Мөж тақырыбы: Ғылыми дәстүрлер және ғылыми революциялар

жүктеу 40,03 Kb. бет 1/2 Дата 23.11.2023 өлшемі 40,03 Kb. #44442

Навигация по данной странице:

• Ғылыми дәстүрлер және ғылыми революциялар. Орындаған
• Кілт сөздер
• Негізгі бөлім

Ғылыми дәстүрлер және ғылыми революциялар Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық қазақ түрік университеті Жаратылыстану ғылымдары факультеті Физика кафедрасы МӨЖ Тақырыбы: Ғылыми дәстүрлер және ғылыми революциялар. Орындаған: Сайтнабиева Саида Тобы: МФЗ-211қ 2023 Түйіндеме:Ұсынылған материал ғылыми революциялардың қашан, қалай және қандай формада болатынын, қандай нәтижелерге әкелетінін және объективті шындықты әлемдік түсінуде қандай түбегейлі өзгерістер тудыратынын түсінуге мүмкіндік береді. Ғылыми дәстүрлер, керісінше, ғылыми революция нәтижесінде бекітілген . Кілт сөздер:Аномалия, ғылым, парадигма, ұтымдылық, революция, дәстүр. Кіріспе Ғылыми революция - ғылыми білімнің динамикасында ғылымның негізімен бағытталған, зерттеу стратегиясын өзгерту кезеңдерінде күрделі рөл атқарады. Сол кезеңдерді ғылыми революция деп атайды. Дəстүр - ұрпақтан ұрпаққа жалғаса алатын əлеуметтік пен мəдени мұраның элементтері. Ғылымда дəстүр дегеніміз, ғылыми танымда жалпы қабылданған білімдер, нормалар мен идеалдар жүйесі. Нақты түрде ол ғалымдар арасында бір дəлелденген теорияның, ережелер мен нормалардың адекваттік түрі бойынша қабылдау келісімі, конвенциясы. Жаңашылдық - материалдық пен рухани сфералардағы жаңалықтар Негізгі бөлім Адамзат өзінің дамуында бірнеше ғылым мен техниканың революциясынан өтті: өнеркəсіптік, электротехникалық, электрондық, бағдарлама жəне «жасыл» революциясы[1]. Ғылыми революция деп әдетте ғылымның негіздері белгілеген зерттеу стратегияларын қайта құруға әкелетін ғылым дамуының осындай сапалы жаңа кезеңдері түсініледі. Мұндай қайта құрудың себептері, біріншіден, белгілі бір ғылыми пән шеңберінде шешілмейтін проблемалар туындайтын пәнішілік даму нәтижелері болуы мүмкін; екіншіден, зерттеу идеалдары мен нормаларын бір ғылыми пәннен екіншісіне ауыстыруға негізделген пәнаралық өзара іс-қимыл, бұл көбінесе белгілі бір ғылыми пән шеңберінде шешілмейтін құбылыстар мен заңдардың ашылуына әкеледі[2]. Ғылыми революциялардың төрт түрі келесі негіздер бойынша бөлінеді: а) жаңа іргелі теориялық тұжырымдамалардың пайда болуы; б) жаңа ғылыми әдістердің дамуы; в) зерттеудің жаңа объектілерінің ашылуы; г) жаңа әдіснамалық бағдарламалардың қалыптасуы[4]. Кез-келген ғылыми революцияның алғышарты-жаңа фактілер немесе іргелі ғылыми аномалия, оны қолда бар ғылыми құралдармен түсіндіруге болмайды және қолданыстағы теорияның қайшылықтарын көрсетеді. Ауытқулар, проблемалар мен қателіктер жиналып, айқын болған кезде дағдарыстық жағдай дамиды, бұл ғылыми революцияға әкеледі. Нәтижесінде оның түсіндіруші күші бар және бар қайшылықтарды жоятын жаңа біріктіруші теория (немесе т.Кунның терминологиясындағы парадигма) пайда болады. Осылайша, ғылыми революциялар білім әлеміндегі түбегейлі сапалы өзгерістер болып табылады, бұл ғылым негіздерін қайта құруға әкеледі. Ғылым негізінің қай компоненті қайта құрылатынына байланысты ғылыми революциялардың түрлері ажыратылады: а) Бір ғылымда бір нәрсе айтарлықтай өзгерген кездегі микро революциялар (мысалы, микрофизикадағы кварк теориясы), ал ғылыми зерттеудің идеалдары мен нормалары өзгеріссіз қалады, бірақ әлем бейнесі қайта қаралады;б) әлемнің бейнесімен қатар осы ғылымның идеалдары мен нормалары ғана емес, оның философиялық негіздері де түбегейлі өзгерген кезде, жалпы ғылымның қандай да бір саласын баурап алатын жергілікті революциялар; в) бүкіл ғылымды баурап алатын жаһандық революциялар жалпы және әлемнің жаңа көзқарасын жасаушылар. Дəстүр ғылымда шығармашылық процесті бақылау мен меңгеруді өткізетін ережелерді сақтауға арналған консерватизм позициясын тұрақтандырады. Консерватизм сол себепте дилетантизм мен білімсіздікке жол жабады. Осылар арқылы «нормалы ғылым» өзінің өмірін атқарады, - дейді Томас Кун. Бірақ, дəстүр əрқашанда жаңалыққа да жол қалдыру керек. Себебі, ғылымның жаңалығы таза ақ қағаздан басталмайды, оның қалыптасқан негізі бар; яғни, жиналған білім, əдет пен икем қайта өндірілу керек [1]. Томас Кунның "ғылыми революциялардың құрылымы" кітабы жарық көргеннен кейін ғылыми революциялар тақырыбы ғылыми әдебиеттерде ең көп талқыланған тақырыптардың біріне айналды және белгілі бір дәрежеде бәрін әрдайым түсіндіре бермейтін, тіпті кейде проблеманың өзін түсінуді шатастыратын белгілі бір метафораға айналды. Ішінара, біздің ойымызша, автордың өзі бұған кінәлі, ол ғылымдағы мұндай революциялардың уақыт шекаралары мен мағыналық мағынасын нақты анықтамаған. Осы кезде, атап айтқанда, и.Коэн өзінің "ғылымдағы Революция" (1984) атты іргелі монографиясында назар аударды. Ол дұрыс атап өткендей, елестету қиын, мысалы, бір жарым ғасырға жуық ұзақ кезеңді (XVI - XVII ғасырлар) ғылымдағы революция деп атауға болады.. Оның пікірінше, бұл ғылымды күрделі және көпжақты реформалаудың ұзақ процесі. Егер сіз т.Кунның логикасын сөзбе-сөз ұстанатын болсаңыз, онда бұл тек ғылыми революцияны ғана емес, сонымен бірге одан кейінгі қалыпты ғылым кезеңін де қамтитын кезең.[4] Егер сіз Ғылым тарихы мен философиясында қалыптасқан тәсілдерді басшылыққа алсаңыз, онда біздің ойымызша, ғылымның дамуында отандық зерттеушілер үш жаһандық ғылыми революцияны анықтайтын ең сенімді нәрсе, өйткені ол Кунның парадигмалық әдіснамасына сәйкес келеді. Бұл тәсілдің жақтаушылары алғашқы ғылыми революция XVI-XVII ғасырларда болды деп санайды.оның нәтижесі классикалық еуропалық ғылымның пайда болуы болды, оның негізі механик г. Галилей мен И. Ньютон, ал кейінірек физика болды. Екінші ғылыми революция XIX ғасырдың аяғынан ХХ ғасырдың ортасына дейінгі кезеңді қамтиды. Осы уақытта көптеген ғылымдарда революциялық өзгерістерге негізделген классикалық емес жаратылыстану пайда болады: физикада релятивистік және кванттық теориялар, биологияда – генетика, химияда – кванттық химия және т.б. пайда болады. Ғылыми білімнің идеалдары мен нормаларын түсінуде өзгерістер бар[3]. Бұл өзгерістер нақты қандай болды? Біріншіден, ғалымдар ойлау объектіні өз бетінше емес, бақылаушыға объектінің құрылғымен өзара әрекеттесуі қалай пайда болғанын зерттейді деген пікірге келді.Негізінен макромир объектілерін зерттеуге бағытталған классикалық физикада бұл өзара әрекеттесудің әлсіздігіне байланысты құрал мен объектінің өзара әрекеттесуінің әсерін елемеуге болады. Мұны келесі мысалдармен түсіндірейік. Классикалық физикада түсіндіру және сипаттау идеалы зерттелетін объектінің сипаттамаларына бақылау құралдарының әлсіз әсеріне байланысты оны зерттеу құралдарын көрсетпей, объектіні "өздігінен" сипаттауды қамтиды. Бейнелі түрде мұны келесідей көрсетуге болады: сызғыш пен динамометр қолданылатын жерде синхрофазотрон қолданылмайды және керісінше. Микрообъектілерді зерттейтін кванттық релятивистік физикада бақылау құралдарын бекітпестен түсіндіру және сипаттау мүмкін емес, өйткені зерттелетін объектінің сипаттамаларына әсер ететін күшті өзара әрекеттесу бар. Екіншіден, кез-келген экспериментті зерттеуші жүргізетіндіктен, ақиқат мәселесі оның қызметіне тікелей байланысты болады. Осылайша, таным субъектісі (зерттеуші) туралы идеяның өзі өте өзекті болды. Үшіншіден, ғалымдар мен философтар деп аталатындар туралы болжам жасады болмыстың "ашықтығы", бұл, шын мәнінде, білім субъектісінің ұтымды сана шығаратын идеалды модельдер мен жобаларды жүзеге асыру мүмкіндігін бұғаттады. Бұл ойлау мен болмыстың жеке басын "бұлыңғырлауға" ықпал етті. Осыған байланысты Нильс Бор Мен оны қолдаған неміс физигі Вернер Гейзенберг пен екінші жағынан Альберт Эйнштейн арасындағы пікірталас маңызды. 1927 жылы, Гейзенберг бөлшектің орналасуы неғұрлым дәл анықталса, оның жылдамдығын болжау соғұрлым қиын болатынын анықтады (және керісінше). Осылайша, бір немесе басқа параметрді білуге болады, бірақ екеуі де бірден емес. Алайда, бұл "белгісіздік принципі" шындықтың өзіне тән қасиет болды ма, әлде ол адамның субатомдық деңгейде болып жатқан оқиғаларды бақылау және өлшеу мүмкіндіктерінің шектеулілігін көрсетті ме? Сұрақ кванттық теорияның өзін ғылыми тұрғыдан қалай түсіндіру керектігі туралы болды. Бор мен гей-зенберг үшін ядролық бөлшектердің белгісіздігі тек бақылаулардың нәтижесі ғана емес, шындықтың өзі. Егер бір нәрсені байқау мүмкін болмаса, олар бұл шындықтың бөлігі бола алмайды деп ойлады. Эйнштейннің ұстанымы керісінше болды. "Құдай сүйекте ойнамайды", - деді ол бұл туралы. Эйнштейн шындық біздің бақылауымызға қарамастан объективті түрде бар деп есептеді. Сондықтан бөлшектің кез-келген уақытта позициясы да, жылдамдығы да болуы керек.Тек заманауи бақылау құралдары екі шаманы бір уақытта білуге мүмкіндік бермейді. Эйнштейннің айтуы бойынша, шындық бақылаудан бұрын болады, дегенмен ол белгісіз болып қалады, өйткені кез-келген бақылау әрекеті кезінде біз бордың қорытындысына келеміз. Егер біз осы дауды қысқаша қорытындылайтын болсақ, бор шындықтың толық белгісіздігінде тұрды, ал Эйнштейн оны тек бақылауға тән деп таныды. Егер біз олардың көзқарастарын философиялық тұрғыдан жалпылайтын болсақ, онда келесі қорытындыға келуге болады: егер бақылау әрекеті кванттық физика тұрғысынан элементар бөлшектердің анықталмаған мінез-құлқын белгілі бір тәртіпке бағындырса, онда философия осыған сүйене отырып, кез-келген тәжірибеге тәртіп беретін адамның ақыл-ойы деп тұжырымдайды.оны реттейді[6]. Төртіншіден, классикалық ғылымға тән жалғыз ғылыми теорияның идеалына қарсы, бір-бірінен ерекшеленетін және бір объектіні сипаттайтын бірнеше теориялардың ақиқатына жол беріле бастады. Ғылыми қоғамдастық жаратылыстану ғылымдарының белгілі бір кезеңінде дамыған табиғат теориялары мен сипаттамаларының салыстырмалы ақиқатын мойындау қажеттілігіне тап болды. Ақырында, бесіншіден, үшінші ғылыми революция аясында оның ықпалымен және әсерімен басталған келесі техникалық революцияға қабаттасуы болды, бұл сапалы жаңа синтезге әкелді: адамзат тарихындағы алғашқы ғылыми-техникалық революция. Үшінші ғылыми революция ХХ ғасырдың соңғы үштен бірінде басталды бұл арнайы зерттеу объектілерінің пайда болуымен байланысты болды, бұл ғылыми пәндер негіздерінде түбегейлі өзгерістерге әкелді. Егер алдыңғы дәуірлерде математика негізінен ғылым алған нәтижелердің объективтілігін логикалық дәлелдеу құралы ретінде қолданылса, қазір ол ядролық физика мен космологиядан бастап әлеуметтік-экономикалық және гуманитарлық ғылымдарға дейінгі ғылыми – зерттеу жұмыстарының негізіне айналды. Себеп-салдарлық байланыстардың ықтималдық ерекшеліктерін анықтауға мүмкіндік беретін математикалық статистика қазіргі ғылымда ерекше орын ала бастады. Екілік кодтар жүйесінің дамуы цифрлық революцияға әкелді. Генетика саласындағы көрнекті жаңалықтар бұрын елестету мүмкін емес сапалы жаңа құбылысты – гендік инженерияны тудырды. Компьютерлік революция адамдардың өндірістік, басқарушылық, қоғамдық және жеке өмір салаларын ғана емес, олардың әлемді қабылдауын да түбегейлі өзгертті. Қуатты есептеу желілері және маңызды техникалық жетістік – Интернет пайда болды.[8] Дәл осы кезеңде ғылымды тікелей өндірістік күшке айналдыру деп аталатын нәрсе болды, бұл сапалы жаңа техниканы құрудың және дәстүрлі өндіріс құралдарын түрлендірудің бұрын-соңды болмаған қарқынына ықпал етті. Мұның бәрі жалпы Жаңа, екінші ғылыми-техникалық революцияға әкелді. Техника мен технология ғылыми идеяларды, қиялдарды, есептеулер мен теорияларды жүзеге асырудың тікелей салдары болып табылады. Өз кезегінде, технотрондық дәуір жаңа параметрлерді орнатады және ғылымға шешуге тиіс жаңа міндеттерді қояды. Ғылыми-техникалық прогресс, бұрын-соңды болмаған жылдамдықпен жеделдету (қазіргі балалар НАСА-ның ғарышқа ұшу және айға қону бағдарламаларын есептеу үшін пайдаланған компьютерлерден ондаған есе күшті компьютерлерде ойнайды), өз кезегінде көптеген жаһандық моральдық-этикалық, моральдық, экологиялық, философиялық-дүниетанымдық және бірқатар ХХІ ғасырдағы адамзат тағдыры негізінен шешілуіне байланысты болатын басқа мәселелер[8]. Жаһандық ғылыми революциялар рационалдылық түрлерінің өзгеруіне де әсер ете алмайды. Бірақ біз ғылыми ұтымдылық туралы айтып отырғандықтан, ежелгі философияда оған көп көңіл бөлінгенін атап өткен жөн. Платон мен Аристотель туралы айтпағанда, Парменид ақылға қол жетімді ақиқат туралы білімді және оның пікірінше, сенсорлық қабылдауға негізделген білімді ажырата білді. Сонымен бірге ол ақылдың критерийі деп санады. Ойлау мен болмыстың сәйкестігі ұтымдылықтың жасырын немесе айқын негізі болды. Ежелгі ұтымдылық түбегейлі бақыланбайтын объектілерді (болмыс, идея, рух және т.б.) алыпсатарлық жолмен жүзеге асыру мүмкіндігін мойындады. Осыдан туындайтын идеалды қызмет жоспары кейіннен шындыққа, ең алдымен ғылыми рационалдылыққа деген рационалды көзқарастың негізгі сипаттамаларының біріне айналды. Ежелгі ойшылдар ойлауды тек сөзбен жүзеге асыруға болады деп есептеді.. Осы жерден сөзге, оның мағыналық мағынасына, тіпті артикуляцияға көбірек көңіл бөлу дәстүрі пайда болды. Ақыл-ойдың негізгі функцияларының бірі барлық нәрсенің мақсаты мен мақсатты себебін білу болды. Бұл, ең алдымен, табиғи құбылыстардың мағынасы мен орындылығын біртұтас және біртұтас деп түсінуге бағытталған. Ортағасырлық Еуропада сенімнің ұтымды негіздемесіне және діни догмаларды ақылға қонымды түсіндіруге бағынатын рационалдылықтың діни түрі басым болды[5]. Ортағасырлық мәдениет логикалық дәлелдеу мен негіздеу жүйесін, ойды өзін-өзі тексеру техникасын, формализацияланбағаннан рационалдылықтың формальды түрлеріне көшуді дайындады. Бірінші ғылыми революция процесінде Ғылыми деп аталатын ұтымдылықтың ерекше түрі қалыптасты. Сонымен бірге рационализм ерекше философиялық дәстүрге айнала бастайды. Бұл капиталистік қоғамның өндіргіш күштерін дамытудың жаңа қажеттіліктеріне байланысты болды. Объективті түрде ол табиғаттың заттары мен күштерін тиімді игеруге мүмкіндік беретін ғылымды дамытуға мүдделі болды[2]. Сол кездегі ғалымдар ақылдың құдіретіне және табиғаттың ақылға қонымды құрылымына сенді. Олар бұл парасаттылық математика мен механиканың нақты сандық тілінде нақты түрде көрсетілген оның заңдарының әмбебаптығына негізделген деп есептеді. Сол кездегі ғылымда табиғаттағы және қоғамдағы кездейсоқтықты болдырмайтын және оларды құбылыстардың себептерін білмеуіміздің нәтижесі ретінде қарастыратын механикалық детерминизм (себеп-салдарлық байланыстардың шешуші рөлі) принципіне негізделген ұтымдылықтың түрі қалыптасты. Ғылыми зерттеу процесі идеалды ойлау идеясынан басқа артефакт идеясымен (жасалған нәрсе) толықтырылды. Бұл ғылым мен техниканың болашағын байланыстыруға негіз болды. Экспериментте шексіз рет іс жүзінде бақыланатын түрде көбейтуге, құрастыруға және тексеруге болатын нәрсенің заңдылығы ғана мойындалды. Зерттеудің өзі объективті иесіздендірілген процесс ретінде әрекет етті, мұнда объект – субъект жүйесінде бірінші негізгі және анықтаушы болды. Адам ғалымының рөлі бағынышты болды және оның түйсігі, қиялы, қораптан тыс ойлауы және т.б. ғылыми шығармашылықтың ажырамас атрибуттары ретінде қарастырылмады. XIX ғасырдың аяғы мен ХХ ғасырдың басында сол кезеңдегі ғылыми жаңалықтар аясында ұтымдылықтың бұл түрі оларды түсіндіріп қана қоймай, ғылымның даму процесіне теріс әсер ете бастады. Бұл әсіресе ғылыми догматизмде, рационалды иррационалды, ақылға қонымды – ақылға сыймайтын нәрсеге қарама-қайшылықта көрінді. Классикалық рационализм ұтымды әрекет ететін субъектінің мақсаттары мен оның нәтижелері арасында байланыс орнатқан кезде ең осал болды. Егер мақсаттарға қол жеткізу мүмкін болмаса, онда оларды ақылға қонымды деп санауға болмайды, керісінше, егер іс-әрекеттер мақсаттарға қайшы келсе, онда оларды ұтымды деп санауға болмайды. Классикалық рационализм ешқашан ғылыми шығармашылық актісіне барабар түсініктеме таппады. Жаңа ашылуларда (Д.Максвеллдің электромагниттік толқындар теориясы, кванттық теория, А. Эйнштейннің салыстырмалылық теориясы және т. б.) рационалдылық интуитивті және рационалдыдан аз болып шықты[7]. ХХ ғасырдың басында жаңа ғылыми революция процесінде. ғылыми ұтымдылықтың сапалық жағынан басқа түрі қалыптаса бастайды. Ақиқатқа жетудің маңызды шарты зерттеуге байланысты барлық кедергілерді жою емес, олардың рөлі мен әсерін нақтылау, объектінің табиғатының зерттеу құралдары мен әдістерімен байланысын ескеру болып табылады. Осылайша, егер классикалық ұтымдылықта ең бастысы болмыстың объективтілігі болса, онда классикалық емес – болмыстың қалыптасу және даму процесі. ХХ ғасырдың аяғында постклассикалық ғылыми ұтымдылық қалыптаса бастайды. Ол тек логикалық және әдіснамалық стандарттарды ғана емес, сонымен бірге адамның мақсатқа сай әрекеттерін талдауды да қамтиды. Рационалдылықтың плюрализмі идеясы белгілі орыс философы П. Гайденконың пікірінше, бір ақылдың орнында рационалдылықтың көптеген түрлері пайда болған кезде пайда болады[7]. Рационалдылықтың постклассикалық түрі тек субъектінің белсенділігімен және таным құралдарымен ғана емес, сонымен бірге "қызметтің құндылық-мақсатты құрылымдарымен"де байланысты. Адам әлемнің бейнесіне белсенді қатысушы ретінде ғана емес, оның жүйе құраушы факторы ретінде де енеді. Ол бақылаушы да, зерттеуші де, активатор да. Қазір ашық және жабық ұтымдылықты ажырату әдеттегідей. Ашық ұтымдылық балама танымдық тәжірибелер мен зерттеу бағдарламаларына рефлексивті талдау жасауға мүмкіндік береді. Мысалы, өндірістік мәселелерді шешу әрдайым экологиялық тұрғыдан ұтымды бола бермейді (соңғысын есепке алмау – жабық ұтымдылық, есепке алу-Ашық ұтымдылық). Соңғы шындықтың тағы бір мысалы: коронавирусқа байланысты өзін-өзі оқшаулау және өндірісті тоқтату режимі экономикалық тұрғыдан ұтымды емес (жабық ұтымдылық), бірақ медициналық-әлеуметтік және гуманитарлық позициялардан белгілі бір уақыт шегіне дейін ұтымды (ашық ұтымдылық). Ғылымдағы дәстүрлердің орны мен рөлі сияқты мәселе ғылыми революциялармен тығыз байланысты. Ол үшін, ең алдымен, мынаны анықтау керек: жалпы дәстүр дегеніміз не және ғылыми дәстүр – атап айтқанда. "Дәстүр" сөзі латын тілінен шыққан "traditio", "беру", "дәстүр" дегенді білдіреді. Осылайша, дәстүр-бұл ұрпақтан-ұрпаққа берілетін және белгілі бір ортада ұзақ уақыт сақталатын әлеуметтік, мәдени және ғылыми мұраның элементтері. Дәстүр ретінде белгілі бір көзқарастар, нормалар, құндылықтар, идеялар және т.б. кез-келген дәстүр, оның ішінде ғылыми дәстүр әрқашан өткенге сілтеме жасайды және бұрынғы жетістіктерге сүйенеді[3]. Үздіксіз дамып келе жатқан ғылым үшін өткен не? Ең алдымен, әмбебап ғылыми теория немесе парадигма, ол бұрынғы жетістіктерге негізделген және ғылыми қоғамдастық мүшелері сөзсіз бөлісетін белгілі бір мәселелерді, құндылықтарды шешудің білімдерінің, әдістерінің, үлгілерінің жиынтығы. Ғылымдағы дәстүр мәселесі бұрыннан ғалымдар мен философтардың назарын аударған, бірақ өткен ғасырдың 60-жылдарында ғана Томас Кун алғаш рет дәстүрді ғылым дамуының негізгі конституциялық факторларының бірі ретінде қарастыруға келді. Ол парадоксалды болып көрінетін құбылысты негіздеді: дәстүрлер ғылыми даму мүмкіндігінің міндетті шарты болып табылады[9]. Кун белгілі бір парадигманың бекітілуімен қалыпты ғылым кезеңі басталады деп сенді. Белгілі бір кезеңде ғалым белгілі бір парадигманың, яғни ғылыми дәстүрдің қатаң шеңберінде жұмыс істейді. Бірақ ол, Кунның пікірінше, ғылымның дамуына кедергі келтіріп қана қоймай, оның қажетті шарты ретінде де әрекет етеді.Егер "қалыпты ғылым" Жаңа фактіні немесе жаңа теорияны табуды мақсат етпесе, бұл қалай мүмкін? Кун негізгі парадигма шеңберінде әрекет ете отырып, ғалым кездейсоқ және жанама түрде осы парадигма шеңберінде түсініксіз фактілерге немесе құбылыстарға тап болады деп санайды. Ғылыми зерттеу ережелерін өзгерту және оған түсініктеме табу қажеттілігі туындайды. Ғылымның бүкіл тарихы Жаңа парадигмалардың пайда болуының мысалдарына толы, яғни.түбегейлі жаңа теориялар, осындай құбылыстармен байланысты есептерді шешудің үлгілері, олардың бұрынғы парадигма аясында ғалымдар тіпті күдіктене алмады. Жаңа парадигмалардың пайда болуымен қалыптасқан ғылыми дәстүрлер де өзгереді[9]. Сонымен қатар, Кун дәстүр мен инновацияның арақатынасының механизмдерін, сондай-ақ ескі парадигма дәстүрлерінің белгілі бір жағдайларында оны жаңасымен ауыстыру кезінде сақталуын (бейімделуін) түсіндіре алмады. Қазіргі орыс Ғылым философиясы дәстүрдің Кунов түсіндірмесін қолдана отырып, оны жақсартуға және жетілдіруге тырысады. Ең алдымен, бұл әртүрлі ғылыми дәстүрлер тұжырымдамасын әзірлеуге және оларды мазмұны, қызметі, өмір сүру тәсілі бойынша ажыратуға байланысты. жүктеу 40,03 Kb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз