60
61
З.ШІЛДЕБАЕВА,
№21 жалпы орта білім
беру мектебі.
Павлодар қаласы.
ҚАЗАҚ ТІЛІ САБАҒЫНДА
ОҚУШЫЛАРДЫң ФУНКцИОНАЛДЫ
САУАТТЫЛЫҒЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУ
Сауаттылық функционалдық жеке тұлғаның оқу
– білімге байланысты шартты компонеттері болып
табылады. Әлемге жаңаша қоғамда болып жатқан
өзгерістерге бейімделгіш жасөспірім жеткіншектер
керек. Қазіргі уақытта функционалды сауаттылық
педагогикалық теория тәжірибеде құзыреттілік аясында
қарастырылып отыр. Заман талабына сәйкес өмір бойы
білім алу концепциясы өмірден білім алу концепциясына
көшіп отыр.Функционалды сауаттылықтың құрылымы
4 түрге бөлінеді: мотивациялық, когнитивті, әрекеттік,
рефлестік компоненттер.
Мотивациялық. Нақты білім беру талаптарын ашады,
мақсатын, ойдың бағалығын,әрекеттің нәтижелігін
анықтайды.
Когнитивті құрылым. Қазақ тілі мен әдебиеті
пәндеріндегі жалпы техникалық өзара игеру бағытын
ашады.
Әрекеттік құрылым. Оқу-танымдық құзыреттілігін
дамыту үшін түрлі тапсырмаларды шешуде
қолданылатын әдістерді таңдау, алған жұмыстарды
шешу барысында оқушылардың білім-білік дағдылары
төмендегі кесте бойынша бағаланады.
Оқушылар функционалды сауаттылық үдерісін
одан әрі жалғастыру үшін одан басқа да жағдаяттарды
шешеді.Осы жағдаяттарды шешу үшін құзыреттілік
негізінде және өз-өздеріне мақсаттар қою барысында
өз әрекеттерін жоспарлап, біліктіліктерін қолдануларын
анықтайды.
Функционалдық
сауаттылықтың
оқушылар арасында даму аясы оқу және оқыту
деңгейлік тапсырмаларын дұрыс орындау арқылы
жүзеге асырылады. Оқушылардың функционалды
сауаттылығын құзыреттілік негізінде өмір әрекеттер
жағдайында, түрлі тақырыптардағы тапсырмаларды
нақты мұқият орындау барысында жүзеге асады.
Коммуникативтік компетенция оқушылардың тіл
құбылыстары арқылы оқушының өзіндік ойлауын,
жан дүниесін, дүниені қабылдауын, оның тілін
қалыптастырады.
Тілдік компетенция – оқушылардың тілдік
материалдарды терең білуі.Фонетика, морфология,
лексика, пунктуациялық,стилистикалық сауатты болуы.
Оқушылар сабақ үдерісінде топтасып және жұптасып
жұмыс істей отыра, бір-бірімен тығыз қатынаста
болады.
Бұл жұмыстың түрі оқушылардың қызығушылығын
арттырады және қазақ тілін білу сауаттылығы туралы
62
63
Колледж кеңістігінде
М.ТҮГЕЛБАЕВА,
оқытушы,
Семей геологиялық
барлау колледжі.
ЕТІСТІКТІ ҚАЛАЙ
ҚОЛДАНАМЫН?
Қазіргі күннің талабы
–
студенттерге үш тілді меңгерту
болғандықтан (қазақ тілі, орыс тілі, ағылшын тілі), колледж
оқытушылары осы бағытта жұмыс істеуде.Тек сабақ үстінде
ғана емес, жүргізілетін барлық тәрбие іс-шараларда да осы
үш тілді студенттер кеңінен қолданып жүр.
Мемлекеттік тілді жетік меңгеру орыс тобында оқып
жүрген студенттерге үлкен парыз болып саналады.
Сондықтан мемлекеттік тілді оқыту үш тілдік бағдарламасы
бойынша аса маңызды. Ұлттық мамандарды дайындаудың
жаңа бетбұрысы – ол студенттерді мемлекеттік тілде
сауатты жазуға және сөйлеуге қалыптастыру. Тілді дамыту
– тек қазақша сөз байыту емес, сонымен қоса сол сөз қорын
белсенді түрде (активті түрде) пайдаланып, бір-бірімен
қарым-қатынаста болу.
Жеке әдістемелік тақырыбымның аты: «Етістік». Өткен
оқу жылында жеке әдістемелік тақырыбым бойынша НБ-
11, И-11 топтарында қазақ тілі пәні сабағында етістікті
кең қолданып, талдау жұмыстарын жүргіздік.Мысалы,
«Менің мамандығым» деген лексикалық тақырыпты өткен
кезде мәтіндегі мынандай сөздерге, сөз тіркестерге көңіл
аудардық: геологтар қазбаларды барлайды, бірнеше салаға
бөлінеді, айналысады, болжайды, білім алады, жақсы маман
білімі артады. Сабақта оқушылардың белсенділігін
арттыру үшін деңгейлік тапсырмалар қолданылады.
Қорыта айтқанда,осындай әр түрлі функционалды
сауаттылық сапаны өз бойына сіңіру барысында оқушы
алған білім-білік дағдыларын іріктеп алуды үйренеді.
Оқушы өзінің қызығушылық деңгейін зерттейді.
Осындай жұмыстың нәтижесінде оқушы өз білімін
ортаға салып, көпшілік алдында сөз сөйлеуді үйренеді.
Сонымен оқушылар алған білім-білік дағдыларын
қиналмай күнделікті өмірде қолдана алады. Белгілі
бір білім саласындағы өз сауаттылығын анықтауға
мүмкіндік алады. Осы құзыреттіліктерді қолдану
оқушының білім сапасын көтеруге септігін тигізеді.
Коммуникативті оқытудың нәтижесі оқушының жан-
жақты қабілеттілігін немесе оның нақты тілдік қатым-
қатынас жасаудың барлық түріне қатысуға дайындығы.
Құзыреттілік – оқушыларға өзін-өзі басқаруға,
қоршаған ортаны, экологияны ұғу, күнделікті өмірдегі
жағдайларды шеше білуге, бірлесіп әрекет жасауға,
өзара әңгімелесуге, өз ойын жеткізе алуға көмектеседі.
Бүгінгі күннің басты мақсаты Қазақстан
Республикасының
әлеуметтік,
экономикалық
және саяси өміріне белсенді қатысуға дайын жеке
тұлғаны дайындау. Бұл мектеп алдында тұрған үлкен
жауапкершілік. Сол жауапкершілікті арттыру үшін
оқушылардың коммуникативтік құзыреттілігін дамыту
керек.
