Сабақтарда ойындарды пайдаланудың маңызы

Бакирова Баян-№54 мектептің мұғалімі, Қызылорда облысы,Жаңақорғанауданы,Бесарық ауылы,

Әр  халық  ұрпағының  қайырымды да, адал, әділ де, ержүрек, үлкенді құрметтейтін,кішіге қамқор,ар-ұяты мол,кішіпейіл болып өскенін қалайды.

«Тәрбие-бала дүниеге келген сағаттан басталады»-деген  сөздің жаны бар. Бесік жырын,ана әлдиін естіп өскен бала мейірімді,тәрбиелі болары анық.

Адамгершілік тәрбиесінің қасиеттерін бала бойына дарыту сан түрлі жолдармен жүзеге асырылатыны белгілі,ол ата-анадан,ал мектепке келген соң мұғалімнен соған орай әдіс-тәсілдерді іздестіруді,арнайы дайындықты, үлкен жауапкершілікті талап етеді.Тәуелсіз еліміздің білім беру жүйесінде болып жатқан оң өзгерістер қоғамның жас ұрпақ тәрбиесі үшін жауапкершілігі терең сезіліп отырған бүгінгі таңда оқу-тәрбие үрдісінің тиімділігін арттыру бағытында барлық мүмкіндіктер мен ресурстарды пайдалануды көздейді.Тәрбиенің,сабақтағы жиі қолданылатын құралдарының бірі-ойын.

Бастауыш  сынып оқушыларының мектепке келгенге дейінгі негізгі әрекеті – ойын десек, оқу-тәрбие үрдісінде олар біртіндеп ойын әрекетінен оқу әрекетін орындауға бейімделуі тиіс. Ол сабақ барысында пайдаланатын дидактикалық ойындар арқылы жүзеге асырылады.

Дидактикалық ойындар арнайы мақсатты көздейді және нықты міндеттерді шешеді.

Ойынның мақсаты бағдарламада анықталған білім, білік, дағдылар жайында түсінік беру оларды қалыптастыру, тиянақтау және пысықтау немесе тексеру сипатында болып келеді.

Ойынның міндеті баланың қызығушылығын оятып, белсенділігін арттыру мақсатында реттеліп алынған нақты мазмұнмен анықталады.

Дидактикалық ойындар – балалар үшін өзіне тән жүру барысы, мақсаты, маңызы бар әрекет. Мұндай ойындарды ұйымдастыру қашанда төмендегідей екі мақсатты көздейді.

1)        Танымдық, яғни балада тану, іздену әрекетін дамыту.

2)        Тәрбиелік, яғни үлкендермен немесе өз тұрғыластарымен қарым-                         қатынас  жасағанда қажетті негізгі дағдыларды, адамгершілік      қасиеттерді  қалыптастыру.

Дидактикалық ойындарды құру мына негіздерге сүйенеді:

1)         Балалардың іс-әрекетінде ойын түрлерімен оқуды байланыстыру және біртіндеп қызықты, жеңіл ойындардан ойын тапсырмалар арқылы оқу-тәрбие мәселесіне көжу.

2)         Ойынның шарты мен оқу міндеттерінің біртіндеп күрделенуі.

3)         Берілген тапсырмаларды шешуге баланың ақыл – ой белсенділігінің күшеюі.

4)         Оқу мен тәрбие мақсаттарының бірлігі.

Дидактикалық ойындар үш топқа бөлінеді:

1)         Заттық  дидактикалық ойындар  дидактикалық ойыншықтармен және түрлі ойын материалдарымен ұйымдастырылады.

2)         Үстел үстінде ойналатын  дидактикалық ойындар.

3)         Сөздік дидактикалық ойындар.

Мысалы: «Кім жылдам?», «Көршіңді тап», «жеміс жинау», «Алтын қақпа», «Бәйге», «Жүз бір жұмбақ, мың бір мақал», «Жұмбақ шешу», «Сен білесің бе?», «Ойлан тап!», «Қайда менің өз орным», «Аққала» деген сияқты ойындарды атауға болады. Енді,осы ойындардың маңызы мынада:

1)        Ойындар оқушылардың қоршаған дүние туралы түсінігін кеңейтеді, оны бекітіп, нақтылай түседі.

2)         Әрбір ойын оқушыны ойнай білуге баулып, сөздік қорын молайтады, ақыл-ой қызметін қалыптастырады.

3)         Ойындар адамгершілікке тәрбиелеу құралы болып табылады. Ойын ережелері балалардан ұстамдылықты, тәртіптілікті қажет етеді.

Сабақта тиімді қолданылған ойын түрлері мұғалімнің түсіндіріп отырған материалын оқушылардың аса зор ілтипатпен тыңдап, жемісті меңгеруіне ықпал етеді. Өйткені, бастауыш сынып оқушылары жас ерекшеліктеріне байланысты ойынға өте ынталы келеді. Балалар тез сергіп, тапсырманы жылдам, дұрыс орындайтын болады.

Ойындар, дидактикалық ойындар оқушыларды өз бетінше жұмыс істей білуіне дағдыландырады, ойлау қабілеттерін, ізденімпаздығын арттырады, сөздік қорын молайтуға көмектеседі.

Сабақтағы ойын бастауыш сынып оқушыларының сол пәнге деген қызығушылығын арттырады, белсенділік танытып, бағдарламалық материалды қажетті деңгейде меңгеруіне ықпал етеді.

Ойындар ,дидактикалық ойындардың тиімділігі,олардың сабақты, сабақтың әр кезеңіндегі орны мен міндетін,мақсатын дәл анықтауға,оны қолданудың теориясы мен практикасын бастауыш сынып мұғалімінің жетік меңгеруіне,шеберлік танытуына,ойынға қажетті материалдарды алдын ала дайындап алуға,ойын үрдісіне оқушыларды белсенді қатыстыруға байланысты.

Төмендегі шарттар орындалған жағдайда дидактикалық ойындарды пайдалану тиімділігі артады.

-                  Егер бастауыш сынып мұғалімі балалардың ойын әрекетін ұйымдастыру жолдарын меңгерсе;

-                  Егер ойынның түрлі типтерінің өзара әрекеті қамтамасыз етілсе;

-                  Егер бастауыш сыныптарда қолданылатын ойындар жүйесінде басымдылық ойындарға,дидактикалық ойындарға берілсе;

Ойындардағы тапсырмалар сыныптары өскен сайын күрделене береді.

Бала отбасы тәрбиесі мен өзін қоршаған ортамен тығыз араласа отырып, ана  тілін үйренеді. Мектеп табалдырығын алғаш аттаған балаларға ана тілін ақытудың тиімді әдістеріне ерекше мән берілуі тиіс. Ана тілі сабақтарында ойынды ұтымды пайдалану сондай әдістерге жатады.Ойын арқылы оқу процесін жандандырып,сабақтың сапасын арттыруға толық мүмкіншілік бар.Баланың сөздік қорын молайтып, сөзді еркін,өз мағынасында қолдануға,тез, жылдам сөйлеуге жаттықтыруға ойын бірден бір таптырмайтын құрал.

Жұмбақ ойыны балалардың өздігінен ойлауына мүмкіндік жасайды, оларды дерексіз ойлаудан нақтылы ойлауға жетелей түседі.

Жаңылтпаштардың  тіл дамытуда,сөзді таза сөйлеп ,ширақ айтудағы пайдасы көп.

Сабақтарда ойын түрлерін күрделендіріп, «Ойлан,тап!»ойынын ойнатуға болады. Бұл ойынды сабақтың мақсатына қарай түрлендіріп, тапсырманы орындатуға болады.

Сан есім тақырыбына байланысты: «Сен білесің бе?»ойынын ойнатуға болады.Мұнда мұғалім бір әңгімені оқитынын,олардың ондағы сан есімдерді атап берулерін ескертеді.Балаларды топтарға бөліп,мұғалім оқып тұрғанда көңіл қойып тыңдаулары шарт.Қай топ әңгімедегі сан есімдерді көбірек тақтаға жазса,сол топ озады.Сыныптары жоғарылаған сайын сан есімді күрделендіруге болады.Есептік сан есімдерді бір топқа, реттік сан есімдерді екінші топқа бөлуге болады.Дара,күрделі деп бөлуге болады.Бұл ойыннан оқушылардың алары көп.Дара,күрделі сан есімді жазып үйренуге дағдыланады,сауатты жазуға жаттығады.

«Қайда менің өз орным?» ойынында оқушыларға бірнеше сөздер беріп, олардың сөйлемдегі байланысына қарай әрқайсысын өз орнына қою тапсырылады.Екі топқа бөліп беруге де болады. Бірінші топ сөйлемді құраса, екінші топ сызбасын сызып,талдап береді.Бұл ойында да балалардың сөйлем туралы түсініктерін,білімдерін пысықтай түседі.

Математика сабақтарында да ойын түрлерін түрлендіріп алуға болады. Оқушының алған білімін күнделікті өмірмен ұштастыруға қолайлы. Ойын сабақтың басында қолданылатын болса,жаңа сабаққа,үй тапсырмасына оқушыларды түгел қатыстыру мақсатын көздейді.Егер ойын сабақтың ортасында қолданылатын болса,тақырыпты бекіту,не сол сабақтан алған білімді жинақтау мақсатында пайдаланылады. Ойындарды сабақтарды қайталау кезінде де қолдануға болады. Ол жағдайда сабақтың мазмұнын байыта түседі.балалардың қиялдарын қозғап,зейіндерін кеңейте түседі.

Математика сабағында «санамақ», «он саусақ»өлеңдерін жаттату арқылы,мазмұнын түсіндіріп,оқушылардың тілін ұштартып,логикалық ой жүйелерін қалыптастыруға болады.Ұлттық ойындарды үнемі пайдалану ,дидактикалық ойындарды пайдалану арқылы оқушыларды ауызша есептеуге жаттықтыруға,логикалық ойлау жүйелерінің жетіле түсуіне толық мүмкіншілік бар. «Қай қолымда?», «Торғай мен бұтақ», «Мың қойда неше бақайшық бар?» ойындарын күнделікті сабақта пайдалану  және логикалық ойындар да баланың да тереңірек ойлауына әкеледі.

Мысалы: 1) Бір жұмыртқа 5 минут піссе,5 жұмыртқа неше минутта піседі?

2)Тақтайдың төрт бұрышы бар еді,бір бұрышын қиып  тастаса,

неше бұрышы қалады? деген сияқты.
Сонымен  қатар  математика  сабағында  ойынды  пайдалану

мүмкіншілігі  көп.  Оларды  қолдану  ретіне  қарай  түрлендіріп  өтуге

болады.  Мысалы: «Математикалық жарыс», «математикалық нарықтар»,

«Математикалық пойыз», «Математикалық лото» сияқты ойындар.Бір

сабақтың өзін ойын сабақ етіп өтуге де болады.Күнделікті сабақта мұғалім тақырыбына ,пәніне сәйкес ойын түрлерін түрлендіріп,өзінің фантазиясымен, қиялымен құрастырып ала беруіне болады.Ойын көбірек қолданылса,тақырыпта соғұрлым түсінікті болып,бала тез қабылдайды.Сондықтан да ойынның алатын орны ерекше.Сонымен бірге еңбек,дүниетану сабақтарында да үзбей пайдалануға болады.Түрлендіріп отырса баланың қызығушылығы артады.

Қорыта айтқанда,ойынның үйренуде,күнделікті тұрмыста пайдаланудың заманымызға сай ұрпақ тәрбиелеуге пайдасы орасан зор. Ойын баланың алдынан өмірдің есігін ашып,оның шығармашылық қабілетін оятып,бүкіл өміріне ұштаса береді.Сонымен қатар ойын- тынысы кең,алысқа меңзейтін, ойдан-ойға жетелейтін,адамға қиялымен қанат бітіретін осындай ғажайып нәрсе,ақыл-ой жетекшісі,денсаулық кепілі,өмір тынысы демекпін. Ойындарды  пайдалану арқылы жастарды жаңа заман талаптарына сай,әрі озық ұлттық рухта тәрбиелеп,өмірге әзірлей берейік демекпін.

Пайдаланған әдебиеттер:

Бастауыш білім№2.2011жыл.

Бастауыш мектеп №2.  2009 жыл.

Бастауыш сыныпта оқыту №6  2010жыл.

   

Ақпараттық технологияларды ағылшын тілі сабағында қолдану тиімділігі

Бегімбетова Нұргүл -№247 орта мектептің ағылшын тілі мұғалімі Қызылорда обылысы,Жаңақорған ауданы,Бесарық бекеті

Сабақтың қорытындысы ретінде тест сұрақтарын беріп, нәтижесін тексеріп, бағалау қажет.

Оқыту үрдісінде оқушылардың танымдық іс-әрекетін тиімді ұйымдастыру;

Әдебиеттер

1. 
   1.Білім заңы. Алматы, 2007 ж.
   
2. 
   А. Иманбаева, Оқу-тәрбие үрдісін ақпараттандыру ділгірлігі. Қазақстан мектебі, №2, 2000. Мектептегі Шет тілі журналы.
   
3. 
   3.http://45minut.kz/wp-login.php
   

Бердікеева    Айжан    Әлденбайқызы-№167мектептің бастауыш тсынып мұғалімі6Қызылорда облысы, Жаңақорған ауданы, Жаңарық ауылы

Қазіргі  кезде  дарынды  балалар  мәселесін  зерттеуге  қатысты  философиялық, психологиялық,педагогикалық,  әдістемелік  әдебиеттерге  маңызды   ой-пікірлер  жинақталған.Бұл  мәселенің  түп  тамыры  ғасырлар  тереңінде  жатыр. Адамның  психологиялық  ерекшеліктері  жөніндегі   идеялар, оның  ішінде  қабілеттілік   туралы  ойлар  сонау  ертедегі  грек  философтарының  еңбектерінде, қайта  өрлеу  дәуірі  ғалымдарының  және  алдыңғы  қатарлы  әр  елдің  озық  ойлы  педагогтарының  еңбектерінде  көрініс  тапқан.

Ертедегі  адам  психикасы  танымдық  құбылыстың  ішіндегі  танып  білуге,  ұғынуға  өте  қиын  мәселелердің  бірі  болғандықтан,  жекелеген  адамдардың  табиғи  ерекшелігі  мен  оларда ерекше  табиғи  қабілеттіліктің  болуы  құдіреті  күшті  құдайдың  жаратқаны  деп  есептеген.  Платтонның  пікірінше,ақын  туындылары  өзінің  өнерлілігі  мен  білімінен  емес,құдайдың  құдіретінен, оның  белгіленуінен. Бұл  пікірді  Демокрит  те  қолдаған.

Дарындылық  жайында   айтылған  пікірлер  өзіндік  ерекшеліктеріне  қарамастан, бұл  феноминнің  негізінде  адамға  іс- әрекеттің  бір  немесе  бірнеше  түрінде  жоғары  нәтижеге  жетуге  мүмкіндік  беретін  қабілеттер  жатыр. Дарындылықтың  танылуына  байланысты  екі  көзқарас  бар:1)барлық  бала  дарынды  болып  табылады, 2) дарынды  балалар  өте  сирек  кездеседі.  Бұл  мәселе  туралы  психологтар  мынадай  тұжырым  жасайды: әлеуетті  дарындылық  іс- әрекеттің  бірнеше  түрімен  айналысатын  балаларға  тән, ондай  балалар  аз  емес.

ҚР  2005-2010  жылдарға  арналған  Мемлекеттік  дамыту  бағдарламасында  «Бастауыш  мектеп  бағдарламасы  оқушының  жеке  тұлғалық   ерекшелігін  дамытуға,  оның  дара  қабілеттілігін  ашуға  бағытталған » делінген.Талабы  таудай, қабілет-қарымы  мол, ізденімпаз  жастар  көбейіп, адам  игілігіне  үлес  қосып  жатса, олар  ұлтымыз  үшін  мақтаныш, еліміз  үшін  абырой, әрине.  Ендеше  талантты   да  қабілетті,  ерекше  дарынды  жасқа  айырықша назар  аудару  қажет-ақ.  Елбасының Қазақстан  халқына  2008 1нарызындағы  Жолдауында  нақты  айтылғандай, «Білім  беру  реформасы –Қазақстанның  бәсекелес  қабілеттілігін  қамтамасыз  етуге  мүмкіндік   беретін  аса  маңызды  құралдардың  бірі»

Дарындылдық  теориясының  негізі  кешегі  кеңес психологтерінің  еңбектерінде  де  көрініс тапқан. Л.Выготский, В.Крутецкий,Н.Лейтис,

В.Тепловтардың  психологиялық  тұжырымдары  дарындылыққа  интегралдық  жеке  тәрбие  ретінде  жүйелі  көзқарас  тууына  негіз  болады,адам  қабілеттілігінің   құрылымдық  бөліктерін  анықтауға  мүмкіндік  береді.

Мазмұндық бөлімі  мемлекеттік  стандарт  пен  жаңа  бағдарламаларға  негізделген  оқу  үрдісі  жаңа  оқу  технологиялары  мен  қажетті  оқулықтарды  шығаруды  бірізділік,жүйелілік,тұрақтылық, ұзақ  мерзімділік  заңдылықтарын  сақтау, мұғалімнің  педагогикалық  жоғары  деңгейі  және  кәсіби  білімін  ұдайы  жетілдіруі   барысында  жүзеге  асады. Бұл  жөнінде  Елбасының  Қазақстан  халқына  2012 жылғы  жолдауында  түбегейлі  мәселе  етіп  қойып  отыр.

Құрылымдық  бөліміне  психологиялық  қызмет,  дарындылықты  анықтау,  олимпиада,ғылыми  жоба  жарысы, валеологиялық  орталық  жұмыстары  кіреді.Оқушыларды  іріктеу  кезінде  психологиялық  жұмыстар  жүргізіп,  олардың  жоғары  парасаттылығына,  ой-өрісіне,  қабілетіне  ерекше  көңіл  бөлінеді.

Әлеуметтік  бөлімде  микроәлеуметтік  бағытта  сынып  жетекшісінің  жұмысы  балаларды  шығармашылыққа  ынталандыру, дарындылықты  дамыту  жұмыстарымен  бірге   балаға  жеке  тұлғалық  өсу  картасын  жүргізу  болып  табылады.  Ата- аналармен  өзара  іс- әрекет  жүйесін құру, негізгі  бағыттарды  дұрыс  анықтау, әдіс- тәсілдердің  тиімді  формаларын   құрастыру   жұмыстары  жүргізіледі.

Іс- әрекеттік  бөлімде  үйірмелердегі, спорттық  секциялардағы, шығармашылық  таным  бірлестіктегі  оқудан  тыс  шаралар  жүргізіледі. Денсаулықты  жақсарту, ағзаны  шынықтыру, кеңес  беру.

Басқару  бөлімінде  Мұғалімдерден  құралған  шығармашылық  топ  әрбір  оқушыны  шығармашылыққа  баулуға, оның  дара  қабілеттерін  ашып  дамытуға  көп  көңіл  бөледі.  Ең  негізгі  бөлімдердің   бірі- нәтижені  бағалау  бөлімі  білім   сапасы   мен  нәтижесінен   мониторинг  құру  арқылы   әрдайым   қорытынды   шығарып  отырады.  Сонымен   модел   дарынды  балалармен  жүргізілген   жұмыстың   жүйелі   бөлігінен  тұрады.

Дарынды   баланы  анықтау,  оқыту,  тәрбиелеу,  дамыту- қазіргі  уақытта  білім  беру   жүйесіндегі  қолға   алынып   отырған  өзекті  мәселе.

Болашақ  білікті  маман   дарынды  оқушылармен  жұмыс  істегенде  мынадай  қасиеттермен   ерекшеленеді.

1.Дарындылықты  анықтау, дамыту  мәселесіне  ерекше  көңіл  бөледі  жіне  сол  бағытта  талмай  жұмыс  жасай  алады.

2.Олар  дарынды   оқушыға  қосымша  тереңдетілген  бағдарламалар  жасай  алады  және  олардың  өздігімен  жұмыс  жасауына,  шығармашылық  ізденістеріне  қажетті  кеңес  береді.

3.Оқушыға  дұрыс  бағыт- бағдар  беру  арқылы   оның  ғылыми  зерттеу  жұмысымен     айналысуына  көмек  көрсету  керек.

4.Педагогикалық  үрдісті  диагностикалау   жұмысын  жүргізе  алады  және  оларды  бір- бірімен  байланыстыра  алады.

5.Дарындылықты  анықтауда  әртүрлі  психодиагностикалық  әдістемелерді  және  оқытудың  әртүрлі  жаңа  технологияларын  тиімді  пайдалана  біледі.

Сонымен дарынды  бала  ойлау  дербестігіне  ие, ол жаңа  мәселелер  мен  проблемаларды  қоя  біліп, оларды тың  шеше  біледі.Ал  бұл  қабілет  өз  кезіндегі  ойланудың   белсенділігімен  кезіккен  міндеттер  мен  мәселелерді өз  бетінше  шешуге  ұмтылыс  жасайды.

Дрынды  бала  қойылатын  проблеманы  тұтастай  көре  біліп  оған  байланысты  болмыс  сырларын  көптеп  шешуге,  белгісіз  нәрселерге  зер  салып  қызығады,  түсініксіз  нәрсені  білуге  ынтызарлық,  түрлі  сұрақтарға  жауап  іздеп, ой  әрекетімен  шұғылдануға бейім  келеді.

Сондықтан  мектеп  оқушылырының   дарындылығын  дамыту  жұмыстарын   ұйымдастыру  басты   мақсат,  ғылыми  проблема  болып  табылады.

Пайдаланылған  әдебиеттер:

1)                 Елбасының  Қазақстан  халқына  жолдауы.2008 ж.

2)                 Елбасының  Қазақстан  халқына  жолдауы.2012 ж.

3)                 Педагогика .Қоянбаев

4)                 Қазақстан  мұғалімі.2009-2010 ж.ж

5)                 Мектептегі  сыныптан  тыс  жұмыстар. 2010 ж.