Михеева е. В информатика пәні бойынша жаттықтыру сабағЫ

107
 
Есептік формулалар: 
Сыйлықақы = Еңбекақы х 0,2; 
Барлық төлемдер = Еңбекақы + Сыйлықақы; 
Табыс салығы = Барлық төлемдер х 0,13; 
Берілетін сома = Барлық төлемдер - Табыс салығы. 
 
 
18-практикалық сабақ 
Тақырып: MS EXCEL ЕСЕПТЕРІНДЕ  
ФУНКЦИЯЛАРДЫ ПАЙДАЛАНУ 
 
Сабақтың  мақсаты.  MS  Excel  кестелерінде  орнатылған  функцияларды 
пайдалану арқылы есеп ұйымдастырудың ақпараттық технологиясын игеру. 
 
18.1 тапсырма. Бөлшек сауда бағасының динамикасы кестесін құру 
және орташа мәндер есебін шығару. 
Бастапқы деректер 18.1 суретте көрсетілген. 
Жұмыс тәртібі 
 
1. 
Microsoft  Excel  электронды  кестелер  редакторын  іске  қосыңыз  (MS 
Office стандартты орнатуда Қосу/Бағдарламалар/Microsoft Excel орындаңыз). 
2.  16-17-
практикалық  жұмыстарында  құрылған  «Есептер»  файлын  ашы-
ңыз (Файл/ Ашу). 
 
 
 
18.1
.сур. 18.1 тапсырмасына арналған бастапқы деректер 
 

108
 
3. 
Парақ 5 жарлығының атауын «Бағалар динамикасы» деп өзгертіңіз. 
4. 
«Бағалар  динамикасы»  парағында  үлгі  бойынша  кесте  құрыңыз  (18.1 
сурет).  
5. 
«Е» бағанындағы бағалардың өзгеруін формула бойынша есептеңіз. 
Бағаның өзгеруі = 01. 06.2003 бойынша баға/ 01. 04.2003 бойынша баға. 
«Е»  бағанасында  сандардың  пайыздық  форматын  орнатуды  ұмытпаңыз 
(
Формат/Ұяшықтар/ Сан/Пайыздық). 
6. 
Функциялар шеберін f
x
 
пайдалана отырып, бағаналар бойынша орташа 
мәнді есептеңіз. ОРТМӘН(СРЗНАЧ) функциясы «Статистикалық» бөлімінде 
орналасқан.  Орташа  мәндегі  функцияларды  есептеу  үшін  меңзерді  тиісті 
ұяшыққа  (В14)  апарыңыз  және  функциялар  шеберін  іске  қосыңыз  (Функ-
цияны қою f батырмасымен немесе Қою/ Функция пәрменімен) және шебердің 
алғашқы  қадамында  ОРТМӘН  функциясын  таңдаңыз  (Статистикалық 
категориясы/ ОРТМӘН) (18.2 сурет).  
ОК  батырмасын  басқаннан  кейін  аталған  функцияны  есептеуге  арналған 
деректер  диапазонын  таңдау  терезесі  ашылады.  Бірінші  сан  ретінде  В6:В13 
орташа  мәнін  есептеуге  арналған  деректері  бар  ұяшықтар  тобын  белгілеңіз 
және  ОК  батырмасын  басыңыз  (18.3  сурет).  В14  ұяшығында  «В»  бағанасы 
деректерінің орташа мәні пайда болады. 
Басқа бағанадағы орташа мәндерді де солай есептеңіз.  
7. 
А2  ұяшығында  БҮГІН  функциясын  таңдаңыз,  ол  компьютерде  орна-
тылған ағымдағы мерзімді көрсетеді (Вставка/ Функция/ Мерзім және уақыт 
/Бүгін). 
8. 
Файлды сақтаңыз (Файл/ Сақтау). 
 
 
 
18.2
.сур. ОРТМӘН орташа мәнін есептеу функциясын таңдау 

109
 
 
 
18.3.сур. Орташа мән функциясын есептеуге арналған деректер диапазонын таңдаңыз 
 
18.2 тапсырма. Жалдамалы  жұмысшылардың жұмыс күндерінің өз-
герісі кестесін құрыңыз және орташа мәндерін есептеңіз. Кесте деректері 
бойынша график құрыңыз. 
 
Бастапқы деректер 18.4 суретте көрсетілген. 
 
Жұмыс тәртібі 
 
1. 
«Есептер» электронды кітабынының бос парағында тапсырма бойын-
ша  кесте  құрыңыз.  Белгіленген  ұяшықтарды  белгілеуді  құралдар  тақтасын-
дағы  Біріктіру  және  ортаға  қою  батырмасымен  немесе  мәзірден  Формат/ 
Ұяшықтар/Түзету  қосымша  парағы/кескіндеу  —  Ұяшықтарды  біріктіру 
пәрменімен орындаңыз. 
 
 
 
18.
4.сур. 18.2 тапсырмасына арналған бастапқы деректер 

110
 
Қ ы с қ а ш а   а н ы қ т а м а .  Ұяшықтағы мәтін бағытын өзгерту мәтінді Бағ-
дар  зонасында  90°-қа  айналдыру  арқылы  орындалады,  ол  үшін  Ұяшықтар 
форматы  терезесіндегі  Формат/  Ұяшықтар/Түзету/Бағдар  пәрменін  пайда-
ланыңыз (жазуды 90° -қа айналдыру) (18.5 сурет). 
 
 
 
18.5
.сур. Жазуды 90°-қа айналдыру 
 
 
 
18.6.сур. График осі шкаласының параметрлері 

111
 
2. 
ОРТМӘН  функциясын  пайдалану  арқылы  жол  мен  бағана  бойынша 
орташа мәнді есептеңіз. 
3. 
Жылдар және елдер бойынша жұмыс күндерінің өзгеру графигін құру. 
«X»  осінің  жазуын  диаграмма  шеберінің  екінші  экранында  шығарыңыз 
(
Қатар қосымша парағы, «й» Осінің жазбасы). 
4. 
Графикті  құрғаннан  кейін  вертикалды  осьті  пішімдеңіз,  оған  мини-
малды  1500  мәнін,  максималды  2500  мәнін,  100  бөлу  бағасын  беріңіз  (18.6 
сурет).  Осьті  пішімдеу  үшін  оны  тінтуірмен  екі  рет  басыңыз  және  Осьті 
пішімдеу  терезесіндегі  Шкала  қосымша  парағынан  осьтің  тиісті  параметр-
лерін таңдаңыз.  
5. 
Файлды «Есептер» папкасына сақтаңыз (Файл/Сақтау). 
18.3 
тапсырма.  ЕГЕР  функциясын  шарттарды  тексеру  кезінде 
пайдалану. Жанар-жағармай материалдарын (ЖЖМ) үнемдеуге берілген 
сыйлықақыны есептеу кестесін құру. 
Бастапқы деректер 18.7 суретте көрсетілген. 
Жұмыс тәртібі 
1. 
«Есептер»  электронды  кітабының  кезекті  бос  парағында  тапсырма 
бойынша кесте құрыңыз. 
2. 
Сыйлықақыны формула бойынша есптеңіз (базалық мөлшерлеменің 25 
%-
ы). 
Сыйлықақы = Базалық мөлшерлеме х 0,25 ЖЖМ тұтыну жоспары 
ЖЖМ факт бойынша жұмсалуы шартында 
 
 
 
18.7.сур. 18.3 тапсырмасына арналған бастапқы деректер