Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік Фармацевтика Академиясы

жүктеу 3,49 Mb.

бет	7/19
Дата	22.05.2018
өлшемі	3,49 Mb.
	#15834
түрі	Жұмыс бағдарламасы

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 ... 19

5. Өңірлік сараптама зертханасы
6. Ұлттық референс-зертхана

4. Экспресс-зертхана

      9. Экспресс-зертхана (бұдан әрі - ЭЗ) пациенттің жағдайын бағалау және шұғыл емдеу шаралары туралы шешім қабылдау үшін қажетті ақпаратты тездетіп алу мақсатындағы қызметті жүзеге асырады.
      10. Стационарлық көмек көрсететін денсаулық сақтау ұйымдарында ЭЗ қызметі мына бөлімшелердегі науқастар үшін тәуліктік режимде жүзеге асырылады:
      1) реанимация бөлімшесінде;
      2) гемодиализ бөлімшесінде;
      3) қабылдау-диагностикалау бөлімшесінде - жағдайлары шұғыл және жедел медициналық көмекті, сондай-ақ сараланған диагностика жүргізуді қажет ететін науқастар үшін.
      11. ЭЗ науқастың патологиялық жағдайын шұғыл бағалау үшін мынадай зерттеу түрлерін жүргізеді:
      1) жалпы клиникалық;
      2) биохимиялық.
      12. ЭЗ негізгі міндеттері:
      1) шұғыл және жіті жағдайлар кезінде пациенттің биологиялық материалын зертханалық зерттеуді шұғыл орындау;
      2) түрлі патологиялық жағдайлардың экспресс-диагностикасының қазіргі заманғы жаңа әдістерін практикада қолдану;
      3) зертханалық диагностика мәселелері бойынша мамандардың біліктілігін арттыру жөніндегі іс-шараларға қатысу болып табылады.

5. Өңірлік сараптама зертханасы

      13. Өңірлік сараптама зертханасының негізгі міндеттері:
      1) сапаны сыртқы бағалаудың өңірлік жүйесін ұйымдастыру, сапаны сыртқы бағалаудың мамандандырылған бағдарламасын дамытуға көмек көрсету;
      2) медициналық зертханаларды жаңа жоғары технологиялық жабдықтармен жарақтандыруды перспективалық жоспарлау;
      3) зертханалық диагностиканың жаңа технологияларын енгізу, диагностикалық зертханаларды жаңғырту бағдарламаларын әзірлеу және сараптамалық бағалау;
      4) тексеру сапасын арттыру, штаттар мен зертханалық жабдықты ұтымды пайдалану мақсатында қызмет көрсетілетін өңірлердің зертханалық диагностика қызметінің жұмысын талдау;
      5) жаңадан сатып алынатын техниканы пайдалану және қолданыстағы жабдыққа оны пайдалану тиімділігін арттыру мақсатында техникалық қызмет көрсетуді талдау мен мониторингін жүргізу;
      6) зертханалық диагностиканың қазіргі заманғы технологияларын пайдалану саласында дәрігерлік және орта медицина қызметкерлерін даярлауды және жетілдіруді жоспарлау;
      7) қызмет көрсететін өңірде зертханалық зерттеулердің сапасын сыртқы бақылау бағдарламаларын жүргізу жөніндегі іс-шараларды ұйымдастыру;
      8) жоғары технологиялық әдістер мен жабдықтарды қолдана отырып, қымбат тұратын және сирек зертханалық зерттеулер жүргізу;
      9) орындалатын зерттеулердің сапасын объективті бағалауда медициналық зертханаларға консультациялық көмек көрсету, деректерді кейіннен түсіндіру;
      10) сапаны арттыру бойынша ұсынымдар әзірлеу болып табылады.

6. Ұлттық референс-зертхана

      14. Ұлттық референс-зертхананың (бұдан әрі - ҰРЗ) міндеттері:
      1) Қазақстан Республикасының зертханалық қызметінің жұмысын жетілдіру бойынша ұйымдастыру-әдістемелік жұмыстар жүргізу;
      2) Қазақстан Республикасының зертханалық қызметі жұмысының негізгі бағыттарына білікті сараптама жасау;
      3) жаңа технологияларды енгізудің нысаналы және ғылыми бағдарламаларын әзірлеу және сараптамалық бағалау;
      4) медициналық зертханалардың қызметіне тәуелсіз аудит жүргізу;
      5) Қазақстан Республикасының аумағында пайдаланылатын барлық зертханалық зерттеулер түрлерінің референттік интервалдарын әзірлеу бойынша ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізу болып табылады.
      15. ҰРЗ-ның негізгі функциялары:
      1) сапаны сыртқы бағалаудың ұлттық жүйесін ұйымдастыру;
      2) Қазақстан Республикасының зертханалық қызметінің жағдайын талдау мен мониорингіне арналған тәуелсіз аудит нәтижелерін пайдалану;
      3) өңірлік, мамандандырылған ғылыми бағдарламаларды дамытуға көмек көрсету және қатысу;
      4) зертханалық зерттеулердің сапасын арттыру бойынша ұсынымдар әзірлеу;
      5) орындалатын зерттеулердің сапасын объективті бағалауда медициналық зертханаларға ұйымдастырушылық-әдістемелік көмек көрсету;
      6) жоғары технологиялық әдістер мен жабдықтарды қолдана отырып, сирек зертханалық зерттеулерді енгізу және жүргізу;
      7) зертханалық қызмет мамандарын даярлау және олардың біліктілігін арттыру болып табылады.

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2011 жылғы 21 желтоқсандағы № 1566 қаулысымен бекітілген.

Зертханалық диагностиканы жүзеге асыратын денсаулық сақтау ұйымдары және (немесе) осы ұйымдардың құрылымдық бөлімшелері жүргізетін зерттеулердің көлемі мен түрлері

      1. Зертханалық зерттеулердің көлемі денсаулық сақтау саласындағы стандарттарға сәйкес анықталады (қызметтердің, операциялар мен манипуляциялардың, дәрі-дәрмектер мен медициналық мақсаттағы бұйымдардың анықтамалықтары). Стандарттар болмаған жағдайда, зертханалық зерттеулердің көлемі медициналық айғақтар бойынша анықталады.
      2. Зертханалық зерттеулердің түрлері:
      1) жалпы клиникалық - биологиялық сұйықтықтарды (несеп, нәжіс, қақырық, дуоденалдық сұйықтық, асқазан сұйықтығы, жұлын сұйықтығы, транссудаттар мен экссудаттар, әйелдердің жыныс мүшелерінен бөлінетін эякулят және т.б.) химиялық-микроскопиялық зерттеулер;
      2) гематологиялық-гемоглобин мен оның қосылыстарына, қан мен сүйек кемігі жасушаларының морфологиялық, физиологиялық және цитохимиялық сипаттарына талдау жасауға бағытталатын зерттеулер;
      3) цитологиялық түрлі әдістермен: пункциялық, эксфолативтік, эндоскопиялық және т.б. әдістермен алынған биологиялық материалдарды морфологиялық зерттеулер;
      4) моноклоналдық антиденелермен иммундық-цитохимиялық зерттеу, ағынды цитофлюориметрия;
      5) биохимиялық - биологиялық материалдың химиялық, физикалық-химиялық құрамының деңгейіндегі зерттеулер;
      6) коагулологиялық - қантамырлық-тромбоциттік және коагуляциялық гемостаз, антикоагулянттық және фибринолитикалық жүйені анықтайтын зерттеулер;
      7) иммунологиялық және изосерологиялық - иммундық жүйенің жай-күйін сипаттайтын зертханалық зерттеулер;
      8) терапиялық мониторинг жүргізу үшін дәрілік заттарға химиялық-токсикологиялық зерттеулер жүргізу;
      9) микробиологиялық - биологиялық материалдардағы микроорганизмдерді анықтау жөніндегі зерттеулер (бактериология, молекулалық биология, микология, паразитология, иммуносерология);
      10) цитогенетикалық - талданатын жасушалардағы хромосомалардың саны мен құрылымын зерделеу (кардиологиялық зерттеулер, молекулалық-цитогенетикалық әдістер);
      11) молекулалық-генетикалық - дезоксирибонуклеин және рибонуклеин қышқылы деңгейінде геном құрылымындағы өзгерістерді анықтау жөніндегі әдістердің жиынтығы (полимераздық тізбектік реакцияны пайдалана отырып).

№3 дәріс

Тақырыбы: Белоктар алмасуының бұзылуының клиникалық- зертханалық диагностикасы.
Мақсаты: Белоктар алмасуының бұзылуының клиникалық-зертханалық диагностикасын үйрену және оны талдау
Жедел фазалық белоктар
Зақымданған орынға қабынулық жауап ретінде қатысушы «Жедел фазалық белоктар» туралы түсінікке 30-ға жуық белоктарды біріктіруге болады. Бұл белоктар әртүрлі қызметтерді атқарады, бірақ бүтін ағзаны және гомеостазды қалыптсатыруға бағытталған. Бұл белоктардың концентрациясы қан сарысуында жедел қабыну немесе зақымдану кезеңінде жоғарылайды. Оның жоғарылауы қабыну медиаторларының әсеріне байланысты болады (кининдердің, биогендік аминдердің, простагландиндердің және пептидтердің).
Бұл белоктардың концентрациясының өзгеру көлемі аурудың ағымына, стадиясына және зақымдану ауқымына байланысты болады. Жедел фазалық белоктарды анықтау спецификалы емес, бірақ оларды анықтау аурудың мониторингісі және емдеудің тиімділігі үшін қажет.
Жедел фазалық белоктар 5 топқа бөлінеді:

Топ	Белок	Қалыпты жағдайдағы қансарысуындағы концентрациясы (г/л)
Басты реактанттар, 6-12 сағат аралығындағы 20-1000 ретке артуы	С-реактивті белок Қансарысуындағы А амилоидтық белогы (SAA)	< 0.005 (ересек). Кіндік тамыр қансарысуында – 4 мг/л, 1-5 күн аралығында – < 10 мг/л, 5 күннен кейін - < 5 мг/л 0.001-0.03
24 сағат аралығындағы концентрацияның әлсіз 2-5 ретке артуы	α1 – антитрипсин α1 – антихимотрипсин α1 – қышқыл гликопротеин (орозомукоид) гаптоглобин фибриноген	1.4-3.2 0.3-0.6 0.4-1.3 0.5-3.2 1.8 -3.5
48 сағат аралығындағы концентрацияның аздап (20-60%) артуы	С3 – комплимент компоненті С4 – комплимент компоненті Церулоплазмин	0.5-0.9 0.1-0.4 0.2-0.5
Жедел фазаның нейтральді реактанттары, олардың деңгейі қалыпты мәннің шамасында болады	Ig G IgA Ig M Α2 – макроглобулин	8-20 0.9-4.5 0.6-2.5 1.2-3.2
Жедел фазаның негативті реактанттары, 12-48 сағат аралығында деңгейі төмендейді	Альбумин Преальбумин Трансферрин Фибронектин апоА-липопротеин ретинолбайланыстырушы белок	37-53 0.25-0.45 2.3-4.3 <0.3 1-2.2 0.03-0.06

Аурудың өткір қабынуы, сепсис кезінде анағұрлым жылдам және сезімтал маркері СРБ болып саналады. Созылмалы қабыну процесстерінің мониторингі үшін анағұрлым жай жауап қайтаратын белоктардың концентрациясының өзгерістерін бақылаған жөн (α1 – қышқыл гликопротеин және α1 – антитрипсин). Бір маркерді пайдалану тәуекелді іс, өйткені әртүрлі ауруларда дисгармониялық жедел фазалық жауап туындауы мүмкін. Бірақта, антипротеаздық белсенділікке ие белоктар үшін (α1 – антитрипсин, α1 – антихимотрипсин, α2 макроглобулин) жедел қабынудың бакстапқы фазасында жылдам жұмсалуына байланысты деңгейінің төмендеуі тән. Сонан соң бұл белоктардың синтезінің артуына байланысты концентрация жоғарылайды. Сепсистік шок немесе жедел панкреатит кезінде протеиназ ингибиторларының деңгейінің төмендеуі болжамның жаман белгісі болып саналады. Гаптоглобиннің, С3 –комплемент компонентінің, фибриногеннің жұмсалуының артуы қабынудан басқа, қосарланған патологиялық процесстің болуын көрсетеді. Жедел фазалық негативтік белоктарды зерттеу, мысалы альбумин, трансферрин сияқты, белоктардың жалпы катаболизмі туралы қосымша хабарламаны алуға көмектеседі.

СРБ молекуласы 5 біркелкі субъбірліктен тұрады. СРБ негізгі қызметі – опсонизация, комплементтің белсенденуіне қатысу, коагуляцияны күшейту.
Қалыпты жағдайда СРБ деңгейін ауыз арқылы контрацептивті қабылдау, темекі шегу арттырады.
СРБ анықтау үшін тура көрсеткіштер.
Қабыну кезінде анықтау.
Ересектерде СРБ қалыпты концентрациясы өткір қабынудың болмауын көрсетеді, бірақта жедел бактериальдық инфекциямен жаңа туылған және мерзімінен бұрын туылған балалардың 12% -да СРБ концентрациясы қалыпты болады.
Жаңатуылғандардағы сепсистің диагностикасы. Өмірінің алғашқы күнінде инфекцияланған жаңатуылғандардың СРБ деңгейі жоғары. Жаңатуылғандарды инфекцияға күдіктенген кезде СРБ α1 – қышқыл гликопротеинмен бірге анықтау ұсынылады, яғни ол қабынудың басылу фазасын анықтауға мүмкіндік береді.
Бактериальдық және вирустық инфекцияның ажырату (дифференциальная) диагностикасы. Бактериальдық инфекция кезінде СРБ деңгейінің жоғарылауы байқалады, ал вирустық инфекция кезінде СРБ деңгейі аздап қана жоғарылайды.
Қабынуды адекваттық емдеудің және емдеудің тиімділігін бақылауды таңдау үшін. Тиімді терапия кезінде СРБ деңгейі келесі күннен бастап төмендей бастайды, егер қажетті анағұрлым тиімді антибактериальдық ем болмаған жағдайда.
Крон ауруы мен ойықжаралық колитті ажырату диагностикасы үшін. Крон ауруы СРБ күшті артуын туындатады, бейспецификалық ойықжаралық колитте жедел фазалық белоктардың мөлшері азырақ, функциональдық бұзылуларда жедел фазалық белоктар жоғарыламайды. Жүйелі қызыл жегі (Системная красная волчанка) ойықжаралық колит, лейкемия немесе қызыл жілік майын алмастырып салу кезіндегі қосалқы инфекция.
Қабыну процестері кезіндегі СРБ белсенділігін бағалау.
СРБ 10-50 мг/л
Жергілікті бактериальдық инфекция
Миокард инфарктісі (максимальді 2 күннен кейін)
Вирустық инфекция
Созылмалы инфекция (туберкулез, сифилис, бруцеллез)
Саркоидоз
Ревматоидтық артрит
Подагра, псориаздық артрит
Дәнекер тінінің аурулары, жүйелі қызыл жегі сияқты, дерматомиозит
Ойықжаралық колит
Жатырішілік инфекция
СРБ >-50 мг/л
Ауыр бактериальдық инфекциялар (сепсис, пневмония, пиелонефрит, операциядан кейінгі инфекциялар);
Белсенді ревматоидтық артрит
Жүйелік васкулиттер
Белсенді Крон ауруы
Терең көк тамырдың тромбозы
Жедел панкреатит
Метастаз беретін некрозды ісіктер
Жарақат және әсіресе хирургиялық араласулар кезінде СРБ анықтауға көңіл қою керек. Екі күн аралығында СРБ концентрациясы 150 мг/л дейін артады немесе оданда жоғарылайды. Егерде асқынулар болмаса, онда СРБ концентрациясы келесі 3-5 күнде төмендейді. Егер СРБ концентрациясы хирургиялық араласулардан кейін 4-5 аралығында 200 мг/л жоғары болса, онда асқынудың болғандығын көрсетеді (жиі түрде пневмонияның). Летальдық жағдайдың 1-2 күн алдында СРБ деңгейі күрт жоғарылайды. Қосымша. Қалыпты жағдайда СРБ деңгейі жоғары емес. Қолда бар әдістер СРБ жоғары концентрациясын анықтауға мүмкіндік жасады. Жақында СРБ анықтаудың жоғарысезімталды әдісі өңделді. СРБ бастапқы концентрацисы деген түсінік енгізілді, яғни ол нақты денісау адамдарда, сондай-ақ пациенттерде жедел қабыну процессі болмаған жағдайда немесе аурудың қабынбаған кезінде білінеді. СРБ бастапқы концентрациясын өлшеу жедел миокард инфарктісінің, ми инсультінің даму дәрежесін және жүрек-қан тамырлары ауыруымен ауырмайтын адамдардың кенеттен жүректен өлетінін бағалауға мүмкіндік береді. Эпидемиологиялық зерттеулер көрсетті, яғни адамдарда СРБ ұлғаю тенденциясы миокард инфарктісі мен инсульттің предикторы болып саналады. СРБ концентрациясының 1,0 мг/л аз болуы кезінде тамырлық асқынулардың қауіптілігі (ӨМИ, инсульт) – минимальді, 1,1 1,9 кезінде – төмен, 2,0 2,9 кезінде – әлсіз, 3 мг/л артық кезінде – жоғары.
СРБ және жүктілік. СРБ жоғарылауымен жүкті әйелдер жүктіліктің 5-19 апта аралығында мерзімінен бұрын босануға жоғары қауіптілікке ие. Мерзімі жеткен жүктілік кезінде СРБ 2,4 мг/л, мерзімінен бұрын босанған жағдайда – 3,2 мг/л құрады. Ал СРБ – 8 мг/л кезінде және одан жоғары болған жағдайда мерзімінен бұрын босану айқындылығы басқада қауіптілік факторларына тәуелсіз 2,5 есеге артады.
2006 жылы СРБ көптген қызметтерінің тізіміне тағыда бір және күтпеген жағдай қосылды. Яғни, семіздіктің себептерінің бірі лептин гормонының СРБ мен өзараәсерлесуі болып саналады. Лептин май тіндерінің жасушаларымен синтезделеді, сондықтан оның деңгейі салмақ артқан сайын жоғарылайды. Лептин, гипоталамуста орналасқан, арнайы рецепторлармен байланысқан кезде, ағза тамақты сіңіруді тоқтату және жинақталған энергияны жұмсауды бастау туралы сигнал алады. Соған қарамастан, семіз адамдардың ағзасында лептиннің жоғары мөлшері өндіріледі, ол қандайда бір себептермен қажетті әсер көрсетпейді. Яғни, бұның себебі – лептиннің СРБ мен байланысуы, оның деңгейі семіз адамдардың қанында жоғары. Жалпы алғанда, СРБ байланысты семіздік кезінде оң кері байланыс туындайды – «салдар өзінің себебін стимулдайды». Семіздіктің артуы – май жасушаларында лептин мен СРБ көп мөлшерде синтезделеді, СРБ лептинді инактивтейді, бұл тәбетті арттырады, яғни семіздік артады және т.с.с.
α1 – антитрипсин. Бауырда синтезделеді. Бұл сериндік протеаздардың негізгі ингибиторы (трипсин, химотрипсин, плазмин, калликреин, ренин, урокиназа, лейкоцитарлық эластаза). Оның артуы ісіктердің некроз факторы арқылы, 1 және 6 интерлейкиндермен, жүктіліктің соңғы триместрінде эстроген құрамының жоғарылауы, сондай-ақ эстрогенқұрамды жүктілікке қарсы заттарды қолдануға негізделген. Бұл белок қан сарысуында белсенді үдемелі қатерлі ісіктерде, әсіресе бауырға метастаз бергенде жоғарылайды. α1 – антитрипсинді СРБ бірге анықтау ұсынылады, яғни өткір фазалық реакциямен негізделген, α1 – антитрипсиннің артуын жоққа шығару үшін мүмкіндік береді.

Жедел фазаның реакциялар кезеңін бағалау
	α1 – антитрипсин	СРБ
Жедел фазаның реакциясы	↑	↑
Эстрогендер деңгейінің артуы	↑	=
Жедел фазаның басталуы	=	↑
Жедел фаза реакциясының басылуы	↑	=

α1 – антитрипсинді бауыр мен өкпенің тұқымқуалаушылық аурулары кезінде анықтау маңызды. Бұл эмфизема және жаңатуылғандардың гепатиті ары қарай циррозға ұласуы мүмкін. α1 – антитрипсиннің бірнеше изоформасы бар. Ақаулық изоформаны PiZZ белгіленеді, бұл жағдайда ферменттің белсенділігі бастапқыға қарағанда 15-20%. Популяцияның 0.06% -да кездеседі.
Антитрипсиндік жетіспеушіліктің туабіткен жасырын формасы жиі кездеседі. Бұндай балаларда бауыр зақымдануының, ерте мерзімді холестаздарын қоса әртүрлі формаларын анықтайды. 1-2 % ауруларда бауыр циррозы дамиды. Айқын туапайда болған альфа-1- антитрипсиннің тапшылығы өкпенің ювенильді базальді эмфиземасымен, муковисцидозбен жиі үйлеседі. Жүре пайда болған альфа-1-антитрипсиннің тапшылығы нефротикалық синдромда, белок жоғалтуымен қоса гастроэнтеропатияда, термиялық күйіктердің жедел фазасы кезінде кездеседі. Қанда альфа-1-антитрипсиннің төмендеуі вирустық гепатитпен ауыратындарда бауырда оның синтезінің бұзылуы салдарынан болуы мүмкін. Бұл гликопротеидтің артығымен жұмсалуы респираторлық дистресс-синдромда, жедел панкреатитте, коагулопатияларда сондай-ақ оның қандағы құрамының төмендеуіне әкеледі. Созылмалы бауыр ауруымен ауыратын барлық пациенттерге альфа-1-антитрипсиннің деңгейін жоспарлы түрде анықтау көрсетілген, бұл тек қана клиникалық мағлұматтар негізінде дұрыс диагнозды қою мүмкін еместігіне негізделген.
α1 – қышқыл гликопротеин. Бауырда синтезделеді. Синтездің ұлғаюы жедел фазаның реакциясымен және кортикостероидтық терапияға байланысты.
Тағайындауға көрсеткіштер:

1. СРБ және α1 – антитрипсинмен бірге жедел фаза реакциясын бағалау үшін.

2. СРБ және гаптоглобин жиынтығымен тамырішілік гемолизге күдіктенген кезде. СРБ және α1 – қышқыл гликопротеин гемолиздің бар болуына тәуелсіз жедел фаза реакциясын көрсетеді. Гаптоглобин жедел фазалық реакцияда артады, бірақ тамырішілік гемолиз кезінде – төмендейді.

3.Жаңатуылғандар мен шалатуылған балалардың инфекциясын диагностикалау үшін – СРБ пен бірге комбинациялау ұсынылады. α1 – қышқыл гликопротеин орташа есеппен 70%-ға, СРБ – 80%-ға артады.

4. Қандағы α1 – қышқыл гликопротеиннің концентрациясы ревматоидтық артритте, ноқталы қызыл жүйеде, Крон ауруында, инфаркт кезінде артады. Төмендеуі бауырдың ауыр зақымдалуы, ашығу, белок-жоғалтатын энтеропатияларда болады.
Ісіктерді диагностикалау, болжау және емдеу тиімділігін бақылау үшін. әртүрлі мүшелердің рагі кезінде белок концентрациясы 1,5-3 есеге өседі. α1 – қышқыл гликопротеиннің максимальді өсуі аурудың белсенді стадиясына тән, сонда ремиссия стадиясында концентрация қалыпты деңгейге дейін төмендеуі мүмкін. Рак рецидивінің дамуы АГП деңгейінің жоғарылауымен жүреді.
Радиотерапидан, химиотерапиядан немесе оперативтік араласудан кейін α1 – қышқыл гликопротеиннің төмендеу дәрежесі бойынша рецидивтерінің дамуын болжау мүмкін: келесі рецидивтері болмайтын ауруларда емдегеннен кейін, келесі рецидивтері болатын ауыруларға қарағанда АГП құрамы анағұрлым төмен.
α2 –макроглобулин. Бауырда синтезделеді. Қалыпты жағдайда: еркектерде 1.2-2.7 г/л, әйелдерде – 1.4-3.2 г/л. Оның жатырдағы баланың қан плазмасындағы құрамы жатырішілік дамуындағы 10-шы аптасында ересектер деңгейінің шамамен 15 % жетеді, ары қарай оның деңгейі артады. Максимальді концентрациясы 1-3 жасында байқалады, сонан соң біртіндеп төмендейді және ересектерге тән (25 жасында) деңгейде тұрақтанады. Альфа-2-макроглобулин протеиназдың ингибиторы болып саналады (плазминнің, пепсиннің, эндопептидаздың, трипсиннің, химотрипсиннің, катепсин Д және т.б.), кейбір гормондарды байланыстыруға қатысады.
Альфа-2-макроглобулиннің құрамының ұлғаюы байқалады:
Кейбір бауыр ауруларында (циррозда, созылмалы және жедел гепатитте);
қант диабетінде;
туабіткен ауыруларда (жүйке түтікшелерінің ақауларында);
нефротикалық синдромда (гипоальбуминемиямен байланысты);
қатерлі ісік ауруларында;
жеделдеу және созылмалы қабыну ауруларында;
термиялық күйіктердің қабыну стадияларында;
Альфа-2-макроглобулин концентрациясының төмендеуі байқалады:
Белоктық тағамның жетіспеушілігінде;
ДВС-синдромда;
фибринолиттік терапияны өткізгенде;
сепсисте;
фибринолизде.
Асқазанның немесе онекі елі ішектің ойық жарасында
Жедел панкреатитте
Бүйректер мен өт шығарушы жолдардың тас ауыруларында
Бауыр ісіктерінде
α1 –микроглобулин. Бауырда синтезделеді. Тағайындауға көрсеткіштер:
қансарысуындағы креатининге қосымша шумақтық фильтрация дәрежесін (ШФД) бағалау. Қансарысуында креатинин > 1.2 мг/дл және α1 –микроглобулин қансарысуында > 10 мг/мл ШФД төмендеуін көрсетеді. Зәрде креатининмен бірге α1 –микроглобулинді анықтау зәрдің таңертеңгілік екінші порциясына түтікшелік реабсорбцияның әлсіреуін бағалау үшін өткізіледі. Бұл үшін α1 –микроглобулиннің креатининге қатынасының коэффициенті есептеледі.

Реабсорбцияның бұзылу дәрежесі	α1 –микроглобулиннің креатининге мг/г	α1 –микроглобулиннің креатининге мг /ммоль
Қалыпты	> 14- < 20	> 1.58 < 2.26
Жеңіл бұзылуы	20-50	2.26-5.66
Әлсіз бұзылуы	50-100	5.66-11.31
Айқын бұзылуы	>100	> 11.31

АЛЬФА – ФЕТОПРОТЕИН (АФП)
Альфа-фетопротеин (альфа-1-фетопротеин) – сарыуыз қабында, бауыр мен асқазан-ішек жолдарында синтезделеді. Әсіресе көп мөлшерде сарыуыз қабында, ал оның атрофиясынан кейін – эмбрион бауырында түзіледі. Постнатальдық кезеңде білінбейтін, ұрықтың жатырішілік дамуы кезінде түзілетін, онкофетальдық антигендердің қатарына жатқызылады. АФП көптеген концентрациясы жүктіліктің 13-ші аптасында білінеді. АФП концентрациясының біршамасы ұрықтың қанында осы белок деңгейінің артуы жүкті әйелдің қанында өтеді.
Тесттің клиника-диагностикалық маңыздылығы ананың қанында АФП деңгейі бойынша ұрық дамуындағы кемістіктерді, бірінші кезекте жаңа туылғандардың арасында 1/250-1/1000 жиілікте кездесетін және өлі тууға немесе толығымен кемтарлыққа алып келетін жүйке түтікшелерінің ақауларын (бас миы мен бастың бір бөлігінің болмауы, омыртқаның бөлініп кетуі және т.с.с.), сонымен қатар, ақыл-есі кем және көптеген физикалық кемтарлықтарымен сипатталатын және жаңатуылғандарда 1/700 - 1/800, ал үлкен ересек топтардағы аналардан жаңа туылатындарда 1/45-1/100 жиілікте кездесетін, тұқымқуалайтын хромосомдық ауруға жататын, Дауна синдромымен жүктіліктің қауіпті кезеңі мен идентификациясын анықтау болып табылады.
АФП анықтау тесті бауырдың бастапқы рагын (гепатомалар), аталық және аналық ұрық бездерінің эмбриональдық-жасушалық ісіктерін диагностикалау және емдеудің тиімділігін бағалау үшін қолданылады. Клиникалық практикада АФП биологиялық сұйықтықтар құрамынан зерттеу маңызды түрде гепатоцеллюлярлық ракты диагностикалау және емдеу мониторингісі үшін, сондай-ақ ұрықтың дамуындағы кемтарлықтарды айқындау үшін қолданылады.
Қан плазмасындағы АФП құрамының қалыпты көрсеткіштері:
балаларда бірден туылғаннан кейін– 33 000-100 000 U/ml (Ед/мл);
өмірінің алғашқы күнінде –100 Ед/мл аз;
келесі 6 ай аралығында қан плазмасындағы АФП құрамдық мәні ересектердің деңгейіне жуықтайды;
ересектердің плазмасында АФП концентрациясы 8 Ед/мл, немесе 6 мкг/л аз;
жүкті әйелдерде;
І триместрде –референттік мән аралығында (қалыпты интервалда);
ІІ және ІІІ триместрлерде -38-160 Ед/мл (28-120 мкг/л).
Жүктіліктің физиологиялық ағымы кезінде қан плазмасында АФП құрамының көрсет-

кіштерінің динамикасы келесідей : 4-8 аптада-7,0 U/ml (Ед/мл) аз; 9-14 аптада-30,0 аз; 15-21 аптада -30,0-140; 22-28 аптада-50,0-270; 29-37 аптада – 65-350; 38-41 аптада-35,0-250; 42 аптада -32,5-105 U/ml (Ед/мл).

Зерттеу үшін биологиялық материал қансарысуы болып саналады (1 мл).
Ересектердің плазмасында АФП концентрациясының жоғарылауы байқалады:
алғашқы бауыр рагы (80-95 % барлық жағдайларында);
жұтқыншақ, асқазан, ұйқы безі, тоқ ішек рактарында (асқазан, ішек, өт қабы, ұйқы безі рагында, әсіресе бауыр метастазымен пациенттерінде) – анғұрлым сирек;
ұрықтық (зародыш) ісіктерде – тератомаларда (30-70 % барлық жағдайларында);
эмбриональдық карциномада;
«өсу жасушаларынан» тарайтын ісіктерде – семиномалар және дисгерминомалар;
Бауырдың зақымдануында, оның жасушалық элементтерінің регенерациясымен бірге жүретін: егер АФП концентрациясы 10 Ед/мл артса, онда анализді 2-3 айдан соң қайталау қажет, себебі, ары қарай АФП деңгейінің жоғарылауы болды ма, жоқ па соны айқындау үшін (бұл әсіресе қажет, егер әңгіме бауыр рагының дамуына аса күдікті пациенттер туралы болса, яғни гепатит В, гемохроматоз);
бауыр циррозы және гепатитте (аздап жоғарылауы байқалады);
қант диабетінде.
Қанда немесе ұрықмаңылық сұйықтықтарда АФП құрамын анықтау жүктіліктің 14-ші және 18-ші апталарында жекелеген туабіткен патологияларды пренатальдық диагностиканы жүзеге асыру үшін өткізіледі. Осы туста ананың қансарысуында АФП концентрациясының жоғарылауы тән:
жүйке жүйелерінің кемтар дамуында (анэнцефалия; олигогидрамнионда; «бифид белі» (жүйке түтікшелерінің ақауы));
іш қуысы мүшелерінің ақаулары;
гестоздар.
Ананың қан сарысуында АФП концентрациясының төмендеуі ұрықта Дауна синдромы кезінде байқалады.

жүктеу 3,49 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 ... 19