МЕКТЕП ЖАСЫНА ДЕЙІНГІ БАЛАЛАРДЫ ТӘРБИЕЛЕУ МЕН ОҚЫТУДА

331 

 

Ойын  іс-әрекетін  бүгінгі  таңда  пайдаланып,  балалардың  танымдық 

қызығушылығын,  белсенділігін  арттыру  бала  мен  тікелей  қарым-қатынасқа 

түсу,  оны  оқыту  үрдісіне  ынталандыру,  сапалы  қасиеттерін  ашу  білім, 

біліктілігін, іскерлік пен дағдысын қалыптастырудың  маңызы зор.  

Мектепке  дейінгі  ұйымдарда  ойын  іс-әрекеті  балаларды  тәрбиелеудің  

негізгі  құралы  ретінде  қарастырылса,  ұйымдастырылған  оқу  қызметінде  ойын 

оқыту  әдісі  ретінде  көрініс  табады.  Мектеп  жасына  дейінгі  балаларды 

мектепалды  даярлауда    дидактикалық  ойындар  ойын  әдісі  ретінде  үлкен 

маңызға  ие.  Мектепке  дейінгі  ұйымдардың  ұйымдастырылған  оқу  қызметінде 

дидактикалық  ойындарды  дидактикалық  мақсатта  қолданудың  педагогикалық 

мүмкіндіктері ғалымдардың еңбектерінде қарастырылған.  

Мектепке  дейінгі  кезеңнің  оқу  іс-әрекеті  процесінде  аса  дайындықты 

қажетсінбейтін  дидактикалық  ойындарды  пайдалану  керек  және  олар 

оқытатын,  үйрететін  сипатқа  ие  болуы  тиіс.  Дидактикалық  ойындарды 

ұйымдастырғанда оның сабақтың мақсатына жетуге көмектесетін жағын ескеру 

маңызды.  Оларды  сабақтың  әрбір  кезеңіне  сәйкес  дұрыс  пайдалану  да  өте 

тиімді.  Дидактикалық  ойындарды  ұйымдастыру  мен  жүргізу  педагогикалық 

тұрғыдан бірқатар шарттарға байланысты: 

1.Ойынның  ұйымдастырылған  оқу  қызметінің  дидактикалық  мақсатына 

сәйкестігі. 

2.Ойындардың мазмұны мен формасына қарай әртүрлілігі; 

3.Ойынға қатынасушылардың белсенді шығармашылық позициясы; 

4.Ойынның балаларға түсінікті және тартымды болуы; 

5.Ойынның эмоционалды болуы. 

Дидактикалық ойын өзінің қызметі мен атына сай орындалуы үшін оның 

арнайы құрылымы болуы шарт. Оның құрылымы : 

1.

 

Міндеті; 

2.

 

Әрекеті; 

3.

 

Ереже; 

4.

 

Нәтиже, ойынның аяқталуы. 

1.  Міндеті.  Әрбір  дидактикалық  ойынның  белгілі  міндеті  болады,  ол 

дидактикалық мақсаттан келіп туындайды. Ойынның (мақсаттан келіп) міндеті 

оның  оқу  мазмұнын  құрайды.  Ойын  мазмұны  балалардың  қызығушылығын 

оятады,  олардың  танымдық  іс-әрекетін  дамытады  және  жаңа  білім,  іскерлік, 

дағдымен байытады. 

2. Әрекет – ойынның негізгі бөлігі. Әрекетсіз ойынның мақсатын жүзеге 

асыру мүмкін емес. Әрбір дидактикалық ойынның міндеті әрбір баланың мінез-

құлқын анықтап, ұйымдастырып, бір тұтас ұжымға біріктіретін әрекет арқылы 

іске  асады.  Ол  балалардың  қызығушылығын  оятып,  олардың  ойынға  деген 

эмоционалдық  қатынасын  анықтайды.  Дидактикалық  ойында  әрекет  нақты 

анықталған  және  айқын  түрде  белгіленген.  Ол  әртүрлі  болуы  мүмкін,  бұл 

жағдайда төмендегідей негізгі шарттарға сәйкес келуі тиіс: 

3.  Ереже  ойын  міндетіне  бағынады.  Олар  іс-әрекетті  ойынның  міндетін 

жүзеге  асыруға  бағыттай  ұйымдастыруды  көздейді.  Сондықтан  дидактикалық 

332 

 

ойында іс-әрекет ережемен тығыз байланысты. Ережелер бала ойын үстінде не 

және қалай істеу керектігін анықтайды.  

Ережесіз  іс-әрекет  жайбарақат  дамып,  дидактикалық  міндеттің  жүзеге 

асуына  ықпал  ете  алмайды,  сөйтіп  өзінің  негізгі  сипатынан  айырылады. 

Дидактикалық  ойынның  ережесі  іс-әрекетті  ұйымдастырып  қана  қоймайды, 

сонымен бірге оның тартымдылығын арттырады. 

4. Ойын нәтижесі – бұл міндетті шешу мен ережені орындау. Нәтиже мен 

ойынның  аяқталуын  екі  тұрғыдан  бағалау  қажет:  баланың  көзқарасы 

тұрғысынан және тәрбиешінің көзқарасы тұрғысынан. 

Балабақшада  дидактикалық  ойындарды  оқу  іс-әрекетінде    қолданудың 

бірқатар педагогикалық шарттары бар: 

-  дидактикалық  ойындарды  балабақшада  пайдалану  қарапайымнан  

күрделіге, нақтыдан абстрактілеуге және керісінше принципіне сәйкес қолдану; 

- беріліп отырған дидактикалық ойындарды өткен материалды еске түсіру 

және бекіту барысында тиімді, жүйелі қолдану; 

- 

дидактикалық 

ойындарды 

көрнекілікпен 

астарлап 

қолдану, 

көрнекіліктерді  эстетикалық  талаптарға  сай  жасап,  ойынның  дидактикалық 

мақсатына сай дұрыс қолдану; 

-дидактикалық  ойындарды  әрбір  ұйымдастырылған  оқу  қызметінде 

материалдардың дидактикалық мақсатына сай қолдану; 

-  ойындарға  қажетті  көрнекіліктер  жасау,  оларды  арнайы  қораптарға 

салып жүйелі пайдалана білу керек. 

Тәрбиеші  бағдарламалық  материалға  сәйкес  мазмұны  жағынан  әртүрлі 

дидактикалық  ойындарды,  саяхат-ойындарын,  тапсырма-ойындарды,  жарыс-

ойындарды, әңгіме-ойындарын, танымдық іс-әрекеттің сипатына қарай әртүрлі 

ойындарды,  орындаушылық  іс-әрекеті  талап  ететін,  қайта  жаңғырту  әрекеті 

орындалатын,  бақылау  әрекетін,  ізденушілік  әрекетті  көздейтін  ойындарды 

пайдаланады.  Содан  кейін  тәрбиеші  ойынның    құрылымындағы  орнын  және 

оны  жүргізу  әдістемесін  анықтайды.  Дидактикалық  ойындардың  қайсысын 

болсын  өткізу  барысында  балалар  түрлі  іс-әрекеттерді  орындайды.  Дегенмен, 

оларды  қандай  да  бір  іс-әрекеттің  басым  орындалуына  орай  топтастыруға 

болады.  Демек,  ойын  барысында  орындалатын  негізгі  іс-әрекеттерді  анықтап, 

оның түрлерін іс-әрекетке орай алмастырып отыруға тура келеді.  

Кейбір  дидактикалық  ойындарда  балалардың    орындаушылықпен 

(берілген  үлгіге  еліктей  отырып),  біршамасында  еске  түсіруімен,  (қайта 

жаңғырықтандырумен)  байланысты,  қайсы  бірінде  тексеру  мен  бақылау, 

өзгерту,  түрлендіру,  әртүрлі  мүмкін  нұсқаларды  іздестіру  сияқты  іс-әрекеттер 

орындайды. Ойын элементтерін пайдалану нәтижелі болу үшін осы сияқты іс-

әрекеттерді алмастыра отырып дидактикалық ойындардың өзгермелі болуын да 

жүзеге асыруымыз керек.  

жүктеу 3,75 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: