Несие және несие жүйесі 1 Несие мәні және қажеттілігі мен қызметтері 6

Кесте 15

Алайда, банк саласының қызметкерлері пайыздық көрсеткіштің төмендеуі мен қарызды өтеу мерзімінің ұзартылуы ипотекалық несие алушылар санын арттыратын бірден-бір жол еместігін алға тартады. Ставкалардың ең төмен көрсеткішіне жету үшін банктерге ипотекалық облигацияларды құнды қағаздар рыногына орналастыруға кеңінен мүмкіндік беру, Қазақстандағы ипотекалық несие жүйесінде жұмыс істегісі келетін шетелдік инвесторларды тарту керектігін, сонымен бірге, өзінің пайыздық маржасын төмендетуге мүмкіндік жасау қажеттіліктерін көлденең қояды. Мұнымен қоса, пайыздың төмендігі ипотека беделінің арта түсуінде еш рөл ойнамайды деген пікірге де барады. Атап айтқанда, қазіргі сәтте несиелендіру ставкасын 12,5 пайызын есептегенде, 15 жылға берілетін 1,5 миллион теңге (жуықтап алғанда 10 700 доллар несие айына шаққанда 18 487 теңгені құрайды, ал бұдан отбасынан талап етілетін табыс 55 461 теңге. Егер пайызды 11-ге төмендететін болсақ, онда ай сайынғы төлем 17 048 теңгені құрайды, ал отбасының міндетті табысы бұл кезде 51 144 теңге шамасында болады. Сонда төлемдегі айырмашылық 7,7 пайыз немесе 1439 теңге. Айырмашылық азғантай ғана. Мүмкін солай да шығар. Әзірге келтіріліп жатқан мәселе тек баспаналы болғысы келгендерге қандай да болмасын жағдайлар жасаудың жан-жақты қарекеті емес пе.

Ипотекалық несие алғысы келетіндер үшін «Ипотека ТӘБ»-та қандай мүмкіндіктер қарастырылған? Мұнда пайыздық ставка жылына 12,8 пайыз. Банк тарапынан қажетті ақыл-кеңес алғаннан кейін тиісті құжаттарыңызды жиыстыра бастайсыз. Құжат жинау процесі аяқталғаннан кейін өткізген құжаттарды банктің несие беру бөлімі қарастырады. Келесі кезекте өзіңіз сатып алатын үйдің иесімен есеп-қисап жұмыстары жүргізіледі. Осы кезде сіз банк арқылы сатып алған тұрғын-жайыңыз бен жеке басыңыздың қауіпсіздігін сақтандырасыз, әрі алғашқы жарнаңызды өтеуіңіз шарт. Айналасы он күннің ішінде алып-сату жөніндегі құжат жылжымайтын мүлік орталығында тіркеуден өткізіледі. Ал бір ай өте банктен алған қарызыңызды пайызын қоса, шартта көрсетілген сомамен бірге банктің шотына құясыз. Жалпы ереже бойынша несиені қанша жылға рәсімдедіңіз, сол жылдар бойы сатып алған пәтеріңіз немесе үйіңіз банк кепілдігінде болады.

Жалақысы 200 доллардан төмен табысқа банк тарапынан несие қарастырылмаған. Ал егер табысыңыз 30 мыңның ар жағына асып жығылатын болса, бес мың доллар көлемінде ғана несие алуға мүмкіндігіңіз бар. Бірақ мұндай жағдайда қолыңызда он бес пайыз емес, одан да көбірек қаржы болуы керек. Себеп белгілі, мұндай сомаға қаладан күрке іздеп табудың өзі қиынға түсетіні¹³.

Енді көпшілікке түсінікті болу үшін тағы бір мысал келтіріп өтейік. Пәтер бағасының орташа құнын 21 мың АҚШ долларына бағаласақ, алғашқы 15 пайызы 5 500 долларды құрайды. Қолыңызға тиетін несие сомасы 15 500 доллар. Пайыздық ставка - 12,8. Несиені өтеу мерзімі 15 жыл. Сонда ай сайын банкке 194.08 доллар құйып отырасыз. 15 жыл ішінде банкке қайтаратын сомаңыз 34 934 доллар болмақ. Егер сіз жоғарыда көрсетілген шамада несие рәсімдейтін болсаңыз, онда ай сайынғы табысыңыз 501,82 долларды құрауы тиіс. Банк талаптарына сәйкес нссие алатын кезде отбасының әр мүшесінің, тіптен сізбен тұрып жатқан басқа да жандардың табысы қоса есептеледі.

Міне, «Ипотека ТӘБ»-те несие қарастырудың азғантай қыры осындай. Оңай емес. Дегенмен, ана бір жылдарға қарағанда баспана алуға аз да болса мүмкіндік ашылды деп айта аламыз.