Пайдаланылатын әдебиеттер [1, 2, 8]

1. 
   Бағдарламалық қамсыздану сенімділігінің ұғымы.
   
2. 
   Бағдарламалық қамсызданудың бастарту ұғымы.
   
3. 
   Бастартулардың негізгі себептері.
   

БҚ – ның сенімділігі оның тоқтамау және қалыпқа келу қасиеттерімен анықталады. БҚ – ның тоқтамауы бұл АЖ – да ақпаратты өңдеу үшін БҚ – ны пайдалану барысында оның жұмыс түзулігін сақтау қасиеті. БҚ тоқтамау қасиетімен бақылау кезінде ортаның анықталған шарттарында БҚ – ның тоқтаусыз жұмысының ықтималдығы бағаланады.

БҚ тоқтауы деп жұмыс жасау мінездемелерінің қойылған талаптардан ауытқуын айтады. Сыртқы ортаның шарттары – бұл кіріс мәліметтердің жиынтығы және АЖ-ның қалып күйі. Бақылау уақыты есептің ЭЕМ-да орындалуына қажетті уақытқа сәйкес болады.

БҚ-ның тоқтамау қасиетті оның дұрыстығымен анықталады және жасалу кезінде түзетілмеген қателердің болуына байланысты болады. БҚ-да қателердің болуы енгізілген мәліметтерді бағдарлама дұрыс өңдей алмағандығына байланысты. Сондықтан кіріс мәліметтері БҚ жұмыс жасауына ықпал жасайды.

Бағдарламалық қамсыздануда тоқтау пайда болуының негізгі себептері

• 
  Бағдарламадағы қателер. Олар күрделі БҚ-ны жасау барысында көрінбей қалады. Осы қателерді келесідей топтауға болады:
  
• 
  Есептеу қателерді көбінде математикалық өрнектерді бағдарламалау барысында пайда болды.(нөлге бөліну, түбір астынан теріс сан шығару т.б.).
  

• 
  логикалық қателер. Есептік шешу алгоритімнің дұрыс жазылуы.
  
• 
  Енгізу-шығару қателері.
  
• 
  Мәліметтермен байланысты қателер (басқа айнымалы атын көрсету, мәліметтер саның дұрыс көрсетпеу және тағы сондай сияқты)
  
• 
  Үйлесімділік қателері. БҚ – ның операциялық жүйесімен не басқа БҚ – лармен үйлеспеушілігі.
  
• 
  Кіріс ақпараттың бөлінуі. Егер енгізілген мәліметтер мәндерді бағдарламаларда көрсетілген типтің мәндерінен асып кетсе осы қате пайда болады.
  
• 
  Талдаланушының теріс әрекеттері. Осы қателер көбінде сұхбаттық режимде жұмыс жасағанда пайдаланушының хабарларды дұрыс түсінбегендіктен пайда болады.
  
• 
  АЖ аппараттық құралдардың дұрыс жасамауы. Аппараттық тоқтауы немесе істен шығуы ақпараттың өнделуін бұзады, сонымен қатар кіріс мәліметтерін, бағдарламаны бұзады.
  

Осылайша БҚ сенімділігінің негізгі көрсеткіштеріне мыналар жатады:

• 
  бағдарламаның тоқтаусыз жұмысының ықтмалдығы р(t). Ол (0,t) уақыт интервалында бағдарламада қателер шықпайтын ықтималдық болып табылады;
  
• 
  бағдарламаның жұмыстан тоқтау ықтималдығы q(t) не t уақытына дейін БҚ-ның тоқтау ықтималдығы;
  
• 
  бағдарламалар тоқтауларының жиілігі λ (t);
  
• 
  тоқтаусыз жұмыстың орташа уақыты тоқтаулар арасындағы уақыттың математикалық күтуі.
  

1. 
   Бағдарламалық қамсыздану қателерінің пайда болу жиілігін дискретті – кемітетін моделі.
   
2. 
   Бастарту пайда болатын уақытты дискретті арттыру моделі.
   
3. 
   Бағдарламалық қамсызданудың экспоненциалды моделі.
   

Осы модельде бағдарлама тоқтаулары мен қателері эксплуатация басында жиі пайда болады. Бағдарламаны өңдеп түзегеннен кейін қателер азаяды ал тоқтаусыз жұмыстың уақыты көбейеді.

Сурет 6 - Компьютерлік бағдарламаның тоқтаусыз жұмысының уақыт диаграммасы

t⁽¹⁾, t⁽²⁾, … t^(m-1), t^(m) бағдарламаның тоқтаулары арасындағы кездейсоқ уақыт: Δt⁽²⁾, … Δt^(m) - кездейсоқ уақыт интервалдары.

Тоқтау нәтижесінде алғашқы қате кездейсоқ уақытта t₁ пайда болып, өңделсін дейік, онда тоқтаусыз жұмыстың уақыты t⁽¹⁾ уақытына тең болады. Екінші қате t₂ уақытында болса. Онда тоқтаусыз жұмыстың уақыты t⁽²⁾ болады, t⁽²⁾>t⁽¹⁾.

t⁽²⁾=t⁽¹⁾+ Δt⁽²⁾

мұндағы Δt⁽²⁾ t⁽²⁾ шамасына дейін t⁽¹⁾ интервалының қосымшасы.

Кез-келген i-ші интервал үшін

t⁽ⁱ⁾=t^(i-1)+ Δt⁽ⁱ⁾

Кездейсоқ  Δt⁽ⁱ⁾ шамалары тәуелсіз және оның математикалық күтуі M[Δt] және дисперсиясы δ² болады.

(i-1)-ші қатенің пайда болған кездейсоқ уақыты t_i бастапқы уақыттан t₀ = 0 есептелінеді. Онда:

t₁ = t⁽¹⁾;

t₂ = t₁ + t⁽²⁾ = t⁽¹⁾ + t⁽¹⁾ + Δt⁽²⁾

t₃ = t₂ + t⁽³⁾ = t⁽¹⁾ + t⁽²⁾ + t⁽³⁾ = 3t⁽¹⁾ + Δt⁽¹⁾ + Δt⁽²⁾ + Δt⁽³⁾

Кез келген

Сондықтан

Қарастырылған модельдің шарттары көбінде тәжірибеде орындалмайды:

• 
  қатені жойғанда тоқтау жиілігі әр қашанда К шамасына азаймайды;
  
• 
  көп жағдайда бір қатені жойғанда жаңа қателер пайда болады;
  
• 
  кейбір кіріс мәліметтерін енгізгенде қате шықпауы мүмкін.
  

мұндағы М – қателердің алғашқы саны, і-уақыттан байланысты табылған қателердің саны, к-константа;