Қалдықтарды бақылау сызбасын таңдау және бекіту

Олардан жылдық астықты бөлуді бақылауға арналған астықты ұнтақтауға дайындау процесінде 1, 2, 3 категориялы қалдықтар алады. Қалдықтарды бақылау сызбасын мына кестеге сүйене отырып, жобалайды:

Сонымен бірге, алынатын қалдықтардың сипаты мен қалдықтарды бақылау туралы негізгі ережелерді де көрсетеді. 3-санаттың қалдықтары (қара шаң, айырғыштың қабылдау електерінің түскендер) бақылау мен өлшеуге жатпайды. Бақылау сызбасын дәнді тазалау мен тартуға дайындаудың жалпы сызбасында көрсетеді. Ластайтын өсімдіктердің тұқымдары таралуын болдырмау үшін, қалдықтар цехтарында немесе шектелген бөлмелерде ұн тарту зауытының бөлімінде ұсақтағыштарда немесе білікті станоктарда 1, 2 санаттардағы қалдықтардың ұсақталуын қарастырады. Дайындау бөлімінен цехқа қалдықтарды пневмотасымалдаумен жібереді. Жалпы цехта зауыттың басқа өндірістік цех қалдықтарымен бірге бункерлерде 1, 2 санатты қалдықтарды сақтайды. Цехта қалдықтарды сақтауға арналған бункердің сыйымдылығын 3-5 тәуліктік қорды сақтау шартынан анықтайды.

Бұл қалдықтардың бақылау жолдарын есептегенде 1-2 санатты қалдықтар мөлшерін 3% деп алу ұсынылады. Қалдықтардың бақылау жолдарын есептегенде 3-санатты қалдықтар мөлшері 1%. Қалдықтардың әрбір санаты үшін ұн тарту зауытының 10-12 сағат жұмысына есептелген жинақтау бункері қажет.
4.10. Қалдықтарды бақылау үшін құрылғыны есептеу және таңдау

1. Қажет құрылғы саны
n=Q• С_п\24•g_м•100, мұндағы
С_п – машинаға түсетін азық саны, %

g_м – машинаның күндік және сағаттық өнімділігі, т\күн; т\чсағ.

E – ожау сыйымдылығы (100, 50, 20) кг;

n_вз – ожау сыйымдылығы

3. бункер сыйымдылығының есебі
V_p=C_n• Q• T\Y• 24• 100• K_u,
мұнда, V_p – бункер сыйымдылығының есептік мағынасы, м³;

C_n –дайындау бөліміндегі астық мөлшері, %;

T – бункерде астық түскен уақыты время, 30-50 сағ;

Y – 1ші 2 ші категориялы қалдықтар– 0,35 т\м³, 3 категориялы– 0,4 т\м³

K_u – бункер көлемін пайдалану коэффициенті,:

h\в=3 K_u=0,85

h\в=1,5 K_u=0,7

h\в=1,0 K_u=0,6

Ұнның ыдыссыз және ыдыста сақтау көлемдерінің қатынасын жобалауға берілген тапсырмаға сәйкес белгілейді. Ұн мен жарманы шығаруға, бөліп салуға арналған бөлмені дайын өнімді ыдыста сақтаудың қоймасы мен негізгі өндірістік бөлмелерінен шектеу қажет.

Кішігірім өндірушілікті ұн тарту зауыттарында ыдыссыз тасымалдауларға қажетті жағдайлар болмағанда, дайын өнімді босату мен сақтау жобаланбайды. Көлік механизмдерінің санын қысқарту үшін шығару бөлімі мен ұн тарту зауытының ұнтақтау бөлімі немесе жарма зауытының аршу бөлімі жағынан орналастыру керек.

Өндірілетін өнімді ұнтақтау немесе аршу бөліміндегі автоматты таразыларда өлшейді, одан әрі сұрыпты ұнды немесе жарманы, манка жармасы мен кебектерді шығару бөліміне жібереді. Шығару бөлімінде өнімдерді металмагнитті қоспалар құрамына тексеріп, салмақпен шығару аппараттарының үстіндегі бункерлерге аэронауалармен жібереді. Кебектерді бункерлерге конвейерлермен жібереді. Мөлшерлегіштермен жабдықталған бункерлерден ұнды немесе жарманы жартылай автоматты салмақпен шығару аппараттарына береді. Толтырылған қап конвейерге түсіріліп, тігу машинасына беріледі, одан өтіп десте қалыптайтын машинаға дайын өнім қоймасына түседі.

1. 
   Автоматтық таразылар саны
   

n_в=Q_расч• 1000\24• 60•a•в,

в – минутына құлау саны (егер а=50, то в=180; а=100, то в=120).

2. 
   дозатор араластырғышының саны
   

n= Q_расч C_n\100•g,

g – дозатор-араластырғышының сағаттық өнімдіоігі, т\с.

3. 
   Барлық бункерден біруақытта ұнды дозирлеу
   

4. 
   Бункер сыйымдылығының есептік мағынасы м³
   

V_p=C_n• Q• T\Y• 24• 100• K_u,

C_n – ұнтақтау бөліміндегі ұн мөлшері, %;

T – бункерге түскен уақыты, 30-50 час;

Y –көлемдік массасы, т\м³;

K_u – бункер көлемін пайдалану коэффициенті:

h\в=3 K_u=0,85

h\в=1,5 K_u=0,7

h\в=1,0 K_u=0,6

5. 
   Бір бункер сыйымдылығы, V_б, м³
   

V_б= h • а• в,

6. 
   Бункер саны
   

7. 
   Бункердің фактілік сыйымдылығы, м³
   

V_ф=n•V_б•γ•К_и

Vб - бір бункер сыйымдылығы

γ - астық табилығы т\м³

Ки - бункер сыйымдылығын падалану коэффициенті

U_х – сақталуға салынған өнім мөлшері %;

g –шығару таразысы аппараттың өнімділігі;

ρ – құлама массасы, кг.

p – қап массасы, кг.

9. 
   Барлық есептерді кестеге енгізу қажет
   

Жарма өндірісіндегі технологиялық үрдіс сызбасын әр дақылға және өңдеу түріне қатысты өңдейді. Жарма зқауытының реконструкциясында бастапқы мәліметтер негізінде өңделетін дән ерекшеліктерін ескереді және түрлік сызбаға енгізілуі қажет өзгерістерді белгілейді. Ондай өзгерістерге элеваторда немесе қиын бөлінетін ластаушы қоспалардың жоғары құрамында пневматикалық сұрыптау үстелі немесе тас бөлу машиналары арқылы өткелдердің санын ұлғайтуы мүмкін.

Қоспалардың негізгі массаларын бөлу үшін жарма зауыттарында екі-үш тізбекті айыруды қолданады. Сұлы, арпа, бидай үшін қуыршақ іріктеулер, қарақұмық, бидай іріктеу машиналары қолданылады. Бұршақ, жүгері мен күріш үшін триерлер орнатылмайды. Минералды қоспаларды бөлу үшін әр түрлі тас бөлу машиналары мен пневмоүстелдер қолданылады. Жарма зауыттарында дән тазалаудың бөлшектеу әдісін енгізеді, бұл кезде оны бөліктерге бөледі. Бұл кезде әр бөлік үшін аспираторларда ауа ағынының тәртібін, триер ұяшықтарының өлшемін т.б. өте дәл алу қажет, бұл әр түрлі қоспаларды өте мұқият бөлуге мүмкіндік береді. Қиын бөлінетін қоспаларды бөлуге арнайы әдістер арналған. Сонымен бірге, қоспаларды ұсақ дәнмен алады. Бұл жағдайда дәннің қандай да бір бөлігі жойылады, бірақ қалған ірі дәнде қоспалар аз болып, одан стандартқа сай жарма алуға болады. Дәнді қоспалардан тазалау үрдісінде оны 2, 3 одан да көп бөліктерге бөледі, артынан шикізаттың әр бөлігін дән ірілігі мен лас қоспалар құрамы есбімен тазалайды. Осылай, қарақұмықты айыруда, оны тесігі дөңгелек формалы, бірінші түрдегі електерді қолданып 2-3 бөліктерге бөледі, одан кейін әр бөліктен қиын бөлінетін қоспаларды бөледі және тесігі үшбұрыш формалы, үшінші түрдегі електі қолданады. Қарақұмықты бөліктерге алдын-ала бөлу тесігі үшбұрыш пішінді елек нөмірін өте дәл таңдауға мүмкіндік береді. Осылайша, арпадан жарма өндірісінде дайындық кезеңінде ұсақ дәнді бөлуге және ары қарай бақылауға арналған жүйелерді жобалау қажет. Тарыны қайта өңдеуге дайындағанда да осы әдіс қолданылады. Сұлыны гидротермиялық өңдеу жүргізгеннен кейін, дән тазалау бөлімінде соңғы өткелде ірі және ұсақ бөлікке бөледі. Бұршақты қайта өңдеу бөлімінде сепкіштерді қолданып, ірі және ұсақ бөлікке бөледі. Қарақұмықты аршу операциясының алдында алты бөлікке бөледі.

Дән тазалау бөліміндегі тазалаудың бүкіл үрдісінің технологиялық тиімділігін тазалауға дейінгі және одан кейінгі дән сапасын салыстыру негізінде анықтайды.

Бір сызба бойынша жарма дақылдарының келесі дән топтарын өңдеуге болады:

- қарақұмық-тары;

- сұлы-күріш;

- арпа – бидай – бұршақ – жүгері.

Дән тазалау машиналарының санын кестеге (қосымша) сәйкес қабылдау қажет. Дәнді бөліктерге айыру үшін және оны қоспалардан тазалауда машиналардың басқа түрлері де қолданылуы мүмкін. Көрсетілген айырғыштар жүйесінің немесе өткелдердің саны алдын-ала кезеңде элеваторларда тазалауды қоспайды. Дән тазалау машиналарының тізбекті өткелдер санын таңдауда жобалаудың нақтылы шарттарына сәйкес өзгерістер кіруі мүмкін. Осылай, айырғыштар жүйесінің саны, алдын-ала кезеңде элеваторда дән тазалау болмағандықтан, ұлғаюы мүмкін.

Дән тазалау бөлімінің сызбаларын жобалауда олардың ерекшеліктері ескерілсе, бір дақылды өңдеуден зауыттың басқа дақылға ауысуында, қоспалардан дәнді тазалау ерекше қиындықтар ауырмайды. Дән тазалау бөліміндегі жабдықтың негізгі жинағы бірнеше дақылдар дәнін тазалау үшін қолданылуы мүмкін. Дәннің технологиялық қасиеттерін жақсарту, құрылым-механикалық қасиеттерін өзгерту үшін дән тазалау бөлімінде аршуға дейінгі гидротермиялық өңдеуді қарастырады. Ол үшін тіпті дәннің бір дақылына арналған жағдайда да, жабдықты орнатады. Кептіргіштер үстіндегі бункерлердің сыйымдылығы буландырғыштардың екі-үш есе сыйымдылығына тең болу керек. Физикалық қасиеттері, пішіні, анатомиялық құрылысы бойынша жарма дәндерінің үлкен әр түрлілігін ескере отырып, өңдеуге жарма шикізатын дайындаудың бірыңғай қағидалар қолданылады. Гидротермиялық өңдеуге барлық дақылдар ұшырамайды. Булаумен, кептірумен және салқындатумен технологиялық сызба бойынша қарақұмық, сұлы, бұршақ өңделеді. Бидай мен жүгері бір реттік ылғалдаумен және сулаумен ГТО, суық әдіс технологиясы бойынша өңделеді. Бидай және қарабидайға қарағанда, жарма шикізатында қоспалар саны көп. Осылайша, жарма шикізатын өңдеуде әмбебап технологияны өңдеу мүмкін емес. Бірақ кез-келген дақыл үшін технологиялық сызбаларды өңдеуде тән болатын, бірнеше жалпы ережелерді білуге болады:

• 
  Қайта өңдеуге дайындалған жарма шикізаты сыйымдылығы зауыттың тәуліктен кем емес жұмысын қамтитын, тазаланбаған дәнге арналған сыйымдылықтарда жедел сақталады;
  
• 
  Жарма шикізатының бетімен берік байланыспаған қоспалар үшін технология 2-3 реттен кем емес айыруды қарастыруы керек;
  
• 
  Технология ұсақ дәннің бөлінуін қарастыруы керек;
  
• 
  Жарма дәнін бөлшектеп тазалау өте тиімді болу керек;
  
• 
  Триерлер мен концентраторларды қолданумен қысқа және ұзын қоспалардан дәнді тазалауды қарастыру қажет;
  
• 
  Соққы әсерлі машиналар алдында, дәндер мен қалдықтарды тексеруде металмагнитті қоспаларды бөлу, жеңіл және минералды қоспалардан дәнді айыру, бақылау мен салмақтық есептеу үшін түсетін дән мен соңғы өнімдерді өлшеу міндетті операциялар болып табылады;
  
• 
  Пайдалы дәнді алу және оны технологиялық үрдіске қайтару мақсатымен, технология жемді дән өнімдері мен қалдықтардың тексерілуін қарастыруы тиіс.
  

1. 
   Бункерлер сыйымдылығы, V (м³)
   

V=Q• τ\24•γ•K_u

мұнда, Q – зауыт өндірушілііг, т\тәу;

τ – бункерде астықтың болу ұзақтығы, сағ;

γ – өнімнің көлемдік массасы, т\м³;

K_u – бункерді пайдалану коэффициенті.
Коэффициент K_u бункердің бүкіл көлемін өніммен толтыру дәрежесіне, бункердің биіктігі мен қимасына, өнімнің жаратылысты құлама бұрышына байланысты. Бұл коэффициент бөлшектегі толтырылатын бункердің жоғарғы бөлігіндегі көлем шығындарын және шығару шұқыршағының құламасынан төменгі бөлігіндегі шығындарды есептейді.

Максималды еніне бункер биіктігінің Н\В=3 қатынасында K_u =0.85; Н\В=1 болғанда K_u =0,6 деп қабылдайды.

Бір құрама сызба бойынша әр түрлі дақылдар дәнінен жарма өндірісінде, бункерлердің сыйымдылығы табиғаты азырақ дақылға, ал бункерлер түбінің еңіс бұрыштары жаратылысты құрама бұрышы көбірек дақылға есептелуі тиіс. Бункерлер өлшемдерін белгілеп, олардың санын анықтауға болады. Тазартылмаған дәнге арналған бункерлер көбінесе 2-3 қабат (h=9,6-14,4 м) биіктігімен, қимасы 3 м өлшеммен жақтарға не квадратты болып алынады.
5.3. Жарма зауытындағы дайындау бөлімінің технологиялық жабдықтары
Дайындау цехтарына арналған жабдықтардың қажет санын жабдықтың төлқұжатты өндірушілігі бойынша және зауыт пен оның аршу бөлімінің берілген өндірушілігін сұлыны, қарақұмықты, күрішті, тарыны, арпаны өңдеуде 20%-ға және бидайды, бұршақты, жүгеріні өңдеуде 15%-ға асатын есептік өндірушілік Q_р (т\тәу) бойынша есептейді.

1. өнімділік есебі Q_р (т\сут)
Q_р = К•Q_зад =(1,15…1,2) •Q_зад
Мұнда Q_зад – завод өнімділігінің берілуі, т\сут;

К – қосымша коэффициенті.

2. 
   Қажет машина саны
   

n=Q_р\q_м ,

3. 
   таразылық бункер формуласын пайдалана отырып автоматтық таразыларды таңдап алады Е_в (кг)
   

Е_в= Q_р•1000\24•60•n,

Дәнді сұрыптауға және дән қалдықтарын бақылауға арналған електейтін машиналар санын әр машинаның електейтін беткі ауданы есебімен анықтайды.

4. 
   Машинаның себулік үсті F (м²)
   

F=1000•Q_зад\q,

Содан кейін сепкіш беттің ортақ шамасын технологиялық процестің негізгі операцияларына бөледі. Елеуіш машиналардың ауданы 10.(2) қосымшада келтірілген.

5. 
   Барлық есептерді кестеге енгізу қажет
   

Технологиялық сызбаларды жобалаудың жалпы қағидалары келесідей:

1. 
   Бастапқы кезеңде басты технологиялық операцияларды дұрыс таңдау үшін, оның бөліктік құрамын, жарма дақылына сәйкес дән қасиеттерін жалдау қажет.
   
2. 
   Егер дән өлшемдері мәнді ішектерде варьирленсе, онда дәнді алдын-ала сұрыптау операцияларын қарастыру қажет.
   

Дәнді дақылдардың әртүрлілігі және өңделетін жарманың кең ассортименті аршу бөліміндегі техенолгоиялық операциялардың күрделілігі мен көлемін анықтайды. Аршу бөліміндегі технологиялық үрдістің сызбасын таңдауға келесі негізгі факторлар әсер етеді:

- кәсіпорын өндірушілігі;

- өңделетін дәнді дақыл және оның физика-химиялық ерекшеліктері;

- өнім шығымына және сапасына қойылатын талаптар.

Бірінші әдіс негізінде, аршу өнімдерін бөлуде жарма дақылының дәні мен ядросы таза түрде бөлінеді. Бұл бөлінген дәннің қайта аршылуын жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Технологиялық сызбалардың 2 модификациясын ажыратады: аршу жүйесінің бастапқы жүйесіне аршылмаған дәндерді қайтарумен және арнайы төгу жүйесіне аршылмаған дәндерді қайтарумен. Аршу нәтижесінде таза түрде ядро түзілетін дақылдар үшін аршу үрдісі ядроны аралық бөлумен технологиялық сызбалар бойынша құрылған. Тарыны аршуда да осылай таза түрде ядро түзіледі, оны дәндерден бөлу қағидалы мүмкін болады. Бірақ қазіргі уақытқа дейін физикалық белгілері бойынша мәнсіз айырмашылықтарынан, тарының ядросы мен дәнін бөлудің сенімді әдісі технологияды жоқ. Сондықтан тарыны конвейерлі әдіспен аршиды. Алынатын сыртқы қабықшасы ядромен тығыз байланысқан жарма дақылдарының дәнін де осылайша аршиды.

Конвейерлі әдіс негізінде конкреттік тізбекті аршуды берілген әсерге жеткенше қайталайды. Ұсақталмаған жармалар технологиясында конвейерлі әдісті қолдану азырақ тиімді, бұл ядроның жоғары ұсақталуымен және өнімдердің үлкен айналымымен байланысты..

Ядроны аралық бөлумен әдістің артықшылықтар қатары бар:

- ұсақталуды төмендеу (2-3,5%ға) есебінен, бүтін ядроның шығуы ұлғаяды;

- өнімдер айналымы 2-2,1 есеге азаяды/өнімдер айналымы айналым коэффициентімен бағаланады, ол дәннің бастапқы мөлшеріне үрдісте түскен өнімдердің нақтылы мөлшерінің қатынасына тең/;

- қайта өңдеуге энергияның үлестік шығыны төмендейді.

Операциялардың реттілігі жармаға арналған аршу бөлімінде, негізгі өнім болып толықтай жарма болып табылады:

↓

Аршу

ұсақталу←Аршу өнімдерінің сортталуы

↓

Тегістеу

Жылтырату

↓

Сапа бақылауы

Аршу алдында сорттау

↓

Аршу

Аршылған өнімдерді сорттау

↓

Тегістеу

Тегістелген өнімдерді сорттау

↓

Тегістеу

Жылтырату

↓

Сапа бақылауы

Ірілігі бойынша дәнді сұрыптау аршу үрдісін жақсартады. Ол үшін електейтін машиналарды орнатады. Қарақұмықты аршу алдында алты бөлікке бөледі; күріш, сұлы мен бұршақ-екіге. Аршу әдісін таңдау өңделетін дәннің анатомиялық құрылысына және құрылым-механикалық қасиеттеріне байланысты. Қажетті машинаны дұрыс таңдау ядроны минималды ұсақтауда аршудың жоғары коэффициентін алуға мүмкіндік береді. Қарақұмық пен тарыны білік декті станоктарда рашиды, арпа, бидай, бұршақ-аршу тегістеу машиналарда, күріш сұлы – екі білікті аршығыштарда, арпа сұлы жүгері –абразивті цилиндрмен түс қағазды машиналарда, сұлы аршу астарында. Тегістелген жарма алуда арпа, бидай, жүгері білікті станоктарад ұсақталады.

Таяқшаларға, арап жармасына арналған ұсақ жүгері жармасын өңдеуде білікті станоктарда көбінесе ұсақтауды пайдаланады. Жүгеріні ірі ұсақтауға детерминаторлар қоланады.

Жобалауда екі, кейде, одан да көп жарма дақылдарын өңдеуге болатын технолгоиялық үрдіс сызбасы ең тиімді екенін ескеру қажет.

1. 
   Қабықтау машинасын есептеу.
   

L= (Q_зад – 100)\ q

Күрішті өңдегенде аршитын таспаның ұзындығы , L (см)

n=Q_зад \ q

Тары, бидай, бұршақ өңдеген кезде машиналарды бір машинаға түсетін жүктеме бойынша таңдап алады:

n=Q_зад \ q

2. 
   Тегістейтін және жылтырататын машиналарды есептеу.
   

мұнда, q – ұзындығы 1 см білікті таспаға тиеудің техникалық нормасы. 11(2)қосымша

3. 
   Елейтін бетті есептеу
   

F=1000•Q_зад\q,

4. 
   Жарма бөлу машиналарын есептеу.
   

n_к=Q_зад \ q_к

Сосын, падди-машиналарды анықталған канал санымен m қабылдайды, машиналар санын есептейді:

m – бір падди-машина канал саны.

5. 
   Аршу бөлімі есептерін берілген кестеге енгізу қажет.
   

Технологиялық үрдісті басқару, жабдық жұмысын бақылау, жабдықты жөндеу жұмыс орындарының жақсы жаратылысты және жасанды жарықтандырылуын талап етеді. Басқа тең шарттарда, жаратылысты жарықтандыру көздеріне жақын кіші габаритті өлшемдерге ие жабдықты орналастыру керек. Жүйелік қызметті талап етпейтін жабдықты жаратылысты жарықтандыру көзінен үлкен қашықтықта немесе жабдықтау екінші қатарына орнатуға болады. Мысалы, соратын сүзгілерді, үлкен биіктікке ие батарейкалық және жалғыз циклондарды терезеге таман орналастыру өндірістік ғимарат тереңдігінде орналасқан жабдықпен бөлменің жаратылысты жарықтануын төмендететін болады. Сондай-ақ, терезе ауданында орналасқан норий құбырлары, өнім жолдары, аспирациялық ауа жолдары, өздік ағысты көлік бөлшектері жаратылысты жарықтануды төмендетеді.

Үлкен жабдықтарды жаратылысты жарықтану шығындары минималды болатындай етіп орналастырады. Мысалы, сүзгілерді қабырға жазықтығына бейімдеп, терезелерге қысқа жағымен орнатуға болады. Жобаның үнемділігі мен тиімділігі сондай, аспирациялық ауа жолдары мен көлік құрылғыларының ұзақтығына да байланысты болады. Ауа жолдарының ұзақтығын азайту үшін аспирациялық жабдықты технологиялыққа жақындатады.

Ұн тарту және жарма зауыттарында еңбектің сау және жайлы жағдайларын жасау тікелей шу мен вибрация деңгейін төмендетуге байланыты. Сонымен бірге, вибрация бақылау-өлшеу аспаптары мен автоматтандыру құралдарының жұмысына теріс әсер етеді. Ондай жабдықтарды (автоматты таразылар, шығын өлшегіштер, түс өлшегіштер т.б.) вибрацияның жоғары деңгейін тудыратын жабдықтар (сілкитін механизммен соратын сүзгілер, жоғары қысымды желдеткіштер, ауа үрлеу машиналары т.б.) жанына орналастыруға болмайды. Жоғары қысымды желдеткіштер мен ауа үрлеу машиналары жақсы дыбыс виброшектеу мен жеке бөлмелерде, бірінші қабатта орнатады. Осындай жабдықты орнату аэродинамикалық шуды басушылар мен виброшектеу жастықтарын орнатуды талап етеді.

Жеке бөлмелерде қоршаған кеңістікке артық қысым бөле алатын жабдықтарды (жуу машиналары, дымқыл аршу машиналары, дән аулағыштар, жуу қалдықтарын сығатын престер, т.б.) орналастыру ұсынылады. Ондай бөлмелердегі қабырғалар мен еден гидрошектеуге ие болуы керек.

Машиналар мен механизмдер қызметіне тиімді жағдайлар жасау, еден деңгейінің үстінен жабдықты орнату биіктігін өзгертуге мүмкіндік беретін, арнайы құрылымдарды (жақтаулар, станина) пайдалануды талап етеді және ондай жабдықтарға ылғалдаушы аппараттар, шлюзді қоректендіргіштер, магнитті аппараттар т.б. жатады. Визуальді бақылауды талап ететін реттеу мен автоматты басқару құралдары, жабдықтар, аспаптардың тақталары мен шпалдары еден деңгейінен 1,4-1,6 м биіктікте болуы керек. Егер қызмет физикалық күш шығындарымен байланысты болса, онда қызметтегі телім еден деңгейінен 0,8-1,2 м биіктікте болуы керек. Егер еден деңгейінен жетекті білік өсіне дейінгі биіктік 1,8 м-ден асса, норий бастарының қызметіне арнайы алаңдар құрылысы міндетті болып табылады. Жабдықты орнатуда жоғары қабатты жабуға, жүйелі қызметке мұқтаж механизмдер мен машиналарды бекітуді болдырмау керек.

Рис.1. Білікті станоктардың топпен орналасуы

Білікті станоктар екі қарама-қарсы жақтардан ұдайы қызметті талап етеді, сондықтан оларды топпен орналастыруға болады. Топтап орналастыруда станоктар тобының жалпы ұзындығы 12 м-ден артық болмауы керек. (1 сурет.)

Төрт жақтан қызметті талап етпейтін центрифугаларды, бураттарды шығару және тегістеу машиналарын 0,25-0,3 м аралықпен топта екі машинадан орнатуға болады. Бұл кезде машиналар топтары арасындағы өткелдер шамасы 0,8 м-ден кем емес болу керек. Шеңберлі түсетін немесе тура сызықты қайтымды-түсетін қозғалысқа ие машиналар (тас бөлу, машиналары, шкафты айырғыштар, сепкіштер, падди-машиналар, т.б.) үшін, машиналар арасындағы өткел шамасын эксцентриситетке немесе екі эксцентриситетке ұлғайтады.

Аралас бөлмелереге және баспалдақты торға шығумен, сепкіштер қабатындағы өткелдер 1,15 м-ден кем, қысқа жақта-дестелі сепкіштер үшін 1 м-ден кем және шкафты сепкіштер үшін 1,25 м-ден кем болмауы қажет.

Қысқа жақтарында шкафты сепкіштер арасындағы қашықтықты ұлғайту електерді алмастыру үшін ұлғайған өткелге ие болу қажеттілігімен түсіндіріледі (2 сурет)

А= 0,8+2а,

Мұндағы а - эксцентриситет, м.
Барлық жағдайда өткел үлкендігі 1,2 м-ден кем болмауы керек.

Қозғалыссыз жабдықтар,мысалы нориялар,және турасызықты қайтымды түсу қозғалысына ие машиналар расындағы өткен шамасы кем емес болуы керек.

А₂ = 0,8+а
Ортақ жетекпен екі сұрыптау үстелдерін орнатуда араларындағы қашықтық 0,6м болу керек.

Жылжымалы електерімен магшиналар қызметінде електерді алмастыру мүмкіндіктерін ескеру керек,ол үшін ұлғайтылған өткелдерді қарастырады 50,100,одан көп т/сағ. Өндірушілікті ака-електі айырғыштар үшін електерді алу жағынан өткел шамасы 1,4 мм-ден кем емес болу керек, ауа електі айырғыштардың 5-20 т/сағ өндірушілігінде өткелдер 1,2-1,0м құрады. Аз өндірушілікті мен жармасұрыптауларда өткелдер шамасы 0,8м-ден кем емес болу керек. Шкафты айырғыштарды орнатуда өткелдер өлшемін сепкіштерге секілді алу керек.

Сурет 2. Тұқымды орналастыру (а, б) және падди – машиналарды (в)

Пневмоаспираторлар, дәндер өлшегіштерімен конвейерлер, норийлер,т.б. қызметі алаңдардан және галерейлерден жүзеге асады. Алаңдар құрылысына келесі талаптар қойылады:

-алаңнан жабу құрылымына дейінгі қашықтықты 2,0м-ден кем емес деп алады;

-алаң еден деңгейінен 0,2м биіктіктен терең борт құрылысымен және 1,2м-ден кем емес биіктікпен қоршауға ие болу керек;

-алаңды 10м-ден артық ұзындықта екі баспалдақты марштармен және 10м-ден кем емес ұзындықта бір баспалдақты маршпен жабдықтайды.