ЂДЄЖЂЇЂАЌЀЖЁПЃДЈМЈЖЁЏЌЋЁ!ЈФЄХЌ$ЌЅЀФЌХЀЀЋЭЋң

čЂԐЄԒЂԃЂԔЌĄЀԖЁԟЃԘЈԘЈԚЁԋЌԏЁČЁԞЃԞЀĠ

čЁԞЈԒЄԄЁԔЈԖЋĆЁԠЃԥЀĭЈԥЄԤЌԥЂԮԅЀԨЋ֋ЀԀЀԫЋ֎֥ЈԏЌԥЀԀЄԋЁĠЀԒЀԖԵЀԾĭԒЀԠЀĠЀԾЈԏЌĤЂԴЀԏЈԀЄՋ

čЀՒЄԴЂ֡ԴЈĠԒЀԠЀĬԔЁְ

ОЌыЁЀЛЀыЌЛЋЀъЋ ЁСЁ-ЋЄФЄЭЄцЈ!ЂШЃыЌЬЀщЂыЂ)ЊЬЁЭЁђ

ҩЄаЀдеЀмЈдЌыЁ҃ЀЎЇЀЌЄ ЁІЀуЀЂЍЈыЂуЋрЋЉЂЂЌЌрЌтЄуЁтЄр

ДСұ, ГАТТ 1947 жылдың қазанында құрылған құқықтық механизмдері мен көптеген сыртқы сауда проблемаларын шешеді. ГАТТ-тың ерекшелігі ол-бір уақытта халықаралық ұйымда, сауда және кеден сұрақтары сферасында халықаралық келісім шарт болып келеді. Қазіргі ДСұ үшін ГАТТ-тың құндылығы мынада: ГАТТ-тың көмегімен құрылған келісуші жақтардың сессиясы түріндегі құрылымдық механизм; өкілеттіктер кеңесі, хатшылықтары, тұрақты және уақытша комиттетер, кеңестер және топтар өзгеріссіз ДСұ-ға қызмет етіп келеді.

ГАТТ ДСұ -ның ұйымдастырушылық - басқару құрылымындағы маңыздысы сауда және даму бойынша Комитет болып табылады. Мұнда сауда жатының сұрақтары қарастырылады, сонымен қатар халықаралық сауданы либерализациялау сұрақтары; ауыл-шаруашылық тауарларының саудасы бойынша комитет осы тауарлардың халықаралық аренадағы сауданы либерализациялау сұрақтарын қарастырады; кедендік - тарифтік саясаттың негізгі сұрақтарын қайта құратын тарифтік жеңілдіктер бойынша комитет; осы ұйымның қатысушыларының арасындағы тұрақты ақпарат алмасуды жақсартатын саудадағы техникалық кедергілер бойынша комитет.

ГАТТ ДСұ-ның субсудиялық және компенсациялық баждар бойынша, антидемпингтік практика бойынша, кедендік бағалау бойынша комитеттері бар.

Қазір ТМД мемлекеттерінің әрқайсысы, соның ішінде Қазақстан ДСұ-ға (ГАТТ) ресми мүшелігін және толық құқылығын қамтамасыз ету үшін жағдайлар жасалып жатыр. ДСұ-ға кіру үшін Қазақстан сырқы экономикалық қызмет туралы заңдарын өзгерту керек, тарифтік және тарифтік емес реттеу құралдарын ДСұ-ның талаптарына сәйкестендірілуі керек, оның ішінде тарифтік реттеу басымдырақ болуы керек. Бұдан басқа, елдің нарықтық экономикаға көшкендігін нақты көрсету керек және ол кедендік баждардың көлемін көтермелеуге міндеттеледі.

ГАТТ жүйесінде сыртқы экономикалық және кеден проблемаларын шешуде тиімді құқықтық механизмдер қалыптаса бастады. ГАТТ мынадай халықаралық құқықтық қағидалар негізінде қызмет істеп келеді. Олар: өзара

пайда қағидасы; алалаушылық қағидасы; барынша жағдай жасау қағидасы. ДСұ осы қағидалар негізінде қызмет етіп келеді.

ГАТТ-тың ұйымдастыру-басқарушылық құрылымына сауда даму бойынша комитет (Сауда саясаты мәселелері, саудада дамушы елдерге жеңілдіктер ұсыну туралы шешімді жүзеге асырылуына бақылау), тарифтік бойынша комитет (Кедендік тарифтік саясат және оны реттеу), ауылшаруашылық тауарлары саудасы бойынша комитет. ГАТТ-тың органдар жүйесінде ГАТТ-қа қатысушылардың арасындағы жаңа стандарттар мен техникалық регламенттар туралы информация алмасуды жақсартатын, түзететін саудадағы техникалық кедергілер бойынша комитет қызмет атқарған. ГАТТ шеңберінде субсидиялар мен компенсациялық баждар бойынша, кедендік бағалау бойынша комитеттер жұмыс істеген. ГАТТ-тың VII- ші бабына сәйкес кедендік бағалау бойынша комитет кедендік бағалау әдісі бойынша қатысушы мемлекеттердің ұлттық заңына талдау жасап және кеден құқығы бойынша теримологияны қайта жасап шығарды.

ДСұ (Дүниежүзілік Сауда ұйымы) 1995 жылы 1 қаңтарда ГАТТ- тың негізінде құрылды.

Бұл ұйымның штаб пәтері Женева (Швейцария) қаласында орналасқан. Негізгі қызметіне мыналар жатады: көпжақты сауда келісім- шарттарын және келісімдерін жүзеге асыру, сауда келіссөздерін жүргізуге көмектесу, сауда дауларын реттеуге көмектесу, әлемдік экономикалық саясатта қайта құру мақсатында бірлесіп басқа да халықаралық ұйымдармен қызметтесуге қатысу. Ұйымның құрылымы: ДСұ-ның жоғарғы органы-министерлер деңгейіндегі юнференция болып табылады. Ол екі жылда бір рет шақырылады. Ағымдағы жұмысты ДСұ-ның Хатшысы жүзеге асырады, ол Бас Директормен басқарылады. Келесі кеңестер мен комитеттер жұмыс істейді:

- Сауда тауарлар бойынша Кеңес;

- Қызмет көрсетулер саудасы бойынша Кеңес;

- Интеллектуалды меншікке құқық аспектілері саудасы бойынша Кеңес;

- Келісімдер мен шарттар бойынша Комитет;

- Сыртқы сауда саясатындағы басқа проблемаларды реттейді, сауда даму бойынша Комитет;

- Қаржы қызметтері бойынша Комитет;

- Даулы сұрақтарды қарастыру бойынша орган;

Ұйым өзінің қызметі негізінде халықаралық кеден сұрақтарын шешуге қатысады. ДСұ-ға қосылу кезінде мемлекеттер кеден баж ставкасын көтермеу керек, бұл баждардың көлемі ұйымға қосылар алдында келісілуі керек. Бұдан басқа ДСұ-на кірген мемлекеттер экспортталатын тауарларға бағаны түсірмеуге міндетті.

ҚР Президентінің "2006 жылғы сыртқы және ішкі саясатының негізгі бағыттары" туралы халыққа жолдауында көрсетілгендей, үкімет алдында Дүниежүзілік Сауда ұйымына кіру және дайындалу бойынша белсендіру тапсырмасы тұрады.

Ұйымға кіру мемлекетке және қоғамға жан-жақты әсер етеді, орлардың негізгілері:

- әкелу кеден бажының төмендеуі және импортер жақтан келетін күшті бәсеке шарттары бойынша жұмыс істейтін отандық қызмет көрсетуші және тауар өндірушілер мүддесі;

- отандық өндірушілер мен импортерлер бәсекесі нәтижесінде тауарлар қызмет көрсету сапасының жоғарлауынан және бағаның төмендеуінен ұтатын тұтынушылар мүддесі;

- халықаралық келісім- шарттармен бекітілген аймақтық ұйымдар шеңберіндегі екіжақты және көпжақты сауда кооперациялық байланыстар мен міндеттерді қайта қарау күрделі болады;

- мемлекет ролі мен орнының халықаралық еңбек бөлінісі мен кооперациядағы, әлемдік рынокқа шығу жағдайының өзгеруі;

Осылардың барлығы соңғы есепте ортақ нәтижелі баланыстың сәйкестенуі үшін осы жағдайдағы аспектілердің плюсі мен минусы есептелінген мүдделерді сәйкестендіру керектігін білдіреді.

Сол үшін Қазақстан ДСұ-на кірудің объективті өзара байланыстылығын және соның аймақтық экономикалық шеңберінде пайда болатын халықаралық міндеттерді ерекше талдау қажет.

Қазіргі кезеңде Қазақстан ТМД-ның, ЕурАзЭҚ- тың, Орта Азия Ынтымақтастық ұйымының, Шанхай ынтымақтастық ұйымының және Экономикалық Ынтымақтастық ұйымының мүшесі болып табылады.

Осылардың ішінде тек ЕурАзЭҚ қана мүше мемлекеттерінің өзара келісуі арқылы Дүниежүзілік Сауда ұйымына кіруді ұсынады. Кеден одағы және Дүниежүзілік Сауда ұйымы:

Ұйымға кіру туралы өтінішті 1992 жылы - Ресей, 1994 жылы- Белорусия, 1995 жылы - Қазақстан, 1996 жылы - Қырғызстан Республикасы білдірді. Өткен уақыттарда ұйым хатшылығында әрбір елдің сырқы сауда режимі туралы меморандум қарастырылған, сонымен қатар мемлекеттердің үкіметтері ұйымға мүше елдерінің осы меморандум бойынша жіберген сұрақтарына жауаптар кайтарылды. Бірінші "танысу" біткен соң Кеден Одағы елдері келесі "ДСұ-на кіру шарттары туралы" кезеңіне кірісті, ал Қырғыстан ұйым мүшесі болды.

Интеграциялық комитеттің алғашқы инциативаларының бірі - бұл ДСұ-на кіру кезінде Кеден Одағы елдерінің жақындастығы мен координациялануы болды.

Осы елдердің басшылының сараптау кездесуінен кейін 1997 жылы маусымда бірінші құжатқа қол қойды - ол Кеден Одағы туралы келісімі мүше елдерінің ДСұ-на кіру кезіндегі мемлекеттердің халықаралық сауда келісім сөздері туралы хаттама.

Бұл құжатқа сәйкес елдер ДСұ-кіру кезінде, басқа халықаралық сауда және экономиаклық шарттарды әр ел өз алдына жүргізді.

Біртұтастық тек елдердің бір - бірімен келіссөздер жүргізу тактикасы және стратегиясы туралы кеңестер беру, ақпараттар алмасу, келіссөздер жүргізу кезінде пайда болатын проблемаларды шешу туралы тәжірибелер алмасу ғана белгіленген. Осыған сәйкес интеграциялық комитетке осы шараларды жүзеге асыруда координаттар функциясын атқару тапсырылды.

1999-2000 жылдары Ресей қаржы дағдарысын біртіндеп жойып, тұрақты заму алды. Содан кейін өнім өңдеу жылдамдап, ішкі жалпы ұлттық өнім өсім жоғарылады. ДСұ-ның жұмысшы тобымен осы ұйымға кіру туралы келісімдер қайта жанданды.

Қарастырылып жатқан проблеманы өзекті ететін екінші жағдай - бұл 2005 жылы елдер басшылығының халықаралық экономикалық ұйым құжаттарын жобалау және оны Кеден Одағының базасында құру, сонымен қатар ұйымға кірумен байланысты жасалған қызметтерді құжаттау туралы шешімі.

2000 ж қазанда Ресей, Қазақстан, Белорус, Тәжікстан, Қырғыстан Президенттері ЕурАзЭҚ құру туралы келісімге қол қойды.

Мұнда елдердің президенттері белгілегендей ЕурАзЭҚ-ның қызметі бірқатар сыртқы сауда және кеден саясаты тапсырмаларын шешуге және ДСұ-на осы ұйым мүшелерінің бірлесіп, өзара келісу арқылы кіруге бағытталған.

Бұл жағдайлар ДСұ-на кіру туралы проблемаларға мүше мемлекеттерден тағы басқа әдістер талап етеді. Ендігі кезекке осыған байланысты Ресей делегациясы жағынан өзінің сыбайлас мемлекеттерімен тығыз байланысынан бас тартып, ДСұ-ға кіруді тездету туралы уайымын тудырды.

Өзара әрекеттесудің бірнеше варианттары бар:

1. Қазір қолданылып жатқан ДСұ-на кіру туралы шарттар бағыттарын сол күйінде қалдыру;

2. Сол кездегі келісім жүргізуді белгілеуден келісім жасау мен оның негізгі элементтерін унифакциялауға өту. Осы мақсатқа сәйкес функциялармен жасалатын және олардың шешімі унифакциялау кезінде әріптес мемлекеттер үшін міндетті болатын нтеграциялық комитеттегі комиссияға консультативтік кездесулерді трансформациялау керек;

3. Келіссөздер жүргізуді бағыттау механизмінен қатал келісуге және унифакциялауға өту, осы арқылы бірдей бағыт ұсынып ДСұ-на кіру;

4. ДСұ-на кіру перспективаларын қарастыру, яғни ЕурАзЭҚ-тың біртұтас Кеден Одағына мүше елдер ДСұ-на жеке-жеке кіретін болса, онда бірдей бағыт ұстану өте қиын болады. Кеден құрылымы келіссөздер процесстері және олардың біту кезеңіне өтуі, Қырғызстанның ДСұ-на мүше болуы қазіргі кезде осы тапсырманы шешу проблемасы болып табылады.

Жылдың басында ЕурАзЭҚ-қа мүше елдердің үкіметтік делегациясының басшылары консультацияларында мыналар анықталған болатын:

- Қазіргі уақытта ЕурАзЭҚ- қа мүше елдердің әрқайсысы ДСұ- кіру

кезеңдерінің әр сатысында тұрғаны;

- Келіссөздер жүргізу бағыттары информациялардың конфеденциалды

болуына байланысты күрделенгені;

Мүше елдердің үкіметтері ДСұ-на кіру кезінде келесі облыстардағы келіссөздер бағыттарын сәйкестендіруге және унифакциялауға үлкен көңіл бөлулері керек:

- Тауарлар рыногына ену бойынша тарифтік ұсыныстар және кеден баж ставкаларын байланыстырудың соңғы деңгейіне;

- Қызмет көрсету рыногына енуі бойынша Ұсыныстарға;

- Экономика және сауда мәселелері бойынша міндеттер, ең алдымен, табиғи монополия, баға құру, мемлекеттік субсидия, интеллектуалды меншік, саудадағы технологиялық тосқауылдар, кеден процедуралары облысындағы заң базасының өзгертілуіне және оның практикада колданылуына;

- ДСұ алдында қабылданған міндеттердің импелементациялық мерзіміне. Осы үшін ЕурАзЭҚ мемлекетаралық кеңес төрағасы, Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаев 2002 жылы ақпанда ДСұ-на кіруде жүргізілетін келіссөздерді мемлекетаралық кеңестің кезекті отырысында талқылау туралы мүше мемлекеттердің басшыларына Ұсынған болатын. Соның ішінде оның айтуынша осы келісулер тиімділігі ЕурАзЭҚ-ның стратегиялық тапсырмаларын жүзеге асыруға әсер етеді, бәрінен бұрын біртұтас СЭҚ тәртібін орнату.

2002 жылы мамырдағы мемлекетаралық кеңестің жыл сайынғы өткізетін комитінде ДСұ- кіру жөніндегі мүше елдердің келіссөздер жүргізуді жетілдіру туралы, сонымен қатар жүйелі түрдегі консультациялар өткізу туралы құжат қабылданды.

Мұнда Ресей Федерациясының ДСұ-на оған кіруші мемлекеттермен шешілетін болды.

Сонымен, жақын уақытта ЕурАзЭҚ мүше мемлекеттер келесі процестерді тиімді жүзеге асыру мүкіндігі жасалатын болады:

- Ортақ тауар, қызмет көрсету және капитал нарығы және оны құрайтын негізгі - біртұтас және кеден саясатын құру; ДСұ- на кіру арқылы дүниежүзілік шаруашылыққа ену.

Қазақстанның халықаралық сауда жүйесіне және ДСұ-на интеграциясы.

Қазақстанның халықаралық саудаға интеграциясы оның әлемдік экономика жүйесіне енуіне және оның әлемдік шараушылық байланыстарын күшейтуге бағытталған маңызды шарттарының бірі болып табылады. Кіші көлемді рыногы және әлемдік рынокқа енуді қажет ететін Қазақстан үшін ашық сауда саясатын жүргізу объективті түрде қажет.

Жалпы жағдайда халықаралық саудаға интеграциялану елдерге басқа әріптес елдерге сияқты құқық бере отырып, тұрақты және болжауға болатын сауда ортасында өзінің даму стратегиясын үшін анағұрлым тиімді, мүмкіндіктерді пайдалануға мұмкіндік берді.

Қазақстандағы сауда реформаларын келесідегілерге байланыстыруға болады: ТМД елдерінен біржақты тәуелділікті жою үшін және тұтынушылық таңдауды кеңейту үшін сауда жасауды және бағыттарға қою, әлемдік бағаналарға жақындау үшін Ресей инфрақұрылымын дұрыстау, ірі кәсіпорындардың монопольды басқаруын шектеп, отандық өндірушілерді сыртқы бәсекеге қосу; экономикалық реформалардың тиімділігін арттыратын шетелдің тікелей инвесторларын тарту.

Қазақстан ашық сауда режиміне өту кезінде ДСұ-на кіру бағытын ұстанады. ДСұ-на кіру сыртқы сауда заңдылықтарын, ережелерін және олардың тәжірибеде қолданылуын ДСұ келісімдерінің көпжақты міндеттемелеріне жақындастыруды талап етті.

ДСұ-на мүшелік нәтижесінде қосылушы мемлекеттерден белгілі бір шегіністер жасау талап етіледі. Бұл талап одақтың рыногына шетел

тауарларының көптеп келуіне әсер етеді (мыс, кеден тарифтерін төмендетуден), осыған байланысты ішкі реттеу шараларын қолдануға әжептеуір әсерін тигізеді.

Ал ДСұ-на мүшелік етуден қосылған мемлекет басқа елдер рыногына оңай енуіне мүмкіндік береді.

Сондықтан қосылушы мемлекет келіссөздер жүргізуге дайындық кезінде көпжақты келісімге жан-жақты анализ жасауы қажет, себебі бұл келісімнен шығатын міндеттемелерді қабылдай алатындығы туралы өзінің дайын екенін сыртқы сауда режимінің дайын екені Ұлттық заңымен және статистикалық мәлімдемелермен дәлелденуі тиіс.

Соңғы кезде Қазақстанның тарифтік режимі оның өндірісінің инфрақұрылымының жетілмегенін, ресурстарының жетіспеушілігін және қаржы жүйесінің инфрақұрылымының бітпегенін көрсетеді, ал бұдан көретініміз, жалпы экономикадағы тиімділіктің жетіспеушілігі. Бұлардың барлығы ДСұ келісімі шеңберінде ашықты қатынасты көрсете алмайды. ДСұ құзіретіне жататын қызмет көрсетумен сауда жасау және интеллектуалды меншікті қорғау саласы сияқты жаңа салаларды сыртқы сауда режимінде реттеу заң жағынан негізделген.

Қазақстан үшін күрделі мәселе, ДСұ бойынша әріптестерімен келіссөздер жүргізу кезіндегі шетел тауарлары мен қызмет көрсетулері одақтастықтың рыногына ену туралы проблемаларды шешу болып табылады. Бұл дегеніміз Қазақстан өзіне приоритетті болып табылатын салаларды қорғай алуы, олардың бәсекелестік қабілеттілігін арттыру керек. Берілген тапсырма қиын және күрделі және ол ДСұ-на қосылушы Қазақстанның өзімен шешілуі гаіс. Стагнацияның қиын жағдайында және экономикалық дағдарыстан шығу үшін халық үкіметтен өзінің Ұлттық өндірушілерін қолдау үшін әртүрлі протенционистік шараларды қолдануды талап етеді.

Ашық экономика өзінің қатысушыларына тек әлеуметтік саудада қанша күш салынғанымен тосқауылдарды сақтауда. Саудада ережелердің қайта құрылуы сақталуда. Бәсекелестікті қорғау және тікелей инвестиция саласында толық келісілген ережелер жоқ. ГАТТ-ң құрылуы кезінде сауда тарифтері дамыған елдерде 40% болады. 2005 жылғы болжамдарға қарағанда олар 7 % - төмен болады екен. Бұл цифр сауданың еркіндегенін көрсетеді. Алайда, кейбір дамыған елдерде өнімдердің жекелеген түріне деген жоғары тарифтер сақталуда.

Қазақстанның ДСұ-на кіруінің ұйымдастырушылық процедурасынан басқа бірқатар қарама-қайшылықты, өзінде құрымдылық, инфрақұрылым артта қалушылықты бірқатар геозоляционизмдік қиындықтар бар. Постсоциалистік Орталық және Шығыс Еуропа елдері шекарасы Батыс Еуропаға жақын.

Олардың дәстүрлі квалификациялық жұмыс күші бола тұра олар Еуразиялық Одақ және ТМД арасындағы кең жәэне континент аралық еркін сауда аймағы -бұл алыстағы перспективті іс болып табылады. Қазақстанның дамыған және дамушы елдермен сауда байланысы аймақтық және субаймақтық одақтар мен сауда аймақтарына ТМД-ң кіруін қолдаумен қатар жүреді. Бұл үшін бұрын тұрып қалған республика аралық еңбек бөлінісін, шикізатты және жартылай фабрикаттарды өңдеуді әлеуметтік тереңдету арқылы ауыстыруды қамтамасыз ету керек. Тек осы жолдармен ғана қысқа және орта мерзім ішінде Кеден Одағы шеңберінде ТМД және Орта Азия елдері мен ДСұ шеңберіндегі Ұзақ уақытты және стратегиялық бүкіәлемдік сауда ынтымақтастығы тенденциясы ТМД-ға бағытталу проблемаларын шешуге болады.

Қазақсанның ДСұ-на кіруі туралы мәртебесін таңдауы:

Практикада ДСұ-на кіруші мемлекеттер үшін 2 түрлі мәртебе алу көзделген: дамушы елдер мэртебесі және өтпелі кезең режимі мәртебесі. Елдердің көбі, соның қатарында постсоциалистік Ресей, Қытай, Қазақстан елдері ДСұ-на кіру кезіндегі дамушы ел мәртебесін және ол үшін елеулі жұмыстар атқарды.

ДСұ-ның кейбір ережелері мен қағидаларынан бөлек өзіне тиімді жақтарды пайдалануға мүмкіндік береді. Бұл төлем балансын орнату үшін импортқа уақытша шектеулер қою, сонымен қатар жаңа сала құру үшін немесе барынша дамыту үшін шектеулер қою шараларын іске асыруды білдіреді.

ДСұ мүшелері өтпелі кезең мәртебесін алған елдерге көп көңіл бөлінеді. ДКұ (Дүниежүзілік Кеден ұйымы) 1945 жылы 12 қыркүйек, тарифтер және Сауда бойынша Бас келісім (ГАТТ) қағидалары негізінде Еуропалық кеден одағын құру мүмкіндігін зерттеу бойынша зерттеу тобын құруға 13 үкімет келісімін берді. Келесі 1948 жылы зерттеу тобы өзінің Брюссельде Бас өкілеттілігін орналастыру туралы Бенилюкс елдерінен ұсынысты қабылдап, екі комитетті құрды. Экономикалық Комитет және Кедендік Комитет. Сол уақытта қызмет етіп келген экономикалық комитет экономикалық қауымдастықтың және даму бойынша ұйыммен тоқтатылған еді, Кеден Комитетіне 140 мемлекет мүше үкіметаралық ұйым негізінде Кеден Бірлестік Кеңесі болды.

ДКұ- мы құрылымы бойынша келесі органдардан тұрады: Кеңес, Кеден

саясаты бойынша комиссия, қаржы комитеті.

Кеңесте үйлестірілген жүйе бойынша комитет Номенклатура бойынша

комитеті. Кеңесте үйлестірілген жүйе бойынша комитет, Номенклатура бойынша комитет, ғылымдық подкомитет. Кеден саясаты бойынша комиссия

және ондағы - Тұрақты техникалық Комитет, мәжбүрлеу комитеті, 1972 жылғы контейнерлер бойынша кедендік конвенцияны басқару бойынша комитет кедендік ұйымдастыру мақсатында көмектеседі. Қаржылық комитет – кедендік квалификация бойынша техникалық комитетпен, кедендік бағалау бойынша комитетпен, консультациялық ақыл үйрету тобымен бақыланады. ДКұ-ның құрамында контрабандаға қарсы күрес бойынша комитет.

Конвенцияның мәліметтеріне сәйкес кеңестің қызметіне:

- Кеден ішіндегі бірлестікке қатысты барлық сұрақтарды зерттеу;

- Кеден режимдерінің біржақтылығын және үйлестірілімінің ең жоғарғы деңгейіне жету мақсатында кедендік жүйенің техникалық аспектілерін зерттеу;

- Қызығушылық білдірген үкіметтерге ұсынысты қабылдау үшін конвенция жобасын және түзетулерді жасау;

- Конвенцияны талқылау, қолдану және осындай конвенцияларды нақты белгіленген функцияларды жүзеге асырудың бірегей формасын бекіту үшін ұсынысты дайындау;

- Конвенцияны қолдану және талқылау сұрақтары бойынша мәселелерді шешу үшін үсынысты дайындау;

- Кеден процедурасына қатысты ақпаратты тарату;

- Қызығушылық білдірген үкіметтерге, өздерінің инициативасы бойынша немесе сұрау бойынша кеден ісі, СТС-ның жасалуындағы конвенцияның бас жоспарына қатысы бар сұрақтар бойынша мәліметтер беру;

- Оның құзіреттілігі шеңберінде басқа Үкіметаралық ұйымдармен ынтымақтастықты қамсыздандыру.

Қазіргі таңда бұл функцияларды ДСұ жүзеге асырады.

Жарғылық сессия 1953 жылы 26 қаңтарда Брюссельде және онда

■

Австрия, Белгия, Дания, Франция, Германия, Греция, Ирландия, Италия, Люксембург, Нидерланды, Норвегия, Португалия, Испания, Швеция, ІШвецария, Туркия және ұлыбритания өкілдерінің қатысуымен өтті. 30 жыл өткен соң 1983 жылы 26 қаңтарда, бүкіл Дүниежүзілік Кеден қызметкерлері тойлайтын халықаралық кеден күні болып жарияланады.

жиналатын, бірақ қажет болған жағдайда кездесу конвенцияға қатысушы мемлекеттерде өтетін. Кеңес жұмысына қатысушы делегаттар конвенцияның келісуші тараптардың өкілдері болатын яғни олар тәртіп бойынша ұлттық кеден органдарының басшылары болып табылады.

Кеңес жұмысына Қаржы комитеті (3 адам) және Кеден саясаты бойынша комиссия (20 адам) әрекеттеседі. Комиссиялардың аттарының өздері айтып тұр. Бұл комиссиялар саясаттың маңызды сұрақтарын қарастырып және юнсультация жасау үшін, кеңестің регламентін (уақыт) жасауда әрекеттесу үшін шақырылады.

Кеңес өз қызметін негізінен техникалық комитеттер арқылы жүзеге асыратын, олардың бастылары болып: үйлестірілген жүйе бойынша комитет; тұрақты техникалық комитет; кедендік бағалау бойынша комитет. Көптеген халықаралық өнеркәсіптік ұйымдардың және кейбір қатысушы емес мемлекеттер кеңес және техникалық комитеттердің сессияларында бақылаушы ретінде қатысады.

ДКұ Брюссельде орналасқан Бас Хатшылығы 100 адамдық қызметкерлер штатынан тұрады. 10 жылға создыруға болатын, 5 жыл мерзімдегі контрактімен жұмыс істейтін ДКұ әкімшілігінен 30 сарапшыдан тұрады. Бұдан бөлек хатшылықта Конвенцияға қатысушы елдердің арнайы жобаларды жүзеге асыру мақсатымен қызметкерлер өкілдер болады.

ДКұ-ның ресми тілдері болып ағылшын және француз тілі болып табылады. Сонымен қатар кедендік багалау бойынша техникалық комитет жұмысында испан тілі қолданылады, ал кедендік конвенцияны контейнерлер

бойынша басқару комитетінде 4 тілде жұмыс істейді. Олар ағылшын, испан,

орыс және француз тілдері.

Хатшылық жиі Брюссельден тыс өткізілетін кездесулер сондай-ақ курстар және арнайы семинарлар ұйымдастырылады. ДКұ бюджеті (шамамен жылына 500 млн Белгиялық франк) негізінен қатысушылардың жылдық салымдары есебінен жасалады. Әртүрлі шекараларды кесіп өтудегі күрделі және түрлі кеден процедураларының талаптары түрлі қиындықтардың қайнар көзі болуы мүмкін. Бастапқыдағы СТС, ал қазіргі ДКұ кеден жүйелерінің бірыңғайлығының және жоғары деңгейдегі үйлестілімдігін орнатуды мақсат

тұтады. Кеден процедураларының сәйкес келетін шеңберінің жұмысына

тұрақты техникалық комитет жауапты болады.

Кеден қатынастарын дамытудағы маңызды құжаттардың бірі болып

табылатын Киота конвенциясы ретінде белгілі кеден процедураларын үйлестіріп қарапайымдайтын халықаралық конвенция. Көрсетілген конвенция 31 қосымшаны біріктіреді. Берілген қосымшалар өзіне негізгі қағидаларды қосады. Оларды қолдану қатысушы мемлекеттердің кеден процедураларын үйлестіріп қарапайымдауға әкеледі. Киота конвенциясын кедендерде және сауда ұйымдарында кеңінен қолдануға бағытталған жоспарлар әрдайым қолдау табады.

Жақында тұрақты техникалық комитет жаңа конвенция негізінде тауарларды уақытша өткізудің әдістерін зерттеді. (Стамбул конвенциясы). 1993 жылдың 27 қарашасында күшіне енген берілген конвенция тауарларды, жүктерді уақытша өткізудің барлық келісімдерін бір құжатқа біріктіреді.

ДКұ процедураларын қарапайымдау және бақылау мақсатында кеден мекемелерінде техникалық әдістермен қазіргі заманға ресімдеу базасының

дамуына белсенді түрде әрекеттеседі. Форумды ұйымдастыру бойынша ақпарат алмасу үшін 1974 жылы подкомитет жарғыланған болатын. Соңынан кеден хкемелерінде берілгендерді алмасудың электрондық банкін қолдануды зерттейтін консультативтік топ құрылған болатын. Қазіргі кездегі берілгендерді алмасудың электрондық банкін (БАЭБ) кеден мекемелерінде және сауда ұйымдарында қолдануда үлкен мән берілуде.

Кеден органдарының басты міндеті болып қоғам қызығушылыгын қорғауды қамсыздандыру. Осыған байланысты ДКұ қызметіне өзінің мүшелеріне кеден сферасындағы қылмыстың барлық түрімен күресте ынтымақтастықты мықтап бекіте түсу. Осы мақсатты жүзеге асыру үшін ДКұ келесідей бағытталған қорғайдың үш деңгейінің стратегиясын тәжірибеленеді:

а) Кеден органдары арасындағы өзара көмек көрсету;

б) Ақпарат беруші және координатор функциясын атқару;

с) Мәжбүрлеу акциясын жүзеге асыратын басқа халықаралық ұйымдармен ынтымақтасу.

Осы сферада ДКұ әлдеқайда құқықтық маңызы бар құжат болып кеден қылмыстардан тергеу және ашу, ескертудегі әкімшілік өзара әрекеттесу туралы конвенция (Наероби 1977 жыл, 22 мамыр, 1980 жылы күшіне енді).

Кеден сферасындағы қылмыстың барлық түрлері сауда алаяқтығын интеллектуалды меншік құқығын бұзу, есірткі, психотропты заттар, ядролық

материалдар, токсикалық қалдықтар, мәдени құндылықтар, өсімдіктер мен жануарлардың сирек кездесетін түрлері сияқты тиым салынған заттарды өткізу жатады.

ДКұ кеден қылмыстары бойынша компьютерлендірілген банк берілгендері бар орталықтанған ақпараттық жүйе қызмет атқарады. Бұл берілгендер классификацияланады, өңделеді және мүше мемлекеттердің кеден қызметіне таратылып жіберіледі.

Сондай-ақ ДКұ құқықтық мәжбүрлеу сферасындағы жұмыс істейтін баска халықаралық ұйымдармен тығыз байланыста болу. Бұл есірткі және басқа құралдарды өткізуден түскен ақшаны жасыруға қарсы күресті жеңілдетеді.

Халықаралық саудага әкелетін негізгі талаптар болып халықаралық деңгейдегі тауарлар классификациясы жүйесін тану және қабылдау болып табылады. ДКұ қол жеткізген жетістіктері қатарында тауарлардың үйлестірілген сипаттамасы және кодификацияланған жүйе.

Жаңа жүйе үлкен табысқа ие. 4 жыл ішінде әлемдік сауданың 90%-ін құрайтын 100-ден астам елдер, бүгінгі әлемде кеңінен қолданылатын, нақты халықаралық тауарлар номенклатурасы негізінде жасалған үйлестірілген жүйені қабылдады. Ол тек қана тарифтері мен халықаралық сауда статистикасының негізі ретінде ғана емес, сондай-ақ тауарлардың шыққан елін анықтау, халықаралық сауда келісімдері, сөйлесімдері, жүк тасымалдау шрифтерін анықтау және т.б.

Үйлестірілген жүйені пайдалануды жеңілдету үшін бірқатар қосымша басылымдар дайындалды. Оның ішінде: түсіндірме жазылымдар (хаттар) және маңызды классификацияны анықтаудағы классификация тізіміне қорытынды бойынша қысқаша жетекшілік. Тауарлардың үйлестірілген жүйесінің берілгендер банкісі ретінде белгілі қосымша электрондық басылым жасалған болатын.

Берілгендер банкі өзіне сәйкес алты таңбалы коды бар халықаралық сауда объектісі болып табылатын 1000- даған тауарларды қосады.

Үйлестірілген жүйе берілгендер банкі құқықтық құжат болып табылмай-ақ үйлестірілген жүйедегі тауарлар классификациясын жүргізуді жеңілдету үшін үйлестіру жүйесін пайдаланушыларға көмекші ретінде жасалады. Осының арқасында Клирингтік уақытты кемітуге мүмкіндік туды және кеден баждарының әлдеқайда дұрыс жиналымын орнатудың шығындары азайды, кедендер және саудагерлер арасындағы келіспеушіліктер кеміді, алмасу электрондық банкісінің дамуына әрекеттесу және жалпы халықаралық сатуда жеңілдеді.

Үйлестірілген жүйені кеңінен және бірыңғай қолдануының қамтамасыз етілуі үшін бірқатар басқа да қадамдар қолға алынуда. Мысалы: дамушы елдерге үйлестіру жүйесі көптеген тауарлардың дұрыс классификациясын жүргізуді кедендік зертханалардың қызметін жетілдіру үшін техникалық көмек көрсетілуде.

Кедендік бағалау қазіргі заманғы кеден тарифтерінің бас келбеті болып табылады. Ол кеден баждарын бағалауда, ішкі өндірісті қорғаудағы құрал немесе жылдық табысты анықтау үшін; ол сондай-ақ халықаралық сауда элементі болып табылады, статистика. Квота, лицензиялық келісім, салық ретінде маңызды.

ДКұ және ДСұ /ГАТТ арасындағы өзара байланыс бір-біріндегі тұрақты бақылаушы статусын анықтайды.

ДКұ бағалау сферасындағы маңызды жетістігі болып қысқаша жетекшілікті дайындау, ол өзіне ГАТТ бағалау кодексін талқылаудағы келісуші тараптардың әрекеттесуін болдыратын, қабылданған құжаттардың бірқатар сериясын өзін қосады. Қызметтің басқа бағыты болып елдер мен шығарылған бағалау бойынша қаулы көрсеткіштерін дайындау, кедендік бағалауды бұзуды зерттеу және кеден бағалауын бақылау бойынша анықтама басылымы.

ДКұ маңызды функцияларының бірі болып қатысушы мемлекеттердің

қызметкерлеріне өмірлік бар істерді, олар қазіргі заманғы кеден жұмысында

үнемі туындап отыратын қиындықтарды жеңе білуге үйретеді. Кеңес хатшылығында кеден қызметіндегі түрлі техникалық сферасындағы сарапшылардан бөлек кішігірім оқытып - үйрететін мамандар жұмыс істейді.

ДКұ оқу-үйретудің түрлі қызметін және техникалық ынтымақтастықты, оның ішінде: өзінің елдеріндегі кеден қызметінің түрлі аспектілері бойынша жаттығу модульдерін дайындау.

Техникалық инструктаж бойынша курстарды ұйымдастыру; ДКұ қызметін үйрену бойынша бағдарламаны ұйымдастыру және олардың кеден қызметі сферасындағы зерттеу бағдарламасын ұйымдастыру; оқу - үйрету

әдістемесін талқылау.

ДКұ басты ролі болып халықаралық кеден ісіне үйретуді қамсыздандыру, сондай-ақ потенциалдық донарлармен қайырымдылық жасаушылардың құралдарын мофилизациялау.

ДКұ әлемдік мәні бар динамикалық ұйымға айналды. XXI ғасырда бүкіл мемлекеттің кеден органдары шекара арқылы өтетін тауар қозғалысы жолымен саудаға әрекеттесуге тырысуда. Осы уақытта кедендер ұлғайып келе жатқан әртүрлі кеден қылмыстарымен күресуде. Осындай қиын жағдайда ДКұ алуан түрлі халықаралық құжаттарда қабылдау және қолдану арқылы үйлесімділікті және стандартизацияға әрекеттесуде, сондай-ақ оның үнемі өсіп отырған мүшелерін белсенді түрде кеден органдары арасында ақпарат алмастыру арқылы белсенді түрде ақпарат алып отырады, дамушы және дамыған елдерге кеден органдарының қазіргі заманғы технологияны пайдалануда әрекеттесу, кеден және сауда ұйымдары арасында өзара қарым- қатынастарды кеңейту, кеден оқуын үйренуде көмек көрсету, нарық экономикасы жолындағы қатысушы мемлекеттерге арнайы көмек көрсету, нарық экономикасы жолындағы қатысушы мемлекеттерге арнайы көмек көрсету, сондай-ақ өздерінің мамандық әдістерімен бөлісіп бір-біріне көмектесетін дүниежүзі кеден сарапшыларының кездесуін өткізу.

Дүниежүзілік кеден ұйымы халықаралық сауда қызығушылығының атымен әлемнің барлық кеден жүйелерінде жоғарғы үйлесімділік пен бірыңғайлылығын қамсыздандыру мақсатында жұмыс істейді.

Қазақстан ДКұ- ның Қаржы Комитетінің мүшесіне қабылданды.

Осы жылдың маусым айында ҚР-ң делегация Кеден Комитетінің төрағасы М. Нүркеновтың басшылығымен жыл сайын өтетін ДКұ-ның кеден ынтымақтастық кеңесі сессиясына қатысты.

Сессия 2001 жылы Брюссельде (Бельгия) өтті. Кеңестің сессиясы күн тәртібінде саяси, қаржы, техникалық сұрақтар, жеке жұмыстардың мәлімдемесі және ДКұ-ның комиссиясының өткен жылғы есеп беруі, ДКұ-ның жаңа бас хатшысын тағайындау сияқты мәселелер қарастырылды. Кеден ынтымақтастық кеңесі табак өнімдерінің контрабандасына, кеден органдарындағы коррупциямен күресуге үлкен мән берілді.

Сессияның сұрақтарының бірі Қазақстан Республикасының ДКұ-ң қаржы комитетіне мүшелікке қабылдану болды.

ҚР ДКұ-на 1992 жылдан бері мүше болып, алғаш рет Қаржы Комитетіне мүше болды.

Қаржы Комитетінде мүше болу Қазақстан үшін бұл ұйымның шешім қабылдау механизіміне, ДКұ-ң құралдарын жұмсау қызметіне қатысуға мүмкіндік туғызады.

ҚР-ң кеден комитетінің қаржы комитетінде мүшелікте болу халықаралық саудада болып жатқан ғаламдық процестерге интеграциялануына мүмкіндік береді. Бұл кеден қызметінің бұдан әрі қалай дамуы керектігін анықтайды.