Бөлім Электр барлау әдістерін жіктеу. Кедергі әдістері

Қондырғы коэффициенті оның геометриясына тәуелді;

• Қондырғы коэффициенті оның геометриясына тәуелді;
• Жалпы жағдайда, қондырғы коэффициентінің теңдеуі былай жазылады:

• ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ
• Қ.И.СӘТБАЕВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҒЫЛЫМИ-ЗЕРТТЕУ ТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
• ҚАШЫҚТЫҚТАН БІЛІМ БЕРУ ИНСТИТУТЫ

• AB көрек сызығы

• АВ көрек сызығы үш элементтерден турады: ток көзінен, сымдардан және электродтардан;
• Ток көзі ретінде батарея және генераторды қолданады;
• Олар нүктелік немесе дипольдық болады;
• Көрек қондырғылары үш түрге бөлінеді:
• а) A және B көрек электродармен;
• б) екінші В көрек көзі «шексіздікке» (бақылау нүктеден А электродқа дейін қашықтықтан 10-15 есе үлкен ) орнатылады;
• в) көрек және тіркеуші дипольдер арасындағы қашықтық бақылау нүктеге дейін қашықтықтан бір неше аз болғандағы дипольдік қондырғы

Біртекті ортаның электр өрісінің Е кернеулігі мен U потенциалын мынандай өрнектермен сипаттайды:

• Нүктелік көз

• ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ
• Қ.И.СӘТБАЕВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҒЫЛЫМИ-ЗЕРТТЕУ ТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
• ҚАШЫҚТЫҚТАН БІЛІМ БЕРУ ИНСТИТУТЫ

Назар аударыңыз

• Екі нүктелік көз

• ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ
• Қ.И.СӘТБАЕВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҒЫЛЫМИ-ЗЕРТТЕУ ТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
• ҚАШЫҚТЫҚТАН БІЛІМ БЕРУ ИНСТИТУТЫ

Дипольдік көз

• Дипольдік көз

• ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ
• Қ.И.СӘТБАЕВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҒЫЛЫМИ-ЗЕРТТЕУ ТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
• ҚАШЫҚТЫҚТАН БІЛІМ БЕРУ ИНСТИТУТЫ

Электрбарлауда қолданатын сымдар түрлері

• Геофизикалық жұмыстарда арнайы сымдар қолданады.
• Олар өте берік, жақсы изоляцияланған және олардың өздік кедергісі төмен болуы қажет;
• Көбінесе, ішкі өзектері (жила) бөлаттан жасалған және полиэтиленге оралған мысты сымдарды қолданады;

• ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ
• Қ.И.СӘТБАЕВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҒЫЛЫМИ-ЗЕРТТЕУ ТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
• ҚАШЫҚТЫҚТАН БІЛІМ БЕРУ ИНСТИТУТЫ

Тіркеуіш электродтар

• Элетр токті жердің ішіне жіберу үшін мыс, латунь немесе бөлаттан жасалған металлдық өзектерді (электродтарды) қолданады;
• Екі орталардың (жер–электрод) жапсарында екілік электрлік қабат пайда болады;
• Оның әсерінен электродтің потенциалы туындайды;
• Тіркеуіш сызық M және N екі электродтардан туратындықтан, олардың арасында потенциалдар айырмасы пайда болады;
• Оны поляризацияның ЭДСі деп атайды.

• ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ
• Қ.И.СӘТБАЕВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҒЫЛЫМИ-ЗЕРТТЕУ ТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
• ҚАШЫҚТЫҚТАН БІЛІМ БЕРУ ИНСТИТУТЫ

Тіркеуіш электродтар

• Поляризация ЭДСінің мәндері жоғары емес (мкВ–мВ), бірақ әлсіз электрлік сигналды тіркегенде оны қатты бұрмалау мүмкін;
• Сондықтан поляризация ЭДСін немесе компенсациялайды, немесе басқа тәсілдермен жоқ қылады;
• Кей әдістерде поляризацияланбайтын электродтарды қолданады.

• ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ
• Қ.И.СӘТБАЕВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҒЫЛЫМИ-ЗЕРТТЕУ ТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
• ҚАШЫҚТЫҚТАН БІЛІМ БЕРУ ИНСТИТУТЫ

Кедергі әдістерінің қондырғылары

• Көрнерілік кедергіні өлшеуде қондырғылардың бір неше түрін қоланады;
• Олар электродтар санымен және олардың озара орналасуымен ерекшеленеді;
• Қондырғының түрі қойылған геологиялық мақсаттарға сәйкес таңдалады.

• ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ
• Қ.И.СӘТБАЕВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҒЫЛЫМИ-ЗЕРТТЕУ ТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
• ҚАШЫҚТЫҚТАН БІЛІМ БЕРУ ИНСТИТУТЫ

AMNB төрт электродты симметриялық қондырғы (Шлюмберже қондырғысы)

• Ең кең қолданатын қондырғы;
• AB көрек электродтармен бір сызықта орналасқан MN тіркеуіш электродтардан турады;
• Сызықтардың центрі бір нүктеде орналасқан.

• ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ
• Қ.И.СӘТБАЕВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҒЫЛЫМИ-ЗЕРТТЕУ ТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
• ҚАШЫҚТЫҚТАН БІЛІМ БЕРУ ИНСТИТУТЫ

• Шлюмберже қондырғысының коэффициенті былай өрнектеледі:

• Геоэлектрлік қиманы екі тередікте зерттеуде екін көрек көздері бар AA1MNB1B симметриялық қондырғыны қолданады

Венер қондырғысы

• Төрт электродты қондырғының бір модификациясы;
• Оның AM=r, MN=r, NB=r;
• Венер қондырғысының коэффициентінің өрнегі қарапайым:

• ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ
• Қ.И.СӘТБАЕВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҒЫЛЫМИ-ЗЕРТТЕУ ТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
• ҚАШЫҚТЫҚТАН БІЛІМ БЕРУ ИНСТИТУТЫ

Орталық градиентінің (СГ) қондырғысы

• Екі көрек көзінің орыны озгермей, ал тіркеуіш электродтар профиль бойымен квадрат шегінде орналасатын төрт электродты қондырғы. Квадраттың бір жағы АB/3тен жоғары емес.
• Қондырғы коэффициенті MNнің әр орналасуы үшін мынандай өрнекпен есептеледі;
• СГ қондырғысын күрделі жағдайда қолданады.

• ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ
• Қ.И.СӘТБАЕВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҒЫЛЫМИ-ЗЕРТТЕУ ТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
• ҚАШЫҚТЫҚТАН БІЛІМ БЕРУ ИНСТИТУТЫ

AMN, B∞ үш электродты қондырғы

• Бір көрек көзді шексіздікке алыстатқанда алуға болады;
• Шексіздікке алыстатқан көрек көзі тіркеуіш электродтарда қоздыратын потенциал айырмасы басқа көрек көзі жасайтын потенциал айрмасынан бір неше аз болуы қажет;
• Осы жағдайда алыста орнатылған көрек көзінің электр өрісін қарастырмауға болады.

• ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ
• Қ.И.СӘТБАЕВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҒЫЛЫМИ-ЗЕРТТЕУ ТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
• ҚАШЫҚТЫҚТАН БІЛІМ БЕРУ ИНСТИТУТЫ

Үш электродты аралыстырылған қондырғы

• AMNС∞ және BMNС∞ екі үш электродты қондырғылардан алынады;
• Өлшеулерді AMNC∞ және ВMNС∞ жеке іске асырады;
• Өлшеулердің осындай тәсілі екі әр түрлі қабаттарды бөлетін жапсарды немесе құрт енкийген (тік) денелерді карталағанда эффективті.

• ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ
• Қ.И.СӘТБАЕВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҒЫЛЫМИ-ЗЕРТТЕУ ТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
• ҚАШЫҚТЫҚТАН БІЛІМ БЕРУ ИНСТИТУТЫ

Екі нүктелік AM,N∞, B∞ қондырғысы Дипольдік қондырғылар

• Бұл қондырғыда бір көрек және бір тіркеуіш электродтар шексіздікке орнатылған;
• Яғни MNнің кернеуін өлшегенде U электрлік өрісінің потенциалын фактік M нүктесінде өлшейді;
• Дипольдік қондырғыларда тіркеуіш және көрек электродар өте жақын орналасады;
• Яғни AM және MN қашықтықтар AB және MN центрлерінің арақашықтығынан көп аз.

• ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ
• Қ.И.СӘТБАЕВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҒЫЛЫМИ-ЗЕРТТЕУ ТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
• ҚАШЫҚТЫҚТАН БІЛІМ БЕРУ ИНСТИТУТЫ

Осымен қондырғылар түрлері шектелмейді;

• Осымен қондырғылар түрлері шектелмейді;
• Барлық қондырғылар озаралық принципке бағынады;
• Оған сәйкес, көрек және тіркеуіш электродтардың орынын ауыстырсақ да, көрнерілік кедергі өзінін мәнін өзгертпейді:

• ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ
• Қ.И.СӘТБАЕВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҒЫЛЫМИ-ЗЕРТТЕУ ТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
• ҚАШЫҚТЫҚТАН БІЛІМ БЕРУ ИНСТИТУТЫ

Заманауи жағдайда кедергі әдістерінде тұрақты токпен жұмыс жасамайды;

• Заманауи жағдайда кедергі әдістерінде тұрақты токпен жұмыс жасамайды;
• Төменгі жиіліктік айнымалы ток қолданады;
• Осыған сәйкес, тұрақты токтың теориясын қолданумен бірге жақсылықтар қатары пайда болады;
• А) Айнымалы токпен жасағанда поляризация ЭДСін ескертпесек де болады;
• Б) Электрлік сигналды сүзгілеуге болады, яғни пайдалы сигнал тұрақты және энергиясы жоғары болуы мүмкін;
• В) Үлкен разностар үшін құаты аз көздерді қолдануға болады.

• ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ
• Қ.И.СӘТБАЕВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҒЫЛЫМИ-ЗЕРТТЕУ ТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
• ҚАШЫҚТЫҚТАН БІЛІМ БЕРУ ИНСТИТУТЫ

• Кедергі әдістерінде айнымалы токты қолдану

Кедергі әдістерінде айнымалы токты қолдану

• Бірақ, айнымалы токты қолданудың кемшіліктері де бар;
• Көрек көзінің ұзындығы шектелген;
• Тіркелген өрістің төмен мәндерінде тіркеуіш сызықтағы сигналдың амплитудасы көрек көзден тіркеуіш электродтарға келетін индуктивтік кедергелерге тең болып шығады;
• Сондықтан айнамалы токтың жиілігі өте төмен болуы қажет (4.88 Гц және одан да төмен)

• ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ
• Қ.И.СӘТБАЕВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҒЫЛЫМИ-ЗЕРТТЕУ ТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
• ҚАШЫҚТЫҚТАН БІЛІМ БЕРУ ИНСТИТУТЫ

• Өздік дайындалуға арналған сұрақтар: 1. Электрлік барлаудың әдістерін қалай жіктейді? 2. Көрінерілік кедергі дегенімміз не? 3. Қедергі әдісінде қолданатын қондырғылар түрлері

• ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ
• Қ.И.СӘТБАЕВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҒЫЛЫМИ-ЗЕРТТЕУ ТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
• ҚАШЫҚТЫҚТАН БІЛІМ БЕРУ ИНСТИТУТЫ

• М И Н И С Т Е Р С Т В О О Б Р А З О В А Н И Я И Н А У К И Р Е С П У Б Л И К И К А З А Х С Т А Н
• КАЗАХСКИЙ НАЦИОНАЛЬНЫЙ ТЕХНИЧЕСКИЙ УНИВЕРСИТЕТ имени К.И. САТПАЕВА
• ИНСТИТУТ ДИСТАНЦИОННОГО ОБРАЗОВАНИЯ

• Әдебиеттер мен интернет ресурсқа сілтемелер: 1.«Электрлік барлау әдістері» пәнінен «5В070600─ 2 Геология және пайдалы кен орындарын барлау мамандығына арналған»1,2,3 курс, Сырттай – қашықтықтан оқыту формасы
• 2. Самарханов Г. Г. «Электрлік барлау әдістері» Оқу құралы – Алматы: Каз ҰТУ 2010. 270бет.
• 3. Якубовский Ю.В., Ренард И.В. Электроразведка. 3-е изд. Матвеев Б.К. Электроразведка при поисках месторождений полезных ископаемых. М.Недра. 1982.М.Недра. 1991.
• 4. Хмелевской В. К. Основной курс электроразведки

жүктеу 25,59 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: