20
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес желісі шеңберінде 2003 жылы басталған субөңірлік
шолу бағдарламасы болып табылады
21
. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес жүйесі
қатысушы елдерге сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресте, атап айтқанда, сыбайлас
жемқорлыққа қарсы іс-қимылдың іс жүзінде іске асырылуына және сыбайлас
жемқорлыққа қарсы заңнаманы тиімді іске асыруға қолдау көрсетуде. Ағымдағы жұмыс
бағдарламасы 2015 жылдың 9 қазанында Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес желісі
басқарушы тобының 14-ші отырысында мақұлданды
22
.
Сыбайлас жемқорлыққа қарсыЫстамбұл іс-қимыл жоспары сыбайлас жемқорлыққа
қарсы күрестегіреформалардыелдік шолу арқылы қолдайды, халықаралық стандарттарды
және озық тәжірибені ілгерілететін ұсыныстардың орындалуын үнемі қадағалайды.
Ағымдағы 231 беттік «Қазақстандағы сыбайлас жемқорлыққа қарсы реформалары», 2017
жылдың 13 қыркүйегінде Парижде өткен ЭЫДҰ желісінің отырысында «Сыбайлас
жемқорлыққа қарсы Стамбул іс-қимыл жоспары аясында мониторингтің 4-ші раунды»
бекітілді (бұдан әрі - Есеп)
23
. Тап осы Есеп Қазақстан Республикасының сыбайлас
жемқорлыққа қарсы заңнамасындағы прогресті талдау үшін екінші дереккөз ретінде
қолданылатын болады.
4.2.1. ҚР Сыбайлас жемқорлыққа қарсы заңнамасына қатысты Шолу және Есеп
ережелерін талдау
Халық алдындағы лауазымды тұлға мәселесі
Шолу ережелері:
«ІІІ тарауға байланысты басты мәселе «жұрт алдындағы лауазымды тұлға»
терминін
қамтитын
салаға
қатысты.Қатысушы
мемлекеттер
сыбайлас
жемқорлық құқық бұзушылықтарға қатысты «жұрт алдындағы лауазымды тұлға»
терминін қалай анықтайды және ұлттық анықтау Конвенцияның 2-бабы, (а)
тармағына сәйкес келе ме? (Шолудың 21 беті).
Шолу ережелері:
«Жаңа ұсыныс № 25
Жұрт алдындағы лауазымды тұлғаның маңызды мемлекеттік функцияларды
орындайтын ұлттық шенеуніктерге қарсы қылмыстық кірістерді заңдастыруға
(жылыстатуға) қарсы іс-қимыл туралы заңнамаға түсінігін кеңейту. Жұрт
алдындағы лауазымды тұлғаның квазимемлекеттік сектор субъектілерінің
басшыларын, саяси партияларды, сондай-ақ отбасы мүшелерін және мемлекеттік
лауазымды тұлғаның жақын (байланысты) тұлғаларын қосу арқылы анықтауды
кеңейту »(Шолудың 183-беті).
Осы ескертулерге сәйкес, Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексі
24
(бұдан әрі - ҚР ҚК) және «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы» Қазақстан
Республикасының Заңы
25
(бұдан әрі - «ҚРЗ») лауазымды тұлғаға әр түрлі түсініктеме
береді. Атап айтқанда, айырмашылық Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 3-
бабының 27-тармағында мемлекеттік функцияларды орындауға уәкілеттік берілген
адамның - Қазақстан Республикасының мемлекеттік қызмет туралы заңнамасына сәйкес,
мемлекеттік қызметші, мәслихат депутаты. Және ҚРЗ-ның 1-бабының 3-тармағы осы
21
http://www.oecd.org/corruption/acn/istanbulactionplan/
22
http://www.oecd.org/corruption/acn/aboutthenetwork/
23
http://www.oecd.org/corruption/acn/OECD-ACN-Kazakhstan-4thRound-Monitoring-Report-RUS.pdf
24
Уголовный кодекс Республики Казахстан от 3 июля 2014 года № 226-V (с изменениями и дополнениями по
состоянию на 09.01.2018 г.)
25
Закон Республики Казахстан от 18 ноября 2015 года № 410-V «О противодействии коррупции» (с
изменениями и дополнениями по состоянию на 03.07.2017 г.)
21
анықтамаға: «сондай-ақ мемлекеттік қызметке тағайындалғанға дейін мемлекеттік мекеме
белгілеген міндеттерді уақытша орындаушы тұлға» делінген. Сонымен қатар, ҚР ҚК 3-
бабының 28-тармағында жергілікті өзін-өзі басқару органдарына сайланған адам ретінде
мемлекеттік функцияларды орындауға уәкілетті адамдарға теңестіріледі; Қазақстан
Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен Қазақстан Республикасының
Президентiне,
Қазақстан
Республикасы
Парламентiнiң
немесе
мәслихаттардың
депутаттарына, сондай-ақ сайланған жергiлiктi өзiн-өзi басқару органының мүшелерiне
белгiленген тәртiппен тiркелген азамат; Қазақстан Республикасының мемлекеттік
бюджетінен төленетін жергілікті мемлекеттік органда тұрақты немесе уақытша жұмыс
істейтін қызметкер; мемлекеттiк ұйымда немесе жарғылық капиталында мемлекеттiң үлесi
елу пайызынан астамы, оның iшiнде ұлттық басқарушы холдингте, ұлттық холдингте,
ұлттық компанияда, ұлттық даму институтында, оның акционерi болып табылатын
мемлекеттiк ұйымда немесе олардың еншiлес ұйымында әкiмшiлiк функцияларды жүзеге
асыратын тұлға оның ішінде дауыс беретін акцияларының (қатысу үлестерінің) 50 пайызы
оларға тиесілі, сондай-ақ дауыс беруші акцияларының (қатысу үлестерінің) елу
пайызынан астамы аталған еншілес ұйымға тиесілі заңды тұлға; Қазақстан Республикасы
Ұлттық Банкінің және оның бөлімшелерінің қызметкерлері.
ҚРЗ 1 бабы, 4 тармағы бұл анықтаманы толықтырады: жоғарыда аталған тізімді
«квазимемлекеттік сектор субъектісі» деген сөздермен алмастыратын «Облыстық маңызы
бар қалалардың, кенттердің, ауылдардың, ауылдық округтердің әкімдері».Нақтырақ
айтқанда, Қазақстан Республикасының Бюджет кодексінің
26
3-бабының 31-тармағында
квазимемлекеттік сектор субъектілері қатарына құрылтайшысы, қатысушысы немесе
акционері мемлекет болып табылатын мемлекеттік кәсіпорындар, шектеулі серіктестіктер,
акционерлік қоғамдар, ұлттық басқарушы холдингтер, ұлттық холдингтер, ұлттық
компаниялар және ҚРЗ актілеріне сәйкес үлестес тұлғалармен олармен үлесі бар басқа да
заңды тұлғалар кіреді.
Пара ұсыну, уәде беру жауапкершілігін белгілеу туралы мәселе
Шолу ережесі:
«Бірнеше
қатысушы
мемлекеттерде
«іс-әрекетке
негізделген»
тәсіл
қабылданды, оған сәйкес нақты қылмыс негізі қылмыспен алмасу деп
қарастырылады, пара алудың айқын шарты болмаса да, бірақ көп жағдайда пара беру
актісі қылмыстық әрекеттерге қылмыстық әрекет ретінде жазалануы мүмкін,
немесе «аяқталмаған» қылмыс немесе ол үшін «дайындық» (Шолудың 31-беті).
Есеп ережесі
«Жаңа ұсыныс № 17
1.Сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтар ережелерін халықаралық
стандарттарға сәйкестендіру, қылмыстық жауапкершілік туралы ережені енгізу,
атап айтқанда:
1) уәде, пара ұсынуы, уәде немесе пара туралы ұсыныс, сондай-ақ мемлекеттік және
жеке секторларда аяқталған қылмыс жасағаны үшін пара беру туралы сұрау салу
үшін»Есептің 156-беті).
Осы ескертуде біз бұл мәселенің Қазақстанда Конвенцияның ережелерін іске асыру
және Жоспардағы мониторинг кезінде қаншалықты қайшылықты болғанын атап
өтеміз.Сонымен бірге, ҚР Қылмыстық кодекстің 24-бабында қылмысқа дайындалу және
қылмысқа әрекеттену туралы ұғымдар ашылып, ол уәделерді қамтитын, пара беруді
26
Бюджетный кодекс Республики Казахстан от 4 декабря 2008 года № 95-IV (с изменениями и дополнениями
по состоянию на 09.01.2018 г.)
Достарыңызбен бөлісу: |
