ТРИЗ ӘДІСІ БЕЙНЕЛЕУ ӨНЕРІНДЕ

261 

 

саусақпен,  өз  алақанының  таңбасымен  сурет  салу,  қағаз  бетіне  бояу  тамызып, 

оны үрлеп сиқырлы бейнелерге айналдыру өте қызықты. 

ТРИЗ әдістері:   

-

 

Бастырма  әдісімен  сурет  салу  үшін  әртүрлі  заттарды  қолданып  көруге 

болады.  Мысалы,  поролон,  бөтелке  тығыны,  жапырақтар,  сәбіз,  картоп. 

Картоптан  әртүрлі  пішіндер  жасап  алып,  оны  бояуғабатырып,  бейнелерге 

айналдыруға болады.  

-

 

Монотипия  әдісі  –  суреттің  симметриялы  бейнесі.  Альбом  парағын  көз 

мөлшермен екіге бөлу. Бір бөлігіне бояу жағу, содан соң қағазды  бүктеу. Бояу 

кепкен  соң  екіге  бүктелген  қағаздағы  бейнені  қиып  алуға  болады.  Бір  немесе 

бірнеше бояуды бірден қолдану әдісі гүл, ағаш, көбелек бейнелеуде ыңғайлы.  

-

 

Балауыз  әдісі  арқылы  салынған  сурет  алғашында  көрінбейді,  тек 

қағаздың  бетінде  түрлі  түсті  бояулар  жағылған  соң  бейне  пайда  болады. 

Балауыз  шаммен  ақ  қағазға  сурет  салу,  оны  қылқаламмен,  мақтамен  немесе 

поролонмен бейненің үстінен бастыра бояу. 

-

 

Сия  тамшысы  әдісі  арқылы  түсті  өзгертуге,  жаңа  тамшылар  түсіруге, 

оларды  қоршап,  аяқтауға  әртүрлі  бағыттар  жүргізілген  сызық,  нүктелерді 

пайдаланып, тамшының пішінін өзгертуге болады.   

-

 

Саусақпен сурет салу алақанмен, табанмен бейнелеудің тағы бір тамаша 

әдісі.  Бояуды  табаққа,  суды  кішкентай  ыдысқа  құйып  дайындайды. 

Саусақтарды бір түсті бояуға батырып, қағазға түсіріп болған соң саусақтарды 

жуып, қағаз сүлгімен сүртіп отырады.  

-

 

Дымқыл  қағазға  сурет  салу.  Дымқылдау  үшін  мақтаны  аздап  суға 

батырып, қағаз бетіне жағу қажет.  Суретті тез  салып шығу қажет.  

-

 

Умаждалған  қағазбен  сурет  салу  әдісі.  Алдымен  негізгі  бет,  сосын 

палитраға  керекті  қоюланған  гуаш  бояуының  түстері,  умаждалған  бірнеше 

қағаз бөліктері дайындалады. Бала умаждалған қағазды бояуға батырып, сурет 

салады, әр түске батырған сайын қағаз бөлігін ауыстырады.  

-

 

Эбру  (суда  салу)  тәсілі  ыдысқа  дайындалған  су  бетіне  бояуды 

қылқаламмен бүрку арқылы сурет салу. Оған қолданатын құралдар таяқшалар, 

крахмал, қағаз, тарақ, желім. Су бетіне шыққан бояуларды таяқшаны қолданып 

әр бағытқа созу арқылы бейне шығарады.  

-

 

Су  көпіршіктері  тәсілі.  Балалар  ыдысқа  дайындалған  түрлі  түсті 

көпіршіктерді  түтікше көмегімен қағаз бетіне бейнелейді. 

-

 

Нүктелер 

арқылы 

сурет 

салу. 

Нүктелер 

саусақ 

немесе 

қылқалам   ұшымен  тықылдату   әдісі  арқылы   түсіріледі,  нүктелердің 

көлемдері   әр  түрлі  болуы  мүмкін.  Нүктелер  арқылы   салынған  сурет  мозаика 

сияқты  болады.    Контур  нүктелерді  қойып  суреттің  сызбасы  дайындалады. 

Балаға  нүктелерді  сызықтармен  қосу  ұсынылады.  Пайда  болған  бейнені 

аяқтауға, бояуға, сюжет ойластыруға және ат қоюға болады. Жұмысты аяқтаған 

соң  балалар  ашық  түстерді  немесе  суық  және  жылы  түстерді  көп  қолданған 

суреттерді топтастырады 

-

 

Құммен,  тұзбен,  жарма  ұнтағымен  сурет  салу  әдісі.  Балаларға  құммен 

сурет  салу  өте  қызықты  болмақ,  өйткені  олар  құммен  ойнағанды  қатты 

262 

 

ұнататыны  сөзсіз.  Ақ  қағаз  бетіне  суреттің  пішіні  сызылып  алынады,  пва 

желімін  сызылған  сызық  бойымен  қылқаламмен  жағып  шығамыз,  жағылған 

желімнің  үстіне  ыдыстағы  құмды,  тұзды,  түрлі  түсті  борлармен  боялған 

жарманы себелеп шығамыз. 

Осы әдістердің балалармен жұмыс жасауда өте тиімді екенін ескере келе, 

өз  іс-тәжірибемде  жиі  қолданып,  «ТРИЗ  әдісін  бейнелеу  өнерінде  қолдану» 

тақырыбында  жұмыс жүргізудемін. 

Мақсатым:  балаларды  сурет  салудың  техникалық  дағдыларын  үйрету. 

Сурет  салудың  әртүрлі  дәстүрден  тыс  тәсілдерімен  таныстыру,  өзіндік 

қайталанбас бейне жасауға үйрету. 

Жұмыс  барысында  бастыру  әдісімен  балалар  «Күзгі  алаңқай»,  «Тәтті 

дәрумендер».  «Мейірімді  жүрек»,  «Ғажайып  аквариум»  тақырыптарында 

жұмыс  жасады.  Боялған  жүгері  собығы,  сулы  дәке,  боялған  түйіршікті 

целофанды  бастыру  арқылы  сурет  салу  нәтижесінде  ғажайып  суреттер  пайда 

болды.  

 

1-сурет. 

Бастырма әдісі     

бойынша 

балалар  

«Күзгі 

алаңқай»  

тақырыбында  

жұмыс 

жасауда. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2-сурет. 

Қылқаламды тік бастыру арқылы боямақтарды бояу 

«Ғажайып  аквариум»  суретін  салу  барысында  сулы  жұқа  дәкені 

пайдаландық. Мұнда балаларға дайын аквариум пішіні берілді.Сулы ақ дәкені  

көк,  жасыл  түстерге  бояп,  бастыру  арқылы  аквариум  әлемі  пайда  болды. 

263 

 

Балалар  шығармашылық  қабілеттерін  әрі  қарай  жалғастырып,  түрлі  штамптар 

көмегімен балықтарды бастырып салды.  

Балауызбен сурет салу әдісі арқылы «Менің қалам» тақырыбында балалар 

өз туған қаласын, ондағы биік үйлерді бейнеледі.  

Жаңа  жыл  мерекесі  қарсаңында  ұйымдастырылған  оқу  іс-әрекетінде 

«Сиқырлы  әйнектер»  тақырыбында,  балалар  дайын  әртүрлі  пішіндегі 

әйнектерді  өрнектеді.    Балалар  жұмыс  алдында  қандай  өрнектер  салатынын 

ойланып,  қаламмен  бірнеше  суреттерді  салып,  салынған  сурет  үстінен 

балауызбен бастырып шықты. Түрлі түсті бояумен бояды. Әйнектегі аяз салған 

суретті өздері де сала алатындығын түсінді.  

«Мерекелік отшашу», «Ұлттық оюлар» тақырыбында пва желімі мен тұзды 

пайдаланып  сурет  салуда  балалардың  ұшқыр  ой  қиялдары  дамыды, 

қызығушылығы артты.  

Эбру суда сурет салу әдісі бойынша жүргізілген жұмыс алдында, балаларға 

суды  дайындауды  көрсеттім,  қандай  құралдарды  қолдану  керектігін  

түсіндірдім.  Суды  дайындау  үшін  суға  крахмал  (желім  не  қоюландырғыш) 

қосылады.  Ол  су  бетіндегі  бояуды  ұстап  тұрады.  Балалар  су  бетіндегі  бояуды 

таяқшаларды  қолдана  отырып,  ғажайып  бейнелерді  жасай  білді.  Мысалы; 

көбелек,  гүлдер,  жүрекше  т,б  бейнелер.  Бұл  әдіс  балалар  бойындағы 

қорқынышты жоюға, өзін ортада еркін ұстауға бейімдейді.  

Сия  тамшысы  арқылы  сурет  салуда  балалар  «Гүлдеген  алма  ағашы», 

«Томпақ  бізде  қонақта»  тақырыптарында  жұмыстар  жасады.  Әртүрлі  бағытта 

жүргізілген сызық неге ұқсайтынын тауып, қосымша бөлшектерін бейнеледі.  

Томпақ  жайлы  өз  ойларынан  шыққан  өлең  шумақтарын  ортаға  салды. 

Мысалы:  

Томпақ, Томпақ, Томпақсың 

Сүп сүйкімді ғажапсың 

Сенімен бірге әдемі 

Аспан жұлдыз әлемі   

Саусақпен  сурет  салу  әдісі  бойынша 

боялған  саусақты  басу  арқылы  піл,  шаян, 

құс, балық т.б. суреттер сала білді. 

Балалар  Монотипия  сурет  салу  әдісі 

бойынша 

жүргізілген 

жұмыста 

табиғаттағы жыл мезгілдерін көрсете білді. 

Осы әдіспен жұмыс жасауды дамыту 

аясында  ата-аналарға  балалармен    үй 

тапсырмасы ретінде қосымша тапсырмалар 

берілді.  

Көпіршікпен  сурет  салуда  «Бақбақ», 

«Қиял  әлемі»  тақырыптарында  жұмыс 

жүргізілген 

кезде, 

түрлі 

түсті 

көпіршіктерді  қолданып,  қағаз  бетіне 

264 

 

түтікше арқылы гүлдерді, бейнелерді сала білді. Көпіршікпен сурет салу балаға 

ең қызықты іс әрекеттің бірі.  

Нәтижесінде 

балада 

көркемөнер 

туралы 

білімі 

қалыптасады, 

шығармашылығы  дамиды,  отбасы  және  балабақша  ынтымақтастығы  орнайды, 

сурет салу іс-әрекеттері арқылы бейнелеу өнеріне деген сүйіспеншілік оянады. 

Іскерлік қабілеті дамып, эстетикалық талғамы артады. 

 

жүктеу 3,75 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: