚҚ, қалыпты мәннің протромбиндік индексіне сәйкес келеді
Протромбиндік қатынас, %	пациент плазмасының ПУ / қалыпты бақылау плазмасының ПУ (немесе орташа қалыпты диапазондағы ПУ)х100	Тесттің нәтижесі қлданылған тромбопластиннің сезімталдығына байланысты .	ХҚҚ – оң, протромбиндік индексімен – теріс
Протромбиндік қатынас, ХҚҚ – халықаралық қалыптастырырылған қатынас, латиндық аббревиатура INR (International Normalized Ratio)	(пациент плазмасының ПУ / қалыпты бақылау плазмасының ПУ (немесе орташа қалыпты диапазондағы ПУ)^isi	ISI (МИЧ) -( international sensitivity index – сезімталдықтың халықаралық индексі) – тромбопластиннің сезімталдық көрсеткіші халықаралық стандартқа біргелкі, яғни әртүрлі сезімталдықтағы тромбопластинді қолдана отырып алынған нәтижелерді өзара салыстыруға болады

ХҚҚ, көбінесе, тура емес антикоагулянттарды үнемі қабылдайтын, пациенттерді динамикалық бақылау үшін қолданылады. Антикоагулянттардың деңгейін бақылау үшін БДСҰ (ВОЗ)келесі ұсыныстарды өңдеді:

^ Клиникалық жағдайы	ХҚҚ ұсынылатын	медиана
Терең тамырлардың біріншілік және қайталамалы тромбозы және өкпенің тромбоэмболиясын алдын алу шаралары.	2,0-3,0	2,5
Операция алдылық дайындық: жамбас аймағына хир. араласулар	2,0-3,0	2,0
Қалған барлық хирургиялық араласулар	1,5-2,5	2,5
Терең тамырлардың тромбозын және өкпенің тромбоэмболиясын емдеу және қайталмалы тамырлық тромбоздың алдын алу шаралары.	2,0-4,0	3,0
Артериальдық тромбоэмболияның, жасанды клапандарымен пациенттерді қоса алдын алу шаралары.	3,0-4,5	3,5

^ Протромбиндік уақыттың диагностикалық маңыздылығы

Протромбиндік уақыттың ұзақтығы, протромбиндік қатынас пен ХҚҚ артуы, протромбиндік индекстің төмендеуі гипокоагуляцияны айғақтайды. Бұған әкеледі: 11, V, V11, X факторларының протромбиндік кешендерінің тапшылығы: А) бауырдың жүре пайда болған зақымдануы, диетада К витаминінің жетіспеушілігі, К витаминінің антагонистерін қабылдағанда Б) тұқымқуалаушылық. ДВС-синдромда коагулопатияны қабылдағанда. Гипо- және афибриногенемия.

Протромбиндік уақыттың қысқаруы, протромбиндік қатынас пен ХҚҚ азаюы, протромбиндік индекстің артуы гиперкоагуляцины айғақтайды. Бұған әкеледі: Тромбоздар мен тромбоэмболиялар, миокард инфарктінің бастапқы стадиясы, полицитемия, жүктіліктің соңғы аптасы, ауыз арқылы контрацептивті қабылдағанда.

Фибриноген
Фибриногеннің концентрациясы араластырылған бестромбоциттік плазмаға жоғарыбелсенді тромбиннің (Клаусс бойынша) артық мөлшерін қосқан кезде ұйыманың түзілу уақыты бойынша анықталады.

Гипофибриногенемия	Гиперфибриногенемия
Бауырдың ауыр зақымдануы	Жедел қабыну процесстері
ДВС-синдром 2-ші және 3-ші стадияларында (тұтынылған коагулопатия)	Миокард нфаркті, тромбоздар, жүктіліктің соңғы айлары, босанғаннан және хирургиялық араласулардан кейін.
Гипо- және афибриногенемия	Жүктілік
Біріншілік фибринолиз, тұқымқуалаушылық гипо- және афибриногенемиялар	ДВС-синдром (созылмалы жедел 1-ші фаза)
	Неопластикалық процесстер
Анаболикалық стероидтарды қабылдау.	ауыз арқылы контрацептивті қабылдағанда, эстрогендер

^ Тромбиндік уақыт
Тромбиндік уақыт – плазмада, бұған тромбинді қосқан кездегі фибрин ұйымасының түзілуі үшін қажетті уақыт. Ол тек қана фибриногеннің концентрациясына және тромбин (антитромбин III, гепарин) ингибиторларының белсенділігіне байланысты және қан ұюының үшінші фазасын, сондай-ақ табиғи және патологиялық антикоагулянттардың жағдайын бағалау үшін қолданылады.
Тромбиндік уақытты анықтау гепаринмен және фибринолитиктермен емдеудің кең қолданылатын әдістерін бағалаудың бірі болып саналады. Бұл жағдайда тромбиндік уақыт 2-3 есеге артуы мүмкін.
Тромбиндік уақыт, фибриноген құрамының жанама көрсеткіштері бола тура, тұқымқуалаушылық және жүре пайда болған афибриногенемиялар мен гипофибриногенемияларда (бауырдың ауыр зақымдануында, фибринолизде, жедел ДВС-синдромда) ұзарады.
^ Антитромбин III

Антитромбин III –тромбинді (қайтымсыз кешен түзу арқылы тромбин-антитромбин) және бірқатар қан ұюының белсенді факторларын (Х, XII, IX) ингибирлейтін гликопротеид. Бауыр жасушалары мен эндотелиилерде синтезделеді.

Антитромбин III және гепарин кофакторлар болып саналады – бірігіп әсер еткен кезде тромбиннің инактивация процессі жылдам жүреді, ал осының біреуінің концентрациясы төмендеген кезде тромбиннің инактивациясы анағұрлым баяулайды. Сонымен, антитромбин III-ң деңгейі бойынша гепаринмен емдеудің мониторингісі жүргізіледі. Антитромбин III деңгейінің төмендеуі тромбтүзілудің қауіптілігі жоғары екендігін дәлелдейді.

Деңгейінің жоғарылауы (геморрагиялық қауіпті фактор ретінде бағаланады)	Деңгейінің төмендеуі
Тура емес әсер ететін антикоагулянттарды қабылдау	Ауыз арқылы контрацептивтерді қабылдау
К витаминнің тапшылығы	Жүктіліктің соңғы айлары, операциядан кейінгі кезең
Бауыр мен ұйқы безінің әртүрлі аурулары– гепатит, холестаз, панкреатит)	Атеросклероз
Менструация кезінде	Бауырдың ауыр үдемелі аурулары – гепатит, цирроз
	ДВС-синдром

D-димер
D-димер – фибрин талшықтарының фрагменті болып саналады, ол фибринолиз процессінде фибрин ұйымаларының плазминмен ыдырауы кезінде түзіледі.
Қан плазмасында Д- димер құрамының артуы фибриннің түзілуі, және оның лизис процесстерін бейнелейтін, гемостаз жүйесінің белсенденуінің ең басты маркерлерінің бірі болып табылады (D-димердің деңгейі біріншілік фибринолизде, дисфибриногенемияларда өзгермейді).
Д–димерді анықтау тромбоздарды жоққа шығару үшін (терең тамырлардың тромбозын жоққа шығару үшін тесті болып саналады), сондай-ақ тромболитикалық терапия мониторингі үшін қолданылады.
Физиологиялық ағымдағы жүктілік кезінде гемостаз жүйесінде компенсаторлық – қалыптасу өзгерістері болады, соған байланысты Д–димердің деңгейі жайлап жоғарылайды және босанғанға дейін бастапқысы 3-4 есеге артады. Д–димер деңгейінің аздап жоғарылауы жүктіліктің және босанудың патологиялық ағымындағы әйелдерде байқалады (гестоз, бала серігінің уақытынан бұрын жатыр қабырғасынан ажырауы).
D-димер деңгейінің артуына әкеледі:

Артериальдық және тамырлық тромбтар
ДВС-синдром.
Инфекция, сепсис.
Кең көлемді гематомалар.
Бауыр аурулары.
Онкологиялық аурулар.
Хирургиялық араласулар.
Тромболитикалық терапия.
Жүктілік.
80 жастан жоғары.
Қабыну.

Тұқымқуалаушылық гемофилия ауруы.
Гемофилия – геморрагиалық диатездердің классикалық түрінің біріне жатады, көне дәуірден белгілі ауру. Оның пайда болуы қандай да бір факторлардың – VIII, IX, XI тапшылығына негізделген.
Гемофилия – жыныспен байланысқан рецессивті тип бойынша берілетін, гендік ауруларға жатқызылады. VIII және IX факторлардың синтезіне жауапты ген, Х-хромосомада орналасқан, соның салдарынан бұл аурумен көбінесе ерлер ғана ауырады. Ал әйелдер тек гемофилиямен ауыратындармен некеде болса ғана ауруы мүмкін.
Гемофилия кезінде қан кетудің негізгі механизмі қан ұюдың ішкі механизмінің бұзылуы немесе VIII және IX факторлардың тапшылығынан немесе белсенденуінің жеткіліксіздігінің салдарынан болуы мүмкін
VIII фактордың жетіспеушілігіне байланысты ауруды, гемофилия А деп белгілейді, ал IX фактордың тапшылығын – гемофилия В. Гемофилия А-мен ауыратындардың жиілігі 85-90 %, ал гемофилия В – 10-15 % құрайды. Сондай –ақ гемофилия С түрі де белгілі, бұл XI фактордың тапшылығына байланысты, яғни ауру аутосомды-доминантты типі бойынша берілетіндер.
Клиникалық көрінісі қан ағу (жарақат алған кезде, ірі буындарда, бұлшықет ішілік гематомалар және т.б).

Әдебиеттер:

1. Камышников В.С. Справочник по клинико-биохимическим исследованиям к лабораторной диагностике; справ. Изд-2-е изд М,-2004г.

2. Егорова М.О. Биохимическое обследование в клинической практике: монография-М.: Практическая медицина, 2008г.

Қосымша:

1. Баркаган З.С. Основные методы лабораторной диагностики нарушений системы гемостаза. — М., 1999.

2. Долгов В.В., Луговская С.А., Морозова В.Т., Почтарь В.Е. Лабораторная диагностика анемий. — Тверь: "Губернская медицина", 2001.

3. Медицинская лабораторная диагностика (программы и алгоритмы) / под ред. А.И. Карпищенко — СПб.: Интемедика, 2001.

4. Медицинские лабораторные технологии / под ред. А.И. Карпищенко— СПб.: Интемедика, 1999.

5. Обеспечение качества лабораторных исследований. Преаналитический этап / под ред. Меньшикова В.В. — М.: "Лабинформ", 1999.

6. Клиническая иммунология и аллергология / под ред. Г. Лолора–мл., Т. Фишера. — М.: Практика, 2000.

7. Луговская С.А., Морозова В.Т., Почтарь В.Е. Лабораторная диагностика лейкозов. Учебное пособие. — Тверь: "Губернская медицина", 1999.

8. Энциклопедия клинических лабораторных тестов / под ред. Н. Тица — М.: "Лабинформ", 1997.

Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік Фармацевтика Академиясы

Биохимия, биология және микробиология кафедрасы

Тәжірибелік және зертханалық сабаққа арналған

әдістемелік өңдеу

Пән: “Зертханалық диагноcтика” (таңдау бойынша)

Мамандығы: 5В110100 «Мейірбике ісі»

Курсы: 4

Шымкент – 2013 ж

Кафедра мәжілісінде талқыланып, бекітілген

хаттама № 1 « 29 » 08 2013ж

Кафедра меңгерушісі : Есіркепов М.М.

Кредит 1

№ 1 сабақ

1.Тақырыбы: Анемия зерттеулерінің гематологиялық әдістері

2. Мақсаты: Cтуденттерге емдеу диагностикалық процестерде зертханалық диагностикада әдістерді қолдануында тұрақты дағдыларды қалыптастыру

3.Оқыту мақсаты:

1. анемиялардың замануи жіктелуі мен емдеу диагностикалық процестерде гематологиялық әдістерді істей алу керек
2. жеке өз бетінше оқулық және анықтама әдебиетпен жұмыс істеу.

4.Тақырыптың негізгі сұрақтары:

Гематологияда қолданылатын замануи әдістер (морфологиялық, иммуноцитохимиялық, цитометриялық, радиоиммундық, цитогенетиқялық, молекулярно–генетиқалық), олардың арнаулығы, сезімталдығы, диагностикалық тиімділігі және клиникалық маңызы. Қолдану саласы.
Анемиялардың замануи жіктелуі.
Өткір постгемораггиялық анемия: этиологиясы, патогенезі, зертханалық белгілері, зертханалық көрсеткіштерінің интерпретациясы.
Гипохромдық анемиялар. Теміржетіспеушілік анемия: ағзадағы темір алмасуының ерекшеліктері, бұзылыстарының механизмдері, этиологиясы, клиникалық көрсеткіштері, теміржетіспеушілік анемияның әртүрлі сатыдағы зертханалық көрсеткіштері, сүйек мидағы қанның пайда болуының ерекшеліктері.

5. Білім берудің және оқытудың әдістері: семинар, алғашқы білімді бағалау

6. Әдебиет: қазақ тілінде

1. Дәрістер жинағы

Орыс тілінде

негізгі

1. Под редакцией проф.В.С.Камышникова , Методы КДЛ 4-е издание изд М-2011г

2. Егорова М.О. Биохимическое обследование в клинической практике: Монография-М.: практическая медицина, 2008г

Қосымша:

1. Баркаган З.С. Основные методы лабораторной диагностики нарушений системы гемостаза.-М., 1999

2. Долгов В.В., Луговская С.А., Морозова В.Т., Почтарь В.Е: Лабораторная диагностика анемий. – Тверь: “Губернская медицина”, 2001.

3. Медицинская лабораторная диогностика (программы и алгоритмы) / под ред. А.И. Карпищенко – СПб.: Интемедика, 2001.

4. Медицинские лабораторные технологии / под ред. А.И. Карпищенко – СПб.: Интемедика, 1999.

5. Обеспечение качества лабораторных исследований. Преаналитический этап / под ред. Меньшикова В.В. – М.: “Лабинформ”, 1999.

6. Клиническая иммунология и аллергология /под ред. Г. Лолора – мл., Т. Фишера. – М.: Практика, 2000.

7. Луговская С.А., Морозова В.Т., Почтарь В.Е. Лабораторная диогностика лейкозов. Учебное пособие. – Тверь: “Губернская медицина”, 1999.

8. Энциклопедия клинических лабораторных тестов / под ред. Н. Тица – М.: “Лабинформ”, 1997
7. Тапсырма:

1. Жараларды дезинфекциялауда сутек асқын тотығының көпіру себептері, бұл - ... .

а) сутек асқын тотығының каталаза ферментінің әсерінен, суға және огттегіге ыдырауы .

в) глюкоза тотыққанда, көмір қышқыл газы мен судың бөлінуі.

с) қанмен әрекеттескенде, сутектің бөлінуі.

д) сутек асқын тотығының қан гемоглобинімен әсерлескенде озонның түзілуі.

е) көмір қышқыл газы мен судың бөлінуі.

2. Белсендірілген көмірді (карболен) химиялық улануларда қолданады, өйткені:

а) химиялық активті және улы заттармен реакцияға түседі.

в) өте жоғары тығыздығымен улы заттарды абсорбциялайды.

с) улы заттар мен ағзаның сұйық ортасымен әсерлесуінде тежеуші болып табылады.

д) ағзаның иммунитетін көтереді.

е) ағзаның иммунитетін төмендетеді

3. ... қосатын болса, калий перманганантының сұйық ерітіндісі түссізденеді.

а) Қант сиропын

в) Қымыздықтың шырынын

с) Ас сірке суын

д) Ас тұзының ерітіндісін

е) қышқыл ерітіндісін

4. [(CH₃)₃N⁺ - CH₂ - CH₂ - OH] OH^-холин жануарлар ұлпасында, өсімдіктер мен микроорганизмдерде кездесетін қосылысының қасиеттері:

а) құрамында азоты бар негізі.

в) күшті қышқылдық.

с) амфотерлі органикалық заттар.

д) гидролизге түспейтін суда еритін тұздар.

5. Дененің көгерген және сынған жерлерін емдеу үшін қолданатын қорғасын жапсырмасының құрамына ... тұзы кіреді.

а) қорғасын ацетаты (II)

в) қорғасын гидроксоацетаты (II)

с) қорғасын ацетаты (IV)

д) қорғасын гидроксоацетаты (IV)

6. Глюкозаның ашуы кезіндегі түзілуі мүмкін емес заттарға ... жатады.

а) этанол

в) диэтил эфирі

с) май қышқылы

д) сүт қышқылы

е) пируват

7. Мальтозаның гидролизі кезінде 2 молекула .... түзіледі.

а) глюкоза

в) фруктоза

с) галактоза

д) рибоза

е) рафиноза

8. Сахарозаның глюкозаға қарағанда тотықсыздандыру қасиеті жоқ, себебі ...:

а) сахарозаның альдегид тобы жоқ.

в) сахароза – дисахарид.

с) сахарозаның гидроксильді тобы бар.

д) глюкоза – көпатомды спирт.

е) фруктоза – көп атомды спирт

9. А витаминнің молекуласындағы қос байланысты дәлелдейтін реагент ..:

а) бром суы.

в) темір хлоридының ерітіндісі(III).

св) күміс оксидының аммиак ерітіндісі.

д) жаңадан дайындалған мыс гидроксиді (II).

е) күміс ерітіндісі

10. Қатардағы..... химиялық құрылысы бойынша “артық зат”.

а) окситоцин

б) изолейцин

в) аспарагин

г) цистеин

д) аланин

№ 2 сабақ

1.Тақырыбы: Созылмалы аурулар кезіндегі анемиялар

2.Мақсаты: Студенттерге созылмалы аурулар кезіндегі анемиялардың түрлері туралы білімді қалыптастыру;

3.Оқыту мақсаты:

1. созылмалы аурулар кезіндегі анемиялардың түрлерін ,зерттеу нәтижелерін бағалау және қорытынды жасай білуге үйрену

4.Тақырыптың негізгі сұрақтары:

Созылмалы аурулар кезіндегі анемиялар: патогенезі, зертханалық белгілері, теміржетіспеушілік анемияның дифференциальды диагностикасы.
Созылмалы бүйрек шамасыздығы кезіндегі анемия: патогенезі, зертханалық көрсеткіштерінің ерекшеліктері.
Порфорин синтезінің бұзылыстарымен байланысты анемиялар: порфорин алмасуы, этиологиясы, патогенезі, клиникалық көріністері, зертханалық көрсеткіштерінің ерекшеліктері.
Мегалобластикалық анемиялар (витамин В₁₂ мен фолий қышқылының жетіспеушілігіне себепті): этиологиясы, патогенезі, қанның түзілуінің мегалобластикалық түрінің ерекшеліктері, зертханалық көрсеткіштері бойынша дифференциальды диагностикасы).

5. Білім берудің және оқытудың әдістері: семинар, шағын топпен жұмыс, есептер шығару

6. Әдебиет: қазақ тілінде

1. Дәрістер жинағы

Орыс тілінде

негізгі

1. Под редакцией проф.В.С.Камышникова , Методы КДЛ 4-е издание изд М-2011г

1. Баркаган З.С. Основные методы лабораторной диагностики нарушений системы гемостаза.-М., 1999

4. Медицинские лабораторные технологии / под ред. А.И. Карпищенко – СПб.: Интемедика, 1999.

6. Клиническая иммунология и аллергология /под ред. Г. Лолора – мл., Т. Фишера. – М.: Практика, 2000.

8. Энциклопедия клинических лабораторных тестов / под ред. Н. Тица – М.: “Лабинформ”, 1997

7. Бақылау: семинар

1. Қандағы глюкозаның мөлшерін төмендететін жалғыз гармон-бұл..

а) инсулин

в) глюкагон

с) адреналин

д) норадреналин

е) катехоламиндер

2. Қан сары суында плазмаға қарағанда, болмайды...

а) фибриноген

в) альбумин

с) комплемент

д) калликреин

е) антитрамбин

3. Гемоглобин-атқаратын қызметі...

а) пластикалық

в) энергетикалық

с) метабололиттерді тасымалдау

д) оттекті және көмір қышқыл газын тасмалдау

е) құрылымды

4. Гемоглобин – болып келеді...

а) хромопротенд

в) көмірсу

с) нәруыз

д) липид

е) электролит

5. Қан сары суының нәруыздық фракцияларын бөлуге болмайтын әдістер...

а) титрлеу

в) электрофорез

с) хроматография

д) тұздау

е) иммунопреципитация

6. Қандағы фибриноген төмендейді...

а) миокард инфарктте

в) бауыр циррозында

с) ревматизмде

д) уремияда

е) бруцуллезде

7. Қанның сары суындағы аминқышқылдарының мөлшерін анықтау – бағалы

диагностикалық тест – (патологияда)

а) жүрек-қан тамырлары патологиясында

в) аминқышқылдары алмасуының тұқым қуалау патологиясында

с) неопластикалық процестерде

д) инфекциялық (жұқпалы) ауруларда

е) гепатитте, цирозда

8. Қандағы глюкозаның қалыпты мөлшері...

а) 2,5-4,0 ммоль/л

в) 3,5-5,5 ммоль/л

с) 5,0-6,8 ммоль/л

д) 3,5-7,5 ммоль/л

е) 5,5-8,8 ммоль/л

9. Ақуыздардың электрофорезі ... жүргізілмейді:

а) полиакриламидтік гелде

в) агар гелінде

с) қағазда

д) целлюлозо-ацетаттық пленкада

е) керамикалық беткейде

10. Қалдықты азот 50%-дық көрініспен...

а) мочевинамен

в) индикамен

с) креатининмен

д) аминқышқылдарымен

е) креатинмен

№ 3 сабақ

1.Тақырыбы: Гемолитті және апластикалық анемиялар.

2. Мақсаты: Cтуденттерге емдеу диагностикалық процестерде зертханалық

диагностикада әдістерді қолдануда тұрақты дағдыларды қалыптастыру.

3.Оқыту мақсаты: Студенттерге гемолитті және апластикалық анемиялар түрлері туралы білімді меңгеру.

4. Тақырыптың негізгі сұрақтары:

Жасушаішілік және тамырдың ішіндегі гемолиздің зертханалық белгілері, салыстырмалы сипаттамасы.
Гемолиттік анемиялармен ауыратын науқастардың зертханалық тексерудің схемасы. Энзимопатия, гемоглобинопатия, иммунндық және аутоиммундық гемолитті анемиялардағы перифериялық қан мен сүйек мидің клиника-зертханалық көрсеткіштері.
Гемолиттік криз, өтемдік және декомпенсирленген гемолиздің зертханалық көрсеткіштері.
Гемолиттік анемиялардың дифференциальды диагностикасындағы гемограмма мен миелограмманың клиника–диагностикалық маңызы
Апластикалық анемиялар: этиологиясы, патогенезі, перифериялық қан мен сүйек мидің клиника–зертханалық көрсеткіштері, аурудың сатысынабайланысты гематолоттік өзгерімтерінің динамикасы.

5. Білім берудің және оқытудың әдістері: семинар, тестілеу

6. Әдебиет: қазақ тілінде

1. Дәрістер жинағы

Орыс тілінде

негізгі

1. Под редакцией проф.В.С.Камышникова , Методы КДЛ 4-е издание изд М-2011г

1. Баркаган З.С. Основные методы лабораторной диагностики нарушений системы гемостаза.-М., 1999

4. Медицинские лабораторные технологии / под ред. А.И. Карпищенко – СПб.: Интемедика, 1999.

6. Клиническая иммунология и аллергология /под ред. Г. Лолора – мл., Т. Фишера. – М.: Практика, 2000.

8. Энциклопедия клинических лабораторных тестов / под ред. Н. Тица – М.: “Лабинформ”, 1997

7. Бақылау: семинар, тестер
1. Инфекциялық аурулардан және қабынулардын сауығу кезеңінде ... тән.

a| аздаған лейкоцитоз, нейтрофилез, аздаған эозинофилия

в| лейкоцитоз, көріністі солға жылжыған нейтрофилез, эозинопения

c| лейкопения, нейтропения, эозинопения

д| лейкоциттердің қалыпты құрамы, нейтрофилез,көріністі эозинофилия

e| көріністі лейкоцитоз, нейтрофилез, эозинофилия

2. Эритремияға перифериялық қанның .... көрінісі тән.

а| эритроцитоз, тромбоцитоз, лейкоцитоз

в| эритроциттердің қалыпты құрамы, тромбоциттер, көріністі лейкоцитоз

c| эритроциттердің қалыпты құрамы, тромбоциттер, лейкопения

д| әлсіз анемия, тромбоцитопения, лейкопения

e| анемия, тромбоцитопения, лейкоцитоз

3. ЭШЖ-нің жоғарылауына әсер етеді:

а| қанда фибриногеннің жоғарылауы

в| қанда альбуминдердің жоғарылауы

c| қанда эритроциттер мөлшерінің жоғарылауы

д| қанда глобулиндер мөлшерінің жоғарылауы

e| қанда өт қышқылдарының жоғарылауы

4. ...кезінде келесі көрініс тән. 60 % бласттар бар лейкоциттер, көріністі нормохромды анемия, тромбоцитопения, аздаған бласттар санымен сүйек миының бай жасушалық құрамы.

а| өткір лейкозда

в| созылмалы миелолейкозда

c| созылмалы лимфолейкозда

д| лимфогрануломатозда

e| миеломды ауруларда

5. Созылмалы моноцитарлы лейкоз кезінде қанда ... байқалады.

a| абсолютті моноцитоз

в| миелобласттарға дейінгі қозғалу

c| лейкоцитоз

д| піскен және піспеген (зрелые и незрелые ) гранулоциттердің сандарының тең болуы

e| салыстырмалы моноцитозды лимфоцитоз

6. ... кезінде лейкоцитоз (80000) лемфоцитозбен (80%) болса, келесі көрініс тән. әлсіз нормохромды анемия, тромбоциттер саны қалыпты. Жілік майында лимфоидты элементтер 70%.

a| өткір лейкозда

в| созылмалы миелолейкозда

c| созылмалы моноцитарлы лейкозда

д| миеломды ауруларда

e| эритремияда

7. Қанның қалдықтарын залалсыздандыру үшін дезқұралдармен қанның ара қатынастығы ... болу керек.

а) 1:1

в) 1:5

с) 1:3

д) 1:4

е) 1:10
№ 4 сабақ

1. Тақырыбы: Лейкоцитоздар мен лейкопениялар.

2.Мақсаты: Студенттерге лейкоцитоздар мен лейкопениялардың этиологиясын, патогенезін, клиника-зертханалық қөрсеткіштері туралы ұғымды қалыптастыру.

3.Оқыту мақсаты: Студенттерге дәрілік препараттардың биотехнологиялық жолмен дайындау әдістерін, шикізаттың сапасын бағалауды көректену ортасын, жартылай өнімдермен бүтіндей өнімдердің іс жүзінде білу мен қолдануды меңгеру.

4. Тақырыптың негізгі сұрақтары:

1. Лейкоцитоз, лейкопенияның этиологиясы, патогенезі, перифериялық қанмен ми сүйегіндегі клиника-зертханалық көрсеткіштері.

2.түрлі ауруларда қанның өзгерістері

5 Білім берудің және оқытудың әдістері: семинар, есептер шығару

6. Әдебиет: қазақ тілінде

1. Дәрістер жинағы

Орыс тілінде

негізгі

1. Под редакцией проф.В.С.Камышникова , Методы КДЛ 4-е издание изд М-2011г

1. Баркаган З.С. Основные методы лабораторной диагностики нарушений системы гемостаза.-М., 1999

4. Медицинские лабораторные технологии / под ред. А.И. Карпищенко – СПб.: Интемедика, 1999.

6. Клиническая иммунология и аллергология /под ред. Г. Лолора – мл., Т. Фишера. – М.: Практика, 2000.

8. Энциклопедия клинических лабораторных тестов / под ред. Н. Тица – М.: “Лабинформ”, 1997
7. Бақылау: тест сұрақтары

1. ... кезінде перифериялық қанда панцитоз байқалады.

а| созылмалы лимфолейкоз

в| созылмалы моноцитарлы лейкоз

c| лимфогранулематоз

д| эритремия

e| эритромиелоз
2. Ретикулоциттер санының артуы ... кезінде байқалады.

a| гемолитикалық синдром

в| гипопластикалық анемия

c| апластикалық анемия

д| қандағы метастаз ісігі

e| сәулелік ауруларда

3. ... кезінде лейкоцитоз байқалады..

a| лейкоз

в| гиперспленизм

c| жілік майының аплазиясы және гипоплазиясы

д| сәулелік аурулар

e| вирустық инфекция

4. Өткір монобласты лейкоз үшін ... цитохромдық анықтамасы тән.

a| NаF төмендетілетін спецификалық емес эстераза

в| миелопероксидаза

c| гликоген

д| липидтер

e| қышқылды фосфатаза

5. Жілік майындағы пролиферация эритромиелоз үшін ... тән.

a| эритробластар мен миелобластар

в| миелобластар

c| эритробластар

д| мегакариоциттер

e| эритробластар мен лимфобластар

№ 5 сабақ

1. Тақырыбы: Қанның ісік аурулары. Ісіктік процесстің зертханалық диагностикасы.

2. Мақсаты: Студенттерде қанның ісік аурулары туралы, олардың клиникалық өзгерістерін және зертханалық диагностика туралы білімді қалыптастыру.

3. Оқыту мақсаты:

Студенттердің қанның ісік аурулары, олардың клиникалық өзгерістерін және зертханалық диагностикасын оқып білуі

4. Тақырыптың негізгі сұрақтары:

Лейкоздар. Лейкоздардың жіктелуі.
Откір миелобласты лейкоздар: жіктелуі, зертханалық диагностикасы, иммунологиялық және цитохимиялық сипаттамасы.
Откір лимфобласты лейкоздар: ФАБ–жіктелуі, иммунологиялық жіктелуі, цитогенетикалық көрсеткіштері.
Миелодиспластикалық синдром: ФАБ–жіктелуі, патогенезі, клииникалық көріністері, зертханалық диагностикасы.

5. Білім берудің және оқытудың әдістері: семинар, тестілеу.

6. Әдебиет: қазақ тілінде

1. Дәрістер жинағы

Орыс тілінде

негізгі

1. Под редакцией проф.В.С.Камышникова , Методы КДЛ 4-е издание изд М-2011г

1. Баркаган З.С. Основные методы лабораторной диагностики нарушений системы гемостаза.-М., 1999

4. Медицинские лабораторные технологии / под ред. А.И. Карпищенко – СПб.: Интемедика, 1999.

6. Клиническая иммунология и аллергология /под ред. Г. Лолора – мл., Т. Фишера. – М.: Практика, 2000.

8. Энциклопедия клинических лабораторных тестов / под ред. Н. Тица – М.: “Лабинформ”, 1997
7. Бақылау: тестер

1. Созылмалы лимфолейкоздың типті ағысына ... тән.

a| аздаған лимфоцитозды қалыпты санды лейкоцит

в| нейтрофилді лейкоцитоз

c| аздаған лимфоцитозды лимфоцитозом

д| абсолют лимфоцитды лейкоцитоз

e| лимфоцитопенді лейкопения
2. Өткір лейкоз кезіндегі гемограммаға тән:

a| бластоз

в| эритроцитоз

c| тромбоцитоз

д| нейтрофилез

e| лимфоцитоз

3. Өткір іріңді қабыну кезінде ... инфильтрат жасушалары (преобладающие клетки) бола алады.

a| лимфоциттер

в| нейтрофиллдер

c| эпителиальды жасушаларда

д| плазматикалық жасушаларда

e| эозинофилдер

4. ... 8х10 ¹²/л эритроцитозға тән..

a| пневмония

в| темір жетіспейтін анемия

c| асқазан ісігі

д| туа біткен жүрек ақауы

e| өткір бронхитте

5. Көріністі тромбоцитопения ... кезінде байқалады.

a| Верльгоф ауруында

в| созылмалы миелолейкозда

c| спленэктомиядан кейінгі ағзаның жағдайы

д| өткір нефритте

e| гепатитте

6.~ Қандағы НВА₁ анықтауының диагностикалық бағалығы ...

| гипергликемияның ұзақтылығын анықтау.

| диабетикалық нефропатияның диагностикасы.

| диабетикалық кетоацидоздың диагностикасы.

| макроангиопатияның диагностикасы.

| диабетикалық ретинопатияның диагностикасы.

7. ~ Темірді парентералды енгізудегі кемшіліктерге жататындардан басқа ... жатады.

а)| ұйқы басу

в) | ауыр уколдар

с) | аллергиялық реакциялар

д) | инъекция орнында абцестену

е) | ағзадағы темірмен қанығу дәрежесін бақылау қиын

8. ~.... препаратында панкреатитті ферменттен басқа, пепсин мен тұз қышқылы болады.

а) | Панзинорм

в) | Панцитрат

с) | Креон

д) Мезим-форте

|е) Фестал

9. ~ ... әсер бүйрек аурулары бар адамдарға гепариннің қолданылуы жалпы тиімділік бере алмайды.

|а) Қан ұйытушы

в) | Диуретті

с) | Натрийуретитті

|д) Антиагрегациялық.

| е) Липотропты

10.~ Сплайсинг – бұл ... процесі.

а) | интронды алып тастау+

|в) пре-м-РНК қалыптасуы

с) | экзонды алып тастау

д) | рекомбинация

е) | репликация

11.~ ДНҚ молекулалары бөліктерінің сандарының артуы ….. деп аталады.

| а) амплификация

| в) полиплоидия

| с) кроссинговер

|д) стигматизация

| е) репликация

12. ~ Биотехнология дегеніміз ... пайдалану.

| а) тірі жүйелерді технологиялық мақсаттарға

| в) денатурленген ферменттерді

с) | жоғары температураларды

| д) субстраттардың жоғары концентрациядарын

е) | генді

2 Кредит

№ 1 сабақ

1. Тақырыбы: Иммунопатологияның диагностикасының замануи деңгейі

2. Мақсаты: Иммунопатологияның диагностикасының замануи деңгейі туралы ұгымды қалыптастыру.

3. Оқыту мақсаты: Студенттерді иммунопатологияның диагностикасының замануи деңгейі туралы білімді меңгеруі.

4. Тақырыптың негізгі сұрақтары:

Зертханалық қызметтінің құрылысы туралы казіргі көзқарас. Диагностикалық зертханамен танысу.
Адамның иммунды жүйесі, оның құрылысы, қызметтері. Иммунды жүйенің зертханалық бағалауының негізгі әдістері.
Проточная цитометрия, әдістің принципі. Жүргізу көрсеткіштері.
Аурулар диагностикасындағы серологиялық әдістер (преципитация, агглютинация реакциялары, ИФА, иммунофлюоресценция, ПЦР–диагностикасы).
Электрохемилюминесценция әдісі, әдістің принципі. Жүргізу көрсеткіштері.

5. Білім берудің және оқытудың әдістері: семинар, тестілеу

6. Әдебиет: қазақ тілінде

1. Дәрістер жинағы

Орыс тілінде

негізгі

1. Под редакцией проф.В.С.Камышникова , Методы КДЛ 4-е издание изд М-2011г

1. Баркаган З.С. Основные методы лабораторной диагностики нарушений системы гемостаза.-М., 1999

4. Медицинские лабораторные технологии / под ред. А.И. Карпищенко – СПб.: Интемедика, 1999.

6. Клиническая иммунология и аллергология /под ред. Г. Лолора – мл., Т. Фишера. – М.: Практика, 2000.

8. Энциклопедия клинических лабораторных тестов / под ред. Н. Тица – М.: “Лабинформ”, 1997

7. Бақылау: тест

1. Созылмалы септиттік эндокардитке ... тән .

а| аздаған лейкопения, нейтропения

b| лейкоцитоз, оңға жылжыған нейтрофилез

c| лейкоцитоз, солға жылжаған нейрофилез

d| лейкопения, агранулоцитоз

e| лейкоциттердің қалыпты құрамы, жоғары эозинофилия
2. Миньковский –Шаффар туыла біткен гемолитикалық анемисына ... тән.

а)| микросфероцитоз

в)| мегалоцитоз

c)| нормоцитоз

д) агранулоцитозда

e| пойкилоцитоз

3. ... кезінде, мысалы 20 000 лейкоцитоз болады.

а| крупозды пневмониы

в| созылмалы септикалық эндокардитте

c| тұмауда

д| брюшной тифте

e| агранулоцитозда

4. Бронхиальды астмаға ... тән .

а| эозинофилиямен лейкоциттердің қалыпты құрамы

в| лимфоцитозбен лейкоцитоз

c| қалыпты лейкоцитарлық формуламен лейкоциттердің қалыпты құрамы

д| нетрофилезбен лейкоцитоз

e| көріністі лейкопения, эозинопения

5. ... анемияға нормохромды, нормоцитозды, регенерация түрлерінің едәуір төмендеуі немесе түгелдей дерлік жойылуы тән.

a| Апластикалық

в| Өткір постгеморрагиялық

c| Гемолитикалық

д| Темір жетіспеушілік

e| В₁₂ (фолийлік) жетіспеуші

6~ Қант диабеті үшін глюкозаның жүктемесінен 2 сағат кейін плазмада глюкозаның деңгейі ... ммоль/л артық диагностикалық критерий болып табылады.

а) 10,0

|в) 6,7

|с) 11,1

|д) 7,0

| е) 6,4

7~ Қант диабеті үшін глюкозаның жүктемесінен 2 сағат кейін венозды қанда глюкозаның деңгейі ... ммоль/л артық диагностикалық критерий болып табылады.

| а) 11,0

|в) 6,4

| с) 6,1

| д) 7,8

| е) 10,0

8~ Қант диабеті үшін глюкозаның жүктемесінен 2 сағат кейін капиллярлы қанда глюкозаның деңгейі ... ммоль/л артық диагностикалық критерий болып табылады.

|а) 11,1

|в) 10,0

|с) 6,4

д) | 6,7

е) 7,8
№ 2 сабақ

1. Тақырыбы: Тромбофилиялар. Тұқым қуалайтын және жүре пайда болған түрлері. Зертханалық диагностикасы.

2. Мақсаты: Студенттерге тромбофилиялар, тұқым қуалайтын және жүре пайда болған түрлері туралы және зертханалық диагностикасының әдістерімен таныстыру.

3.Оқыту мақсаты: Студенттердің тромбофилиялар, тұқым қуалайтын және жүре пайда болған түрлері туралы білімді меғңгеруі.

4. Тақырыптың негізгі сұрақтары:

Протеин С жүйесіндегі бұзылыстардың зертханалық диагностикасы.
Антитромбин III дефицитінің зертханалық диагностикасы.
Фибринолизбен дисфибринегенемия бұзылыстарының тұқым қуалайтын түрлерінің зертханалық диагностикасы
Тромбофилиялық жағдайдың дамуындағы гипергомоцистеинемияның клиника–диагностикалық маңызы.
Екінші реттік тромбофилиялық жағдайлардың зертханалық диагностикасының принциптері.

5.Білім берудің және оқытудың әдістері: семинар, шағын топпен жұмыс

6. Әдебиет: қазақ тілінде

1. Дәрістер жинағы

Орыс тілінде

негізгі

1. Под редакцией проф.В.С.Камышникова , Методы КДЛ 4-е издание изд М-2011г

1. Баркаган З.С. Основные методы лабораторной диагностики нарушений системы гемостаза.-М., 1999

4. Медицинские лабораторные технологии / под ред. А.И. Карпищенко – СПб.: Интемедика, 1999.

6. Клиническая иммунология и аллергология /под ред. Г. Лолора – мл., Т. Фишера. – М.: Практика, 2000.

8. Энциклопедия клинических лабораторных тестов / под ред. Н. Тица – М.: “Лабинформ”, 1997

7. Бақылау: семинар

1. Қан плазмасының проценттік құрамы:

а) 50-60%+

в) 20-30%

с) 30-40%

д) 40-50%

е) 60-70%

2. Қанның ұю факторларының синтезінің көп бөлігі жүреді...

а) бауырда

в) өкпеде

с) бүйректе

д) көкбауырда

е) сүйек миында

3. Қай ион жетіспегенде қан ұйымайды :

а) Na⁺

в) K⁺

с) Ca⁺⁺.

д) Mg⁺⁺.

е) Fe ⁺⁺

2. Гепарин … тежейді.

жүктеу 3,49 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 7 8 9 10 11 12 13 14 ... 19