Microsoft Word Баяндама толық дайын tk2018 20062018. doc

22 
 
ұсынып,  сұрады.  Сонымен  бірге  дайындыққа  жауапкершілік  ауыр  және  ерекше  ауыр 
қылмыстар  жасағанда  туып,  ал  қамдану  (оқталу)  -      орта  ауырлықтағы  қылмыстарда 
қамтылады.  
Шетелдік  лауазымды  тұлғаларды  параға  сатып  алған  адамдарға  қатысты  белсенді 
өкінуді болдырмау туралы мәселе 
Шолу ережесі: 
«Халықаралық  бизнес  мәмілелерінде  парақорлыққа  қарсы  күрес  бойынша  ЭЫДҰ 
жұмыс  тобы  былай  есептейді:    қорғау  туралы  дәлел  ретінде  «белсенді  өкінуді» 
пайдалану  шетелдік  мемлекеттік  лауазымды  тұлғаларды  пара  алған  жағдайларда 
орынсыз,  себебі  шетелдік  жария  лауазымды  адам  әдетте  мүлдем  басқа  құзыретке  
жатады,      тіпті  егер  пара  алушының  құзыретінде  16-баптың  2-тармағы  шетелдік 
мемлекеттік  лауазымды  тұлғалардың  пассивті  парақорлығына  қатысты  болса,  осы 
қылмыс  туралы  ережені  практикалық  қолдану  елеулі  қиындықтармен  байланысты. 
Нәтижесінде, егер мемлекет  -  жұмыс тобы мүшесі шетелдік шенеуніктерді сатып 
алу  үшін  «белсенді  түрде  өкіну»  туралы  ережені  таратса,  бұл  ережені  болдырмау 
немесе  оны  қолдану  критерийлерін  шектеу  ұсынылады,  ол  шетелдік  лауазымды 
тұлғаларды  пара  алу  түріндегі  қылмыстың  белсенді  бөлігіне  қатысты  ережені 
тиімді қолдануына кедергі болмауы тиіс» (Шолу, 55-бет). 
Есеп ережесі: 
«Жаңа ұсыныс № 20 
 3. Шетелдік қызметкерге пара берген кезде Қылмыстық кодекстің 367-бабына сәйкес 
жазадан босату мүмкіндігін болдырмау» (Есеп, 162-бет). 
Бұл  ескерту  -  қазақстандық  заңнамаға  сәйкес  пара  алу  ісінің  өкіну  механизмі  туралы 
кеңінен  түсіндіретін  бөлігі.    Конвенцияның  16-бабының  мақсаты  шетелдік  мемлекеттік 
лауазымды тұлғаларды пара алу туралы ережелердің жалпы орындалуын қамтамасыз ету 
болып табылады, сондықтан ол туралы есеп берушілер үшін жеңілдік шараларын қолдану 
туралы ішкі ережелер шетелдік лауазымды тұлғалардың парақорлығын жоюға ықпал етеді 
ме,  жоқ  па  немесе  мұндайда  осы  жағдайларда  қолдануға  болмайды  ма
27
.  Бұл  жерде  сөз 
болып  отырғаны,  соңғы  кездері  шетелдік  мемлекеттік  қызметкерлердің  пара  берудің  екі 
жағы да жазасыз қалуы мүмкін. 
Үшінші тұлғалардың пайдасына пара беру / параға сатып алу туралы мәселе 
Шолу ережесі: 
«Көптеген  жағдайларда  үшінші  тұлғаларға  жеңілдіктер  алу  туралы  шектеулер 
немесе  келіспеушіліктер  анықталды  және  тиісінше  ұсыныстар  жасалды.  Дегенмен 
кейбір  елдерде  басқа  жеке  немесе  заңды  тұлғаның  пайдасына  жасалған  актіні 
тікелей көрсетпеуі алаңдаушылық туғызбайды,  басқа жағдайларда, сарапшылар кез-
келген  белгісіздікті  жою  маңызды  деп  есептейдіҚатысушы  мемлекеттердің  бірінің 
өкілеттігі  үшінші  тұлғалардың  пайдасына  жасалған  актіні  тікелей  көрсетудің 
жоқтығы  қылмыскердің  ақша  қаражатымен  дәл  қаншалықты  әрекет  жасағанын 
көрсетеді,  өйткені бұл қылмыстар заңсыз пайдаланылған уақытта аяқталған болып 
есептеледі»  (Шолу, 62-бет). 
 
 
 
                                                
27
http://www.unodc.org/documents/corruption/Publications/2018/V1704681r.pdf 

23 
 
Есеп ережесі: 
«Жаңа ұсыныс № 17 
1.  Cыбайлас  жемқорлыққа  қатысты  құқық  бұзушылыққа  жол  бергені  үшін 
[алықаралық  стандарттарға  сәйкес  қылмыстық  жауапкершілікке  тарту  туралы 
ереже енгізу,  атап айтқанда: 
2)  «үшінші  тұлғаның  пайдасына  пара  және  коммерциялық  пара  бергені  үшін» 
қылмыстық жауапкершілікке тарту. (Есеп, 156 бет). 
Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің
28
 алдыңғы нұсқасында үшінші тұлғаның 
пайдасына  пара  алу  311  және  312  баптары
29
  бойынша  қылмыстық  сипат  алды. 
Қолданыстағы заңнамада ҚР ҚК-нің 366-бабына сәйкес, «Пара алу» – жеке немесе делдал 
арқылы өзіне немесе басқа тұлға үшін ақша, бағалы қағаздар, басқа да мүліктер, мүліктік 
құқықтар немесе мүліктік пайда түріндегі пара үшін жауапкершілік жүктейді.  
ҚРЗ  1-бабының  6-тармағы  сыбайлас  жемқорлықты  –  жауапты  мемлекеттік  лауазымға  ие 
тұлғалардың,  мемлекеттік  қызметті  орындауға  уәкілетті  тұлғалар,  мемлекеттік  қызметті 
орындауға  уәкілетті  тұлғаларға  теңестірілген  лауазымды  тұлғалардың  өз  (қызметтік)  
өкілетін  заңсыз  пайдаланумен  теңестіреді.    және  соған  қатысты  мүмкіндіктер  алу  үшін 
немесе меншікті немесе үшінші тұлғалардың мүліктік (мүліктік емес) артықшылықтарын 
жеке  немесе  делдалдар  арқылы  өндіру,  сондай-ақ  бұл  адамдарға  жеңілдіктер  мен 
жеңілдіктер беру арқылы сатып алумен тең.  
Осылайша,  қазақстандық  заңнама  жеткілікті  түрде  үшінші  тұлғалардың  пайдасына 
сыбайлас жемқорлық әрекеттер жасағаны үшін жауапкершілікті нақты анықтады.  
Абырой-беделін  асыра  пайдаланғаны  үшін  қылмыстық  жауапкершілікке  тарту 
турасында 
Шолу ережесі: 
 «Мемлекет  өзінің  ішкі  заңнамасына  пайда  табу  мақсатында  абырой-беделін  асыра 
пайдаланғаны  үшін  қылмыстық  жауапкершілікке  тартатын  арнайы  ережелерді 
енгізуді ұсынды» (Шолу, 64 бет). 
Есеп ережесі: 
«Жаңа ұсыныс №17 
1.  Cыбайлас  жемқорлыққа  қатысты  құқық  бұзушылыққа  жол  бергені  үшін 
[алықаралық  стандарттарға  сәйкес  қылмыстық  жауапкершілікке  тарту  туралы 
ереже енгізу,  атап айтқанда: 
3) «беделін сатқаны үшін» қылмыстық жауапкершілікке тарту. (Есеп, 153-бет). 
«беделін  асыра  пайдалану  қылмысы  –  тұлғаға  заңсыз  айрықшалауға  уәде 
бергені/ұсыныс  жасағаны/басымдық  бергені  үшін  жауапкершілік  жүктеуі  тиіс. 
Қызметкерге  заңсыз  ықпал  етуге  әкелетін  ұсынысты  өтіну/алу/қабылдау  немесе  
сондай  ықпал  етуге  басымдық  беруге  уәде  беру  –  іс  жүзінде  ықпал  етілсе  де,  әлде 
жасалған  ықпал  қажетті  нәтижеге  қол  жеткізуге  мүмкіндік  берген  жағдайда  да  – 
қылмыстық жауапкершілікті қамтамасыз етуі керек» (Есеп, 153-бет). 
                                                
28
 Уголовный кодекс Республики Казахстан от 16 июля 1997 года № 167-I  (утратил силу) 
29
 https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=1008032#pos=3995;-
72&sdoc_params=text%3D%25D1%2583%25D0%25B3%25D0%25BE%25D0%25BB%25D0%25BE%25D0%25B2%25
D0%25BD%25D1%258B%25D0%25B9%26mode%3Dindoc%26topic_id%3D1008032%26spos%3D1%26tSynonym%3
D1%26tShort%3D1%26tSuffix%3D1&sdoc_pos=0