КТТ-пен бірге жұмыс істейтін өлшеу құрылғылары

a

Үш сымды сұлбасы
R_t
НИ – нөл-индикатор (гальванометр);
R₁R₂ – тұрақты резисторлар; R₃ – реттелетін резисторлар; R_t – өлшенетін кедергі;
R_ж– желілер (байланыс сымдардың) кедергісі;
ab – қоректену диагональ;
cd – өлшеу диагональ.

12. 
    сурет – Теңестірілген көпір сұлбасы
    

Көпір теңестірілген жағдайда І_НИ=0 жəне R₂·(R_t + 2R_ж) = R₁ ·R₃,

осыдан
R_t 

R₁  R₃ R₂

• 
  2  R_ж
  

, (1.28)

мұндағы R₁/R₂= const;

R₃ – var;
R_ж – const болуы керек, бірақ R_ж қоршаған орта температурасының өзгерісіне байланысты өзгереді, сондықтан R_t мəні бұрмаланады, қоршаған орта температурасынан қателік пайда болады.
ККТ-ті көпірге үш жалғағыштық сұлба бойынша қосу арқылы бұл кемшілік жойылады. Онда көпірдің тепе-теңдік теңдеуі келесідей:


R₁·(R₃ + R_Л) = R₂·(R_t + R_Л).

Осыдан

1
R

t
R   (R  R

)  R .

(1.29)

R
3 ж ж
2

Егер де көпірді симметриялы қылсақ (R₁ = R₂), онда R_t = R₃, яғни R_t

өрнегінде R_ж болмайды, демек R_t қоршаған орта температурасына тəуелді емес.

12. 
    сурет – Теңестірілмеген көпір сұлбасы
    

R₁, R₂, R₃–тұрақты резисторлар; R_Б – көз диагоналіндегі реостат; R_t– өлшенетін кедергі;
R_б – бақылау кедергісі;
I_Д – өлшенетін диагональ бойынша тоқ;
АҚ – айырып қосқыш

мұнда
I _Д  U _ab
R₂  R_t  R₁  R₃
 _М ,

М  f (R₁ , R₂ , R₃ , R_t )  const .

Егер U_ab =const болса, онда I_Д ~ R_{t .}

1 U_ab =const болатынын бақылау үшін АҚ айырып қосқышты Б (бақылау режиміне) орнатамыз, сонда миллиамперметрдің нұсқағышы белгілі орында тұру қажет (оны түсті сызумен белгілеуге болады). Егер де шарт орындалмаса,, онда R_Б өзгереді жəне I_д бақылау белгіде орналасады.
2) АҚ → Ө (өлшеу режимі), I_дмəні алынады, кейін R_t анықталады жəне осыдан температура мəні алынады.
Теестірілмеген көпірлер температураны өлшеу мақсатында сирек қолданылады. Олар газанализаторларында кеңінен қолданылады, онда сезімтал элемент ретінде электрлік тоқ арқылы қыздырылатын металды немесе көбіне жартылай өткізгіштік резисторлар қолданылады.

3. 
   Логометрлер.
   

Төменде қарастырылатын магнитті электрлік жүйесіндегі логометр деп аталатын (грек сөзінен «логос» - қатынас) құрылғылар технологиялық бақылауда температураны өлшеу жəне жазу үшін КТТ-пен бірге кеңінен қолданылады. Магнитті электрлік жүйесіндегі КТТ-пен бірге логометр сұлбасы 1.14-сурет көрсетілген.
Логометрдің өлшеу механизмі өзек пше тұрақты магнит полюстері арасындағы бос ауа саңылауында орналасқан екі рамадан тұрады. Конструктивтік түрде Х-Х осі бойынша саңылау біркелкі емес жəне полюстік ұштықтардың ұшына қарай кемиді.


1,2 – оқшауланған мыс сымдарынан жасалған рамалар (r₁, r₂);

3. 
   – құрылғы нұсқағышы; 1,2,3 ортақ осіне орнатылған;
   
4. 
   – жұмсақ болаттан жасалған цилиндрлік өзек;
   

R₁, R₂ – қосымша манганин резисторлары;
R_t – термометр кедергісі.

12. 
    сурет – Магнит-электрлік жүйесіндегі логометр сұлбасы
    

𝐼₁
𝐵₂
𝐼₁

^{Басқа сөзбен айтқанда қозғалыстағы жүйенің}  ^{бұрылу бұрышы}
(немесе логометр көрсеткіші) екі тоқтың қатынасы арқылы анықталады:

мұндағы
𝐼 = ^𝑈

2
𝑟₂!𝑅₂
, 𝐼 = ^𝑈 .

1
𝑅_𝑡!𝑟₁!𝑅₁

r₁ , r₂ , R₁ , R₂  const    F(R_t ).

Сонымен, логометр R_t-ні яғни температураны өлшейді. Қоршаған орта температурасының əсерін азайту үшін раманың манганин R₁, R₂резисторларын тізбектей қосу қажет, олардың кедергілері рамалардың r₁, r₂ кедергілерінен əлдеқайда үлкен. Бірақ бұл логометрдің сезгіштігін төмендетеді, себебі r₁, r₂ арқылы токтар төмендейді.1.6.4 Симметриялық теңестірілмеген көпір.

Аспаптың сезгіштігін үлкейтіп, температуралық коэффициентін төмендету үшін өлшеуіш диаганаліне логометр рамалары қосылған симметириялық теңестірілмегенкөпір сұлбасын қолданады (1.15 сурет).


Сұлбадағы белгілер:
R_t - логометр шкаласымен өлшенетін орта температураға сəйкес келгенде R₁=R₂; R₁=R_t,;
R₄ – температураны компенсациялауға мыс кедергісі;
R₅– өлшеу диапазонын өзгертуге арналған кедергі.
R_э, R_т – байланыс желілерінің кедергісін кыистырып келтіру үшін эквивалентті жəне
теңестіргіш кедергілер

12. 
    сурет – Симметириялық теңестірілмеген көпірдің сұлбасы.