Экономикалық қауіпсіздікті қаматамасыз ету

Экономикалық қауіпсіздікті қамтамасыз етудің 2 әдісі бар: экономикалық және құқықтық.

Экономикалық әдісіне СЭҚ-ті тарифтік және бейтарифтік реттеу шаралары және импорталмастыру бағдарламасын жүзеге асыру жатады.

Тарифтің көмегімен, сондай-ақ сыртқы сауда балансының белсенді ортасын қалыптастырады, валюта ағымын арттырады, елдердің жекелеген нарықтарының дамуын көтереді. Одан басқа тарифтік реттеу қызметі салық қызыметімен тығыз байланыста жүргізіледі, ол өзіне тариф элементін жартылай алады да сонымен оны толықтырады.

Кеден тарифі өзінің маңызы жағынан экономиаклық сипатта деуге

болады. Бұл жерде ол нарық экономикасы жағдайында болуына байланысты активті шешім тауып отыр. Импорттық тариф кеден реттеуінде негізгі үлесті алады, ішкі салық иесімен бірге қосылып, біріншіден, бағаның көлеміне ықпал етеді, кәсіпорындардың тиімділігі, Ұлттық валюта жағдайы, тауар құрылымының қалыптасуы т.б. жүйелерді реттеуде көмек етеді.

Әлемдік тәжірибеде сыртқы сауданы реттеудің экономикалық әдістері болып тарифтік реттеу саналады. Олар мемлекет шекарасынан өту кезінде ұлттық-импорттық ағымдардың бағалық көрсеткіштеріне ықпал етеді. Ең басты тарифтік реттеу, тауарға кеден салығын салу әдісі мен тәртібін, сондай-ақ, салық пен тарифтік түрлерін, оның себептерін, кеден жеңілдіктерін игру тәртібін анықтайды.

Халықаралық ұйымдар мен бірлестіктер қызметінің көмегімен және де шекаралық жан-жақты келісімдер негізінде көптеген елдердің ұлттық -тарифтік реттеу жүйесі бірдей принциптер мен тәртіптерге сүйенеді, сондай-ақ, олардың ішін өзара көп ұқсастықтары бар, ол өздігінен халықаралық сауда арцесін жеңілдетеді.

Жоғарыда көрсетілген бағыттарды іске қосу үшін көптеген өнімнің шыкқан еліне салық салуды өзгерту және алып тастау тәртібін кіргізу ймпорттық кеден тарифінің белсенді бөлігі болып кеден салығының мөлшерлемесін анықтау болып жатады.

Экспорттық кеден тарифі сыртқы сауданы реттеудегі тек шамалы елдер

Азия қолданатын құрал, негізінен дамушы елдер кіреді. Табиғи байлыққа бай, бірақ әлемдік тауар нарығында өздерінің шикізатты ұстау позициясын санады. Кей жағдайда олар экспорттық бағаның өсуіне, сонымен бірге, оныңң валюталық ресурстарының толығуына ықпал етеді. Бірақ, экспорттық тарифті шектеу көмегімен экспорттың көлемі мен құрлымын өзгерту экспорттық потенциялды төмендетіп ішкі бағаға инфляциялық қысым жасауға әкеп соқтырады. Көптеген елдерде кеден тарифін дамыту мынандай екі әдіспен жүргізіледі: тауар номенклатурасын көбейту және белгілі бір өнімнің түріне бірнеше ставка қою.

Бірінші әдіс қарапайым кеден тарифі деп аталады. Бұл әр тауарға бірдей швканың қойылуы деген сөз.

Екінші әдіс әр тауарға екі немесе одан да көп ставканың қойылуы. Бұл олардың қандай елден шығуына байланысты. Соңғы жағдайда жоғары тариф ставкасы автономды болып саналады да, оны бас тариф деп атайды. Мұндай

Ал төмен, яғни конвенциялық немесе минималды ставкаға жағымды тәртіпке ие болған елдердің тауарлары жатады. Кеденді тариф ретінде өзінің экономикалық мағнасы мен сипаты жағынан сыртқы сауда процесін нарықтық реттеуге жатады. Кеден салығы жинағы ретінде не салық ретінде тауарға және басқа байлық түрлеріне елдің шекарасынан өткенде салынатын салық. Барлық басқа салықтар сияқты ол тауардың бағасын көтереді немесе оның бәсеке қаблеттілігін төмендетеді. Бағалық шектеулер кеден салығы арқылы тауардың топтарына және оның еңдеу деңгейіне қарап белгіленеді. Импорттық кеден тарифтерін қолдау келесі мақсаттарды көздейді:

• Шетел тауарларының ішкі рыногына ықпал етуді реттейді;

• Отандық тауар өндірушілерді қорғау және елдің экономикалық қауіпсіздігін қамтамасыз ету;

. Елдегі экономикалық жағдайды тұрақтандыру;

• Ішкі және импорттық ресурстар негізінде тұтынудың ұтымды экономикалық

кұрылдымын қалыптастыру;

• Ұлттық экономиканы құрылымдық қайта құрылуына көмектесу;

• Сауда және саяси мәселелерді шешу;

Максималды тарифтер көбінесе елдің қауіпсіздігі үшін өзін-өзі қамтамасыз етуге стратегиялық маңызы бар өнімді шығаратын немесе халықаралық масштабта бәсекеге қабілетті салаларға орнатылады.

Импорттық баждардың минималды ставклері елде өндірілмейтін өнімдерге немесе жоғары емес деңгейде ел өнеркәсібінің алдыңғы қатарлы салаларымен тұтынылатын өнімдерге белгіленеді. Қазіргі уақытта көптеген дамыған мемлекеттерде кеден баждары шикізат импортына,тым жоғары баждар дайын өнімдерге орнатылады, ал бұл ішкі өндірісті айтарлықтай дәрежеде ынталандырады.

Көптеген жағдайда импорттық тауарлардың отандық аналогтары болады және оларға бәсекелестік тудырады. Мұндай шығындар мен бағалар арасында кұрылған арақатынастың есебінен анықталуы керек.

Осы шығындар мен бағалар арасындағы арақатынастар өнімінің, топтары және түрлері бойынша кең диапозонда ауытқи алады, ал бұл импорттық баждардың өнім топтары және түрлері бойынша ставклер өзгеруінің кажеттілігін алдын ала анықтайды.

Әкелінетін өнімдердің шектеулі ассортименті кезінде және көп мөлшерде әкелінген кезде елден баждардың ставкілері нақты өнімдер үшін жеке орнатыла алады.

Кеден баждарды сыртқы экономикалық қызметті маңызды экономикалық реттеуші болып табылады, соның көмегімен сыртқы экономикалық алмасу саласында мемлекеттік техникалық саясаты жүзеге асырылады, сондықтан импортталатын машиналар мен құрал-жабдықтар техникалық дәрежесі мен табиғи жағдайына инертті бола алмақ түгіл, моральді ескірген және табиғи тозған машиналар үшін артықшылық жасай алмайды.Белсенді сыртқы сауда саястын жүргізумен байланысты Қазақстанның экспорттық-импорттық операцияларының көлемінің өсуі,кеден тарифтік реттеуінің өсуіне әкеледі.

Сыртқы сауда операцияларын кеден реттеу әлемдік экономикада маңызды орынға ие, өйткені түрлі елдердің тауарлары мен қызыметтері арқылы экспортының азаюына да,өсуіне де нақты әсер етсе болады.

Әлемдік тәжірибеде сыртқы сауданы реттеудің экономикалық маңызды әдістері кедендік тарифтік реттеу екендігі белгілі.

Кеден тарифтік реттеу мәселелері көп жақты. Әлемдік тәжірибеде кең таралған бағыттарының бірі әр түрлі преференциялар мен жеңілдіктер беру жүйесі болып табылады.

Тарифтік жеңілдіктер бір жақты не екі жаққа бірдей белгіленген шарттар бойынша кеден шекарасы арқылы өткізілетін тауарларға берілетін жеңілдіктер.

Оларға мынандай жағдайларда қолданылады:

1.Шет елде жұмыс істеп жатқан Қазақстан кәсіпорындарына жіберілітін азық-түлік, жабдықтау мен жасақтау заттары.

2. Теңіз кәсіпшілігін жүргізетін кемелердің қызметін қамтамасыз ету үшін Қазақстанға әкелінетін кәсіпшілік өнімдері.

3 . Ұлттық валюта, шетел валютасы және бағалы қағаздар кеден төлемдерінен босатылады.

4.Жүктілер мен жолаушыларды халықаралық тасымалдауды жүзеге асыратын көлік құралдарды.

5.Қазақстанға ізгілік көмек ретінде әкелінетін тауарлар.

6.Шет ел мемлекеттері және халықаралық тарапынан,қайырымдылық мақсаттарда әкелінетін және әкетілетін тауарлар.

7.Қазақстан Республикасының ұлттық Банкі үшін әкелетін және _әкететін тауарлар.

8.Кеден шекарасы арқылы жеке тұлғаларын өткізетін өндіріске және кәсіпкерлікке қатысы жоқ тауарлар.

Преференциялар сауда экономикалық саясатын жүргізуідің тиімді құралы болып табылады және рынок өтіміне шикізат көздерінің және капиталды колдану саласына бәсеке күресте қолданылады.

Қазақстанның шет ел мемлекеттерімен сауда саяси қатынастарын жүзеге асыру кезінде Қазақстан Республикасының кеден тарифі бойынша бұрын төленген бажды қайтару, бажды төлеуден босату, баж мөлшерінің төмендеуі немесе преференциялық әкелуге тарифтік квоталарды орнату түрінде преференциялар қолданылады.

Тарифтік преференциялардың қолданылу жағдайлары:

Переренциялар Қазақстанның басқа шет мемлекеттерімен сауда аймағы мен кеден одағы құрған немесе одақ құруға әзірлік жасаған елдерден әкелінетін тауарларға қолданылады.

Бес жылда бір рет қайта қаралып тұратын ұлттық артықшылықтар зерілетін мемлекеттерден шығатын тауарларға қолданылады.

Кедендік преференциялар Қазақстан Республикасының территориясына: Дамушы елдерден шығатын тауарларға қатысты; Нашар дамыған елдерден шығатын тауарларға қатысты преференциялар қолданылады.

Кедендік реттеудің тағы бір түрі бұл — тарифтік емес тосқауылдар.

Тарифтік емес шектеулер - бұл ішкі нарыққа шет ел өнімдерінің кіруіне кедергі жасаудағы шектеу сипатындағы кешенді шаралар. Бұл шарттардың мақсаты-тауарлар импорттайтын елдердің бәсекелесу жағдайын күшейту ғана емес, сонымен бірге, ұлттық өнеркәсіптік, халықтың денсаулығын және өмірін, қоршаған орта, ұлттық қауіпсіздікті қорғау. Қосымша бейтарифтік шектеулер спорт операцияларында қолданылады,бұл жерде де ақсат ұлттық, нарықтық қорғау. Қазіргі кезеңде халықаралық шеңберде үш жүздей бейтарифтік шектеулер түрлері бар. Ең көп тараған классификациялық әдіс тікелей немесе жанама сыртқы сауданы реттейді және бірнеше топқа бөлінеді. Қазақстанда бейтарифтік шектеулердің барлық түрі қолданылмайды,бірақ отандық қауіпсіздік қажеттілігіне байланысты бейтарифтік шектеулерді толық қолдану кажет болады.

Бейтарифтік шара үлкен екі топқа бөлінеді: экономикалық, әкімшілік. Басты экономикалық бейтарифтік шектеулерге баждардың ерекше түрі, әртүрлі салықтар мен алымдар, импорттық депозиттер, валюталық реттеу әдістері жатады.

Әкімшілік бейтарифтік реттеулер көп түрлі болады: эмбарго, лицензиялау, квоталау, еркін экспортты шектеу, монополиялық әдістер, протекционистік саясатты стандарттық және техникалық шаралар қолдану, қосымша кедендік іс қағаздары мен құжаттары нарық механизмі арқылы қызмет етеді де, импортты және экспортты қымбаттатады. Ал екіншісі болса,нарық қатынасынан бөлек импорт кіруін шектейді және отандық тауарлардың шетке шығуын шектейді. Айта кететін нәрсе,егер біз экономикалық бейтарифтік шектеулерді қолдансақ,онда нарықтағы соңғы сөз тұтынушы болады: ол таңдау және шешім қабылдау еркіндігін сақтайды.

Сыртқы экономикалық қызметті бейтарифтік реттеудің көп тараған түрлері:

Тауарларды шеттен әкелуге немесе шектеулер деп аталатын шығаруға тиым салу; Лицензиялау; Квота белгілеу; Кедендік тосқауыл және эмбарго;

Кейбір тауарларды әкелуге және елден әкетуге тиым салудың мақсаты артық қауіпсіздікті сақтау,сондай-ақ қоғамдық тәртіпті,халықтың өмірін,қоршаған ортаны, ұлттық нарықты қорғау болып табылады. Аталған өнім салу негіздері мен мақсаттары әр елдің саяси және экономикалық жағдайларына сәйкес өзгеріп отырады. Тиым салу түрлері:

Тек белгілі бір тауардың екелуіне тиым салу, мұндай жағдайларда толық, уақытша және маусымдық шектетеулі деп аталатын түрлері қолданылады;

Ашық және бүркемеленген тиым салу, бұл шешімдері негізінде белгіленген қағидалар мен нормаларды импортерлердің орындалмаған жағдайларында қолданылады. Бүркемеленген шектеуге елдің ішкі суларына шет ел кемелерінің енуіне тиым салуды жатқызуға болады.

Лицензиялау халықаралық саудада өзінің үлкен ерекшелігімен көзге тұседі және оның жауапты мемлекеттік ұйымдардың рұқсаты мен бір өнімнің көлемін алып кіруге уақыты бар. Лицензиялау халықаралық тәжірибеде белгілі бір өнім ағымын қатал бақылайтын уақытша қолданылатын шара ретінде көрінеді,бұл уақытша қажет емес ипорттауға шектеуі салу.

Шетел тәжірибесінде лицензиялық тәртіптің шығу күнінен бастап импорттық өнімге лицензия беру тізімінің қысқаруы басталады. Бұл тәжірибені бірінші болып бастаған Франция елі еді. Бірақ кез-келген батыс мемлекеттердің бұл тізімге бірнше тарифтік позициядағы өнімдергі кіргізген.Қазіргі кездегі шетел тәжірибесінде қолданылатын лицензия түрлері: негізн және жеке болып бөлінеді.

Негізгі лицензия- фирманың белгілі бір өнімді импортқа шығаруы үшін турақты қызмет етуге берілге рұқсат қағазы. Бұл шығарылатын өнімдердің көлемі,бағасы шектеусіз болады. Кейде лицензияда алып келетін өнімнің түріне рұқсат етілмейді деп көрсетіледі. Негізгі лицензия тізімі тұрақты, арнайы басталады. Жеке лицензия - нақты бір өнімнің түріне бір рет сауда операциясын жүргізуге беріледі .Бұл жерде алушының аты жөні өнімнің және өнімнің шыққан елі көрсетіледі.Бұл қағаз жеке адамда болады,басқа импортерге беруге болмайды және бір уақыт мөлшері көрсетіледі.

Кеден бажы болмаған жағдайда немесе оның тиімді болмаған жағдайында ішкі нарықтық қорғау мақсатында лицензиялау таңдалады.

Квота - бұл сандық шектеу. Максималды көлемде немесе алып келуге рұқсат етілетін тауар құнына жеке тарифтік,маусымдық,глобалдық және басқа да пайыздық шектеулер.

Жеке квота дегеніміз - импорттауға рұқсат етілген тауарлардың жалпы саны тауар әкелуші елге бөлінеді.Топтастыру әдісі бойынша екі түрлі квота бар:

- пропорциялық барлық квота шеңберінде әр елдің өткен мерзім импорт үлесі;

-екі жақты келісімдер. Ол басқа елдің сауда саяси ұсынылған айырбасқа міндеттеме (кейбір кезде екі жақтың келісімімен).

Денсаулық сақтау, қауіпсіздік, қоршаған ортаны қорғау мақсатында импорт тауарларына пайыздық квота бекітілуі мүмкін.

Тарифтік емес реттеудің ең төтенше шарасы кедендік блокада мен эмбарго болып табылады.

Кедендік блокадо - кедендік ресімделуді тоқтатып қою, кеден қоймаларында тауарларды ұстап түру т.б. жүзеге асырылады.

Мұндай шаралар мақсаты — блокада жасалатын мемлекеттермен сыртқы экономикалық байланыстарды бұзу болып табылады.

Эмбраго — белгілі бір нақты елдердің экспорты мен импортына тиым салу.

Жалпы импорт алмастыру дегеніміздің өзі — бұрын импортталған өзі туарларды ішкі нарықта жаңа отандық өнімнің шығарылумен ауыстыру және елдегі соған дейін өндіріліп келген өндірістің көлемін кеңейту. Импорт алмастыру негізінен көп жағдайдайда ұлттық экономикалық тұрақтанумен бірге жұреді.

Импорт алмастыру өнеркәсіпті көтерудің шешуші бағыттарының бірі болып табылады. Импорт алмастыру саясатының жүргізіліп отырған жұмысының негізінде импорт алмастыру концепциясы бар.

Қазақстанның тәжірибесі көрсеткендей біздің экономикамыз дамыған сыртқы сауданың менеджменті бар және қуатты механизмі бар елдермен кең масштабты сыртқы экономикалық байланыстарды жүргізі алмайтындығын көрсетті. Сыртқы асуданы ырықтандыру нәтижесінде республика Батыс Европа, Жапония, АҚШ сияқты елдердің стандарттарына сәйкес келе алмайтындығын көрсетті. Оның үстіне бұл елдер еркін сауда қағидаларына сәйкес емес, түрлі санкциялар қолдау арқылы сауда сипатына тән емес әрекеттер жүргізеді.

Жалпы импорт алмастыру саясатының жалпы кешенді әрекетінің мақсаты: саладағы өнеркәсіптік құлдырауды жеңіп және өндірісті көтеру, өнімнің сапасын көтеру, мәнайгаз ауылшаруашылығы, тау-металургия сияқты негізгі басым салаларды дамыту.

Жеңіл және тамақ өнркәсіптегі импорт алмастыру бағдарламасының негізгі бағыттары - жеңіл және тамақ өнекәсіпорындарының техникалық және технологиялық артта қалуын жеңу, өнімнің сапасын көтеру арқылы оның (немесе қабілеттілігін арттыру, өнімнің шығындарын және бағасын төмендету ассортиментті көп түрлілікті жетілдіру, сонымен бірге 2007жылдың аяғына кйін ішкі нарықтағы жалпы тауарлардың үлесінде шаққанда отандық өнімнің ретін жеңіл өнекәсіп тауарлары бойынша 58 % дейін жеткізу.

Бір айта кететіні химия және машина жасау өнеркәсіптеріне импорт алмастыру бағдарламасына сәйкес 2005 жылға импорт алмастыру созылған.

Алайда қазіргі таңда жоғарыдағы мәселелерді ескеретін болсақ, 2005 жылы Қазақстандағы өнеркәсіптік өндіріс 5 % қысқарған. Индустрия және Сауда министрлігінің мәліметтеріне қарағанда өндірістің қысқаруының негізгі себептерінің бірі өндірістік өнмдік сатып алуды қысқарту. Бұған себеп, яғни өнімді сатып алуға деген ынтаның төмендеуінің себебінен Қазақстандық өнімнің сапасының төмен болуы және бағасының жоғары болуы. Қазіргі күні жалпы тамақ өнеркәсібінің нарығын алатын болсақ, санитарлық димиологиялық стансаның / СЭС/ тексерілулеріне қарағанда - ет нарығындағы сапасыз ет үлесі - 14,7%, ал отандық ет соның ішінде - 82%, сүт өнімдері жалпы нарықта оның 14,5% болса, отандық сүт өнімдерінің 79% сапасыз өсімдік майы - 21,4%, отандық - 6,7%, қант - 8,9%, отандық - 36%. Бүгінгі таңда ауылшаруашылығы нарығындағы тауарлардың 80% сапасыз деп жаңылып отыр. Сонымен бірге тамақ өнеркәсібінің стандарттарының басым болігі КСРО стандарттары бойынша істеуде. Оны І8О стандарттарына көшіру керек. Әрине, сапасыз тауарлардың нарықта орын алуы тұтынушылар оңай тиімді.

Осы әрекеттерді ескеріп, Сауда және Индустрия министрлігі, Энергетика министрлігі жалпы Үкімет / ЕврАзия/ Евразиялық экономикалық қауымдастық елдеріне, әсіресе Ресей тауарларына қатысты импорт тауарларына қатысты ешқандай кедендік шаралар қолданылмайтындығына кепіл беріп отыр. Бұл өз кезегінде отандық өндірушілерге үлкен соққы болып тиері сөзсіз, ал баска

Жеңіл және тамақ өнркәсіптегі импорт алмастыру бағдарламасының негізгі бағыттары - жеңіл және тамақ өнекәсіпорындарының техникалық және технологиялық артта қалуын жеңу, өнімнің сапасын көтеру арқылы оның адіеке қабілеттілігін арттыру, өнімнің шығындарын және бағасын төмендету ассортиментті көп түрлілікті жетілдіру, сонымен бірге 2005жылдың аяғына дейін ішкі нарықтағы жалпы тауарлардың үлесіне. шаққанда отандық өнімнің үлесін жеңіл өнекәсіп тауарлары бойынша% дейін жеткізу.

Бір айта кететіні химия және машина жасау өнеркәсіптеріне импорт алмастыру бағдарламасына сәйкес 2005 жылға импорт алмастырудың. Алайда қазіргі таңда жоғарыдағы мәселелерді ескеретіп болсақ, 2005 жылы Қазақстандағы өнеркәсіптік өндіріс % қысқарған. Индустрия және Сауда министрлігінің мәліметтеріне қарағанда өндірістің қысқаруының негізгі себептерінің бірі өндірістік өнмдік сатып алуды қысқарту. Бұған себеп, яғни өнімді сатып алуға деген ынттаның төмендеуінің себебінен Қазақстандық өнімнін, сапасының төмен болуы және бағасының жоғары болуы. Қазіргі күні оны тамақ өнеркәсібінің нарығын алатын болсақ, санитарлық шидимиологиялық стансаның / СЭС/ тексерілулеріне қарағанда - ет нарығындағы сапасыз ет үлесі - 14,7%, ал отандық ет соның ішінде - 82%, сүт анімдері жалпы нарықта оның 14,5% болса, отандық сүт өнімдерінің 79% сапасыз өсімдік майы - 21,4%, отандық - 6,7%, қант - 8,9%, отандық - 36%. Бүгінгі таңда ауылшаруашылығы нарығындағы тауарлардың 80% сапасыз деп танылып отыр. Сонымен бірге тамақ өнеркәсібінің стандарттарының басым бөлігі КСРО стандарттары бойынша істеуде. Оны І8О стандарттарына көшіру керек. Әрине, сапасыз тауарлардың нарықта орын алуы тұтынушылар оңай тиімді.

Осы әрекеттерді ескеріп, Сауда және Индустрия министрлігі, Энергетика министрлігі жалпы Үкімет / ЕврАзия/ Евразиялық экономикалық қауымдастық елдеріне, әсіресе Ресей тауарларына қатысты импорт тауарларына катысты ешкандай кедендік шаралар қолданылмайтындығына кепіл беріп отыр. Бұл өз кезегінде отандық өндірушілерге үлкен соққы болып тиері сөзсіз, ал басқа

жағынан алып қарасақ біздің тауарлардың сапалы болып жасалуына түрткі болады.

Қазіргі таңда дайын өнімнің негізгі массасы импорттан келеді. Оған біріншіден индустриялды сектордың бір жайда тұрақтап қалуы себепші. Оның Факторлары келесідей:

1)Моральдық және физикалық тозудың деңгейінің жоғарлауы бірқатар кәсіпорындарда ол 50% жетеді;

2)Өндіруші өнеркәсіп өнімдерінің ішкі және сырқы нарықта бәсекеге қабілетті бола алмауы;

3)Ішкі нарық сиымдылығының шектеулі болуы, ішкі нарықтағы төлем қабілетінің төмен болуы әлеуметтік жағдай;

4)Отандық өнеркәсіптің тұтынушылардың сұранысын әлі де болса қанағаттандыра алмауы;

5)Кейбір кәсіпорындардың тоқтауына байланысты / Өскемен, Глубокое, Қазақмыс заводы, Стройдеталь, Фосфор заводтары/ отандық өндірушілердің сырқы нарықтардағы өз позицияларын жоғалтуы;

6)Экспорт құрылымдағы машина, көлік құралдары сияқты дайын өнімдердің болмауы;

7)Отандық өнімді сыртқы нарыққа шығаруда халықаралық әдісті пайдаланудың төмен деңгейлілігі;

8)Өндіріс шығындарының жоғары болуы. өңдеуші салада ол шығындар 60% барады;

9)Сыртқы нарыққа шығудың қиындығы. Транспорт инфрақұрылымының дамымауы.

Міне осы сияқты факторлар тауар сапасына, бағасына әсер етеді. Қазіргі күнде импорт алмастыру бағдарламасына 26 ірі импортер компаниялар, оның ішінде KEGOC, Қазақстан теміржолы Ұлттық компаниясы, Казақтелеком, ААҚ, Испат - Кармет, Қазақстан алюминий ААҚ, КИО және гагы басқа өздерінің қызметімен өнімін Ұсынатынмыз Қазақстандық кәсіпорын бар. Осы кәсіпорындардың өнімін өткізу үшін ірі импортерлар компаниялардың қызметі туралы ақпараттарға әрдайым қол жеткізе алатындай болу керек. Шардың қызметінің жабық болуы өндірушілердің қызметін жобалауға шындық туғызады.

Импорт алмастыратын өндірісті дамыту мақсатында әділетсіз бәсекені болдыртпау үшін, олардың экономикалық қауіпсіздігін сақтау үшін қорғау шаралары жүргізілуі тиіс. Қазіргі таңда Үкіметте әсіресе ауылшаруашылық тауарларына қатысты, яғни ауылшаруашылық өндірісін дамыту бағдарламасына сәйкес тарифтік деңгейлер негізінен "өсу нүктесіне" сәйкес келетін өнімдерге қатысты болады, ал өнімдерге бидай, мақта, сүт өнімдері, күріш, құс еті. Бұдан басқа Дүниежүзілік сауда ұйымы ауылшаруашылығы «Келісіміне сәйкес ерекше жағдайларда осы тауарларға ұқсас импорт тауарларының көлемі бірден ұлғайған кезде елдер арнайы қорғау шараларын қолдана алады.

Қорғау туралы келісім шартты іс жүзінде қолдану қолданылып жатқан тарифтерді оның сол деңгейінен белгілі бір деңгейде көтеру. Оның мерзімі 1 күнтізбелік жыл. Яғни ол мерзім ол қорғау шарасы жылдың қай бөлігінен болмағанынан тәуелсіз 1 жылға созылады. Қазіргі таңда Қазақстанға елдің азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ететін тауарларға қатысты қорғау шараларын қолданған жөн. Яғни құс, сарымай, өсімдік майы, ұн, қант және барлық және тағы басқа. Мұндай тізім 86 тауар позициясын қарастырып отыр.

Бүгінгі күнде Қазақстанның тауарлар нарығына кіру үшін келесідей орташа тарифтер ұсынылып отыр. Бастапқы -19,5%, соңғысы -14%. Өнеркәсіп тауарлар үшін бастапқысы - 16,3%, соңғысы -11,7%. Ауылшаруашылық тауарлары бойынша орташа ставка-30,5%, соңғысы -21,7%.

Қазіргі таңда Қазақстанда максималды адвалорлық ставкілер - 90%, ауылшаруашылық өнімдері бойынша -60% елде өндірілмейтін өнеркәсіптік тауарлар үшін — 5% - 0% дейін. Бұл мөлшерлер Дүниежүзілік сауда ұйымына кірерден бұрын ұсынылып отырған тарифтер.

Бүгінгі таңда ауылшаруашылық тауарлар бойынша байланыстырушы деңгейі ретінде ұсынылып отырған тарифтер 2-3 есе қазіргі тарифтерден жоғары. Яғни бұл ауылшаруашылық өнімдерінің бәсеке қабілеттілігін түсірмеуі іс

Қазақстан Республикасының заңдылықтарына сәйкес ішкі нарықта бәсекелестік шарттар орнату үшін импортқа қатысты қорғау шаралары қарастырылады.

Бүгінгі күні Қазақстан Республикасының Үкіметінің шешіміне сәйкес «келісімнің келесі түрлеріне қорғау баждары енгізілген: электр қуатын септегіштер, натрии сульфатына трансформаторлық кұрал-жабдықтарға, өрт сөндірушілерге, қопарғыштарға шифер, шатыр, материалдарына түсқағаз және тағы басқа. Корғау баждарын қолдану нәтижесінде отандық өндірушілер 2003 жылы, өз быстарын 12 млн. АҚШ долл. ұлғайтқан, қорғау шараларының нәтижесінде неуметтік ауыртпалықтарда шешіледі. Кәсіпорындардағы аталған өнімді шығаратын жұмысшылар санының қысқаруын болдырмайды. Бұл кәсіпорындар керісінше 2,5 мыңға жұмыс орындарын ұлғайтқан. Қорғау жолдарын енгізу нәтижесінде мемлекет бюджеті 1,9 млн. долл. көбейген.

Сондай-ақ тауарлар импорты кезінде қорғау баждарын қолдану нәтижесінде 2003-2005 жылдар аралығында сол кездердегі кіріс министрлігінің мәліметтеріне қарағанда бюджеттің кіріс бөлігі 905 млн. $ ұлғайған.

Сонымен бірге қорғау шараларын ішкі нарықты жабу деп түсіеуге болмайды. Осындай шаралар қолданатын барлық тауар позициялары өндірістің өсуімен және бюджетке төленетін төлемдердің аз ғана өсуінің өзінде де импорт көлемі сақтала береді.

Экономикалық тәуелсіздікті қорғау шаралары көмегімен қамсыздандыру-экспортқа бағытталған салалардың дамуына жағдай жасайтын экономикалық бағдарлама. Ол бағдарлама келесілерді ескерілуі тиіс:

- табиғи ресурстармен әрекет етіп жаңаланатын кәсіпорындар ұзақ керзімді жоспардан елдің ұлттық байлығын азайтуы мүмкін.

- жоғалған біліктілік қабілеттіктерді қайта қалпына келтіруде және бәсекеге қабілетті тауарларды өндіруде тәжірибе жинау, бізге істеп тұрған өндірісті қолданудан әлдекайда қымбатқа тұседі.

Мемлекет енді дамып келе жатқан және әрект етіп отырған өндірісті қорғай отырып, оларға ішкі нарықтағы мүкіндіктерін кеңейтуге, өнімнің сапасын көтеруге, сыртқы нарыққа шығуға жағдай жасайды.

Алайда шын мәнінде нақты қорғауды қажет ететін өндіріс салалары бар. Осы мәселені жақсылап қарастырмаса кейбір салалар дұрыс дамымай қалады.

Бір айтатыны,әэлемдік нарыққа шикізат экспорттайтын дамушы елдерде бар. Олардың экономикасы сол нарық конънктураларына тікелей байланысты. Әлемдік экономикадағы құлдыраулар шикізаттық экспортқа бағытталған елдерге кері әсер етеді. Бұған қарсы, сол ресурстарды тиімді оайдаланып, ұлттық шаруашылықтың көпжақты маманданған салаларын пайдалану тиіс.

Кейбір келіспеушіліктерді шешу үшін, қорғау шараларын одан әрі карай пайдалану, отандық өндіріске әділетсіз бәсеке негізінде әкелінген сол сияқты тауар қаншалықты деңгейде зиян тигізетіндігі экономикалық есептеулерге негізделуі тиіс. Сонымен бірге ішкі салааралық мамандану мүмкіндігін сеңейту, әсіресе халықаралық Евразиялық экономикалық қауымдастық шеңберінде мамандануы кеңейту, бұл өз кезегінде өзара қарым-қатынастық апалы деңгейі - ынтымақтастыққа әкеледі. Мұндай қатынастар кәсіпорындарға үлкен пайда (тәжірибе алмасу,өткізу нарықтарын кеңейту) әкеледі. Мұндай қатынастар кәсіпорындарға үлкен пайда (тәжірибе алмасу, еткізу нарықтарын кеңейту) әкеледі. Жаңа кәсіпорындарда құру экономикалық интеграцияны арттыруы сөзсіз. ЕврАзия шеңберіндегі халықаралық мамандануды кеңейту бұл: сыртқы орта үшін жағымды жағдай жасау, ынтымақтасу, сауда саясатының мәселелерін шешу, экономиканы қайта құруда әрекеттесу.

Интеграциялық процесстер жаңадан аяғына тұрып келе жатқан өнеркәсіп салаларын қорғау кезінде, салмақты протекционисттік саясат қажет. Ол саясатта оның оң және теріс жақтарында есепке алынуы тиіс.


1.4 Кеден іс саласындағы құқық бұзушылықтар - елдің кономикалық қауіпсіздігінің нақты қауіптері

Көптеген елдердің тәжірбиесінде контрабанданы (итальян сөзі сопіго-қарсы, капсіо-мемлекет қаулысына) мемлекет шекарасы арқылы заңсыз түрде, қылмыс деп табылатын тауарлар мен басқа да құралдардың өтуі тусініледі. ҚР-ның контрабанда үшін жауапкершілік қылмыстық кодексінің $9-250 бабында бекітілген. Осы берілген бап бойынша контрабандадағы келесілер жатады.

1. ҚР -сы кеден шекарасы арқылы кедендік бақылаудан жасырып, немесе жалған құжаттарды қолданып, немесе декларациялау жолымен:

А) тауарлар мен басқа да заттарды;

Б) есірткі заттарды, психотропты, күшті әсер ететін ұлы, уландырғыш радиоактивті немесе жарылғыш заттарды,қару-жарақ, қопарғыш құрылғылар, қару жарақ және оқ дәрілер, ядролық, химиялық, биологиялық жаппай жою ерулары: жаппай жою қаруларын жасайтын матералдар мен құрылғылар; стратегиялық маңызды шикізат пен мәдени құндылықтардың ҚР-сы кеден шекарасы арқылы заңсыз өтуі.

1. Осы баптың 1-ші және 2-ші бөліктерінде (тармақтарында) қарастырылған әрекеттерді лауазым иесі қызмет бабын пайдаланып немесе бақылауды жүргізуші тұлғаға қысым көрсету жолмен жасау:

2. Осы баптың 1-және 2 тармақтарында көрсетілген әрекеттерді ұйымдасқан топтық жасауы

Контрабанда обьектісі. ҚР-сы кеден территориясы арқылы тауарлар мен құлардардың заңсыз өтуі кезінде, өзіне жалпы, ал тауарлар мен құралдар жеке шынасында шекарадан арнайы өту тәртібі жиынтығын құрайтын сыртқы жономикалық қызметті мемлекеттік реттеу ережесі бұзылады. Контрабандамен байланысты қылмыстардың жасаулы зиянды әсерін тигізеді.

І.экономикалық қауіпсіздікке (стратегиялық маңызды шикізат тауарларын заңсыз әкетуде):

2.қоғамдық қауіпсіздікке (есірткі заттарын, психотропты, қару жарақ заттарын заңсыз алып жұру кезінде):

З.Қазақстанның ұлттық қауіпсіздігіне, әлемдік қауымдастық қауіпсіздігіне (жаппай жою қарулары және оны жасауға қажетті материалдар мен құрылғыларды, жабдықтарды заңсыз әкелу мен әкету);

4.Мәдениет құндылықтарына (мәдени құндылықтар контрабандасы кезінде)

Контрабанда обьектісін сипаттау үшін оның маңызды құқықтық мәніне жұмыс затты (құралы) ие болады. Осыған байланысты жазуларды ифференциялдай отырып, заң контрабанданы екі тұрге бөледі.

Контрабанданың бірінші тұріндегі заттарға еркін айналыстағы кез келген тауарлар жатады: өнеркәсіптік және өндірістік тауарлар, шаруашылық-жұмыстық заттар, валюта, валюта бағалары, зергерлік бұйымдар, көлік жолдары, алькогол сусындары, темекі бұйымдары және т.б.

Контрабанданың екінші тұріндегі заттарға еркін азаматтық айналысын ішінара және толық алынған заттар жатады (есірткі заттары, психотропты, күшті хер етуші, ұлы, уландырғыш, радиактивті, жарылғыш заттар, қару жарақ, қопарғыш заттар, оқ дәрі, химиялық, биологиялық, ядролық жаппай жою қарулары) сонымен қатар, кеден шекарасы арқылы алып өтудің арнайы ережесі бекітілген тауарлар, заттар (жаппай жою қаруын жасауға қажетті материалдар мен жабдықтар, стратегиялық маңызды шикізат тауарлар, мәдени құндылықтар)

Контрабанданың обьективті жағы ҚР-сы кеден территориясы арқылы тауарлардың өтуі, яғни тауарларды кез-келген әдіспен, халықаралық пошта жіберулерін, құбыр жолы көлігін және электр жүйесі арқылы тасмалдауды қоса айтқада ҚР-сы территорясына әету және әкелу.Контрабанда белсенді әекет формасына іске асырылады, бірақ оны қылмыстық әекетсіздік жолымен іске асыруға да болады. Мұндай жағдайлар бірнеше қатысушылар көмегімен жүзеге асырылады, соның ішінде ұйымдасқан топ құрамында: мұнда жекеленген қатыушылар кеден шекарасы арқылы тауарлардың өтуіне тікелей қатыспайды, байланысты емес.

Контрабанда қылмысы келесі жағдайда аяқталады деп саналады: тауарлар кн басқа да құралдарды нақты түрде ҚР-сы кеден шекарасы арқылы өткен есебінен бастап, яғни оның кеден территориясына әкелінген кезде немесе сол ел териториясы арқылы келесі мемлекетке еркін кеден аймағы және еркін қойма аркылы өткен кезде.

Контрабанда кезінде дайындалу және оқталу стадиялары болуы мүмкін. Контрабандаға дайындалуға, мысалы заңсыз түрде стратегиялық маңызды шікізат тауарларын әкетуге лицензия алу, есірткі заттарын, мәдени құндылықтарды әкетуге куәлік алу. Құпия жайлары жабдықтау. өзге тұлғаларды қылмыс жасауға үгіттеу және қылмыс жасауға жағдай жасайтын барлық әрекеттер. Алайда бұл жерде ескертетін бір жай, берілген стадиялы қылмысқа дайындалу әрекеттерін дәлелдеу өте қиын.

Кеден шекарасы арқылы тауарлардың заңсыз өту кезінен бастап, сот тәжірбиесі қылмысты аяқталған дап санайды. Ал кеден шекарасынан өтпеген яғни дейін орналасқан жеріне қарамастан әрекет тек контрбандаға дайындалу немесе оқталу болып табылады.

Контрабанда субьектісі ретінде азаматтығына қарамастан 16 толған жеке тұлға бола алады.

Контрабанданың мамандығына түріне қарай арнайы субьектісі ретінде, өзінің қызмет бабын пайдаланып, қылмыс жасаған лауазым иесі болады. Контрабанданың субьектісі жағы кінәнің қасақана формасымен сипатталады.

Заңмен қарастырылған жағдайда кінәлі адам жағдайын сәйкес қиындығын, қылмыстық оқталудың жүзеге асырылуы стадиясын, басқа тұлғаның қатысуымен қылмыстың жасалуы фактісін сезінуі, білуі қажет.

Құқықтық мәндегі контрабанда кезінде матиф пен мақсат қылмыс чамандығы үшін қажет.

Олар конратандада көбінесе заңсыз жолмен жаюға ұмтылу сипатына не болады немесе басқа да түрлерге.

Маманданған контрабанданың бірінші түріне бірнеше рет жасау немесе «нін қызмет бабын пайдалану арқылы лауазым иесінің жасауы, сонымен қатар клендік бақылауды жүргізуші тұлғаға қысым (күш) көрсету арқылы жасау ізгады. Маманданған контрабанданың екінші тұрі ауыр белгілерге не-ұйымдасқан топтың қылмыс жасау.

Қылмыстың бірнеше рет жасау-тұлғаның жалғыз өзі немесе басқа да тұлғалармен қосылып қүқыққа қарсы әрекеттің бірнеше рет, екі немесе одан да көбірек қайталануы, егер бұрын жасалған қылмыстық үшін заңмен белгіленген тәртіпке қылмыстың жауапкершіліктен босатылмаған болса, немесе тұлғаның бұрын жасалған қылмыс үшін сотталуы өтілмеген немесе алынып тасталынған шамаса.

Өзінің қызмет бабын пайдаланып лауазым иесінің кондтрабанда шмысын жасау-билік өкілі, орындаушы немесе әкімшілік - шаруашылық шзметі тұрақты, уақытша немесе аннайы тапсырыс бойынша атқарушы «мелекеттік жэне муниципалды (кәсіпорын, ұйым, мекеме) орган қызметкерлерінің қылмысты жасауы болып табылады.

Мамандырылған басқа да міндеттерде орындаушы лауазым иесі болады. шекара қызметіндегі пунктердегі кеден органы лауазым иессі; кеден шекарасы байланысты лауазым иесі (теңіз кеме капитаны, темір жол поезд бастығы самалет экипажының капиталны, халықаралық көрме директорлары) «мемлекеттік биліктің жоғары органы өкілдері — лаууазымды тұлғалар, яғни қызмет бабымен шекаралардан өтуші тұлғалар

Контрабанда кезінде өз қызмет бабын пайдалану келесіні білдіреді; «жоғарыда көрсетілген тұлғалардың бірі өз өкілеттілігіне шығатын қызмет мүддесінен тыс заңсыз түрде қылмысты жасауға кедергілерді жая отырып немесе қылмыстың жасалу жолын өзі және басқа да тұлғалар арқылы жеңілдете отырып контрабанда затын әкелу және әкету.

Кеден бақылауын жүзеге асырушы тұлғаға күш көрсету арқылы Контрабандадағы оның түрлері мен ғана емес (физикалық және психикалык),

жолымен қатар, күшейту деңгейі де ескеріліуі қажет. Психикалық күшейтуге ауырлық деңгейіне қарамай, қорқыту болып табылады.

Ұйымдасқан топтың контрабанда жасаушы ең қатал жазалауға таратылған қылмыстың қауіпті түрі ретінеде танылады. Бұл жағдайда контрабандаға екі немесе одан да көп адам алдын ала қылмыс жасау орны, уақыты іске асыру әдісі, топтағы адамдар қылмыс жасау кезінде өз қызметтері туралы ойласып, келіседі.

Контрабанда кезіндегі ұйымдасқан топтың белгісі қатысушылар арасындағы қызмет бөлісу тұрақты болып табылады, яғни бір ғана қылмыс жару үшін ұзақ дайындықты қажет етеді. Контрабандаға жаза қолдану ҚК-тің 109-250 бабымен қарастырылған:

1. тармақ бойынша-5 жылға дейін бас бостандығынан айыру.

2. тармақ бойнша — меншігін тәркілеу арқылы 3 жылдан 7 жылға дейін Еран да қатал жаза маманданған қылмыс берілуі мүмкін.

3. тармақ бойынша-мүлкін тәркілеу арқылы 5-Недейін 4. тармақ бойынша-мұлкін тәркілеу арқылы 7-12дейін

ҚР ҚК-ң баптарыда, жаппай жою қаруын жасауға қолдануға мүмкін

ғылыми-техникалық ақпаратта және қызметті, технологияны заңсыз экспорттаған оны жеткізуге арнайы экспорт бақылауы бекітілген қарулану мен хкери техниканың заңсыз экспорты үшін жауапкершілікке таратылу қарастырылған.

Қылмыстың обьектісі сыртқы экономикалық қызметтке жүзеге кырылатын белгіленген тәртіп, соның ішінде жекелеген тауар түрлері кәсіпротына мемлекеттік монополия және олардың кеден шекарасы арқылы өту тәртібі болып табылады.

Қылмыс заты жаппай жою қаруын жасауда қолданылуы мүмкін ғылыми-техникалық ақпарат және қызмет, технологиялар, оларды жеткізу құралдары, қарулану және әскери техника болып табылады.

Қылмыстың обьективті жағы заңсыз экспорт, яғни жоғарыда аталған иксатта ғылыми-техникалық ақпаратты және қызметі, технологияны Қазақстан кеден шекарасынан бір немесе бірнеше шетел мемелекеттеріне жету болып табылады. Берілген нормада сәйкес заңсыздық ретінде бекітілген арнайы экспорттық бақылауды бұзу табылады.

Демек, қылмысты жүзеге асыру әдісі қол сұғу затының сипатына, онымен қатар арнайы экспрот бақылауын бұзу ерекшелігіне тікелей байланыста болады.

Қылмыс аяқталды деп есептелінеді: арнайы экспорт бақылауын бұза отырып жоғарыда аталған заттарды Қазақстан кеден территориясынан әкету «кезінен немесе қызметтері Қазақтсан шегінен тыс ұсыну кезінен бастап.

Заңсыз экспортқа бағытталған тұлға әрекеті, оған тәуелсіз жағдайларға байланысты аяқталмай қалса (мысалы, арнайы экспорт бақылауын бұза отрып, әкету обьектісі кеден бақылауын жүргізу кезінде анықталған болса) онда ол қылмысқа аяқталу стадиясын түзейту.

Берілген қылмыстың ерекшелігіне қарай субьектісі дайындаушы кәсіпорын, экспорт ұйымдарының, осындай операцияны жүргізуге өкілеттілігі 5ар мекемелердің лауазым иелері. Қылмыс Қазақстан тыс жерлерде жасалғаны үшін осы сипаттағы қызмет көрсетуде қылмыстық жауапкершілікке тек Қазақстанның азаматы, Қазақстанда тұрақты тұратын азаматтағы жоқ тұлғалар іқарастырылады.

Қылмыстың субьектісі жағы кінәнің қасақана формасы. Арнайы экспорт бақылауын және кедендік рәсімдеудің бекітілген тәртібін бұзу. Қазақстан жерінен тыс кеден территориясы арқылы технологияны, ғылыми-техникалық ақпаратты шетелден өткізуде, оларды жаппай жою қаруын жасауда қолданылатын тұлға сезеді. Кінәлінің мақсты мен әр түрлі болуы мүмкін.

Заңсыз экспорт үшін жаза: жалақы мөлшерінде немесе басқа да табысы (7 айдан 1 жылға дейінгі) айыппұл салу немесе 3 жылдан 7 жыл көлемінде бас бостандығынан айыру.

ҚР-сы территориясына шет елдің және ҚР-сы халқының көркем, арихи және археологиялық кұндылықтарын қайтарылмауы.

Берілген қылмысқа жауапкершілік Қазақстан халқының мәдени қорларын сақтау, сонымен қатар мәдени құндылықты заңсыз әкету және «меншік құқығын заңсыз беруді қорғау мақсатында белгіленеді.

ҚР-сы заңына сәйкес қайтару міндетті болып табылатын, шет ел мен Қазақстан халқының көркем, тарихи және археологиялық құндылығының бекітілеген мерзімде ҚР-ның территориясына қайтарылмауы қылмыс болып табылады. Қылмыс обьектісі шет ел мемлекеттің және ҚР-ның халқының көркем, тарихи, археологиялық құндылықтарын өткізуші мемлекеттік монополия болып табылады.

Осы қылмыстың заты ҚР Мәдени құндылықты әкету және әкелу туралы шыңына көрсетілген мәдени құндылықтар тізімі.

Кеден қызметі сферасындазғы қылмыстар мен құқық бұзушылықтар мен Кеден сферасында ең көп таралған қылмыс тұрі болып контрабанда болып табылады. Бұл қылмыс анқтау кеден органдарына жұктелген өйткені кеден органдары кеден сферасында орын алатын қылмыстар бойынша жедел іздестіру субьектілері болады.

Бірақ контрабанда кеден органдарына күресіп жатқан тек қылмыс түрі жес. Бұл органдар төмендегідей қылмыстар мен құқық бұзушылар бойынша айыптаушы рөлін атқарады. Олар: кеден алымдарынан аутықулар кеден төлемдерін жинау кезіндегі заңсыз валюталық операциялар және т.б.

Егерде компентенциясына байланысты қылмыстық кұдік туатын болса да кеден органдары ҚР қылмыстық процедуралық заңдары нормаларына сай (қылмыстық іс қозғалады. Қылмыс ізі (закрепляет), қылмыс жасаған тұлғаларды қолғатүсіру әрекеттері қолданылады.

Кеден сферасында қылмысты болдырмау мақсатында кеден органдары жедел іздестіру қызметін атқарады, жасаған тұлғаларды анықтау жұмыстарын жұргізу. Сондықтан қатар қылмыс сақтау мен қатар кеден қауымдастығы жағында және шет ел кеден органдары сұраныстарына байланысты іздестіру,анықтау жұмыстарԋЌĂЄԇЀԄЂԅЄԆЂď

ԈЄрབԊЀԏЌČЂԏЈԎЋԏЂԐԔЀԃЀԟЈԔЀԌЂԞЂԞԚЀԝЀԚЁԊЀԜԍЀԞЂԏЌԋЁġЌԀЄԥЌԬԇЁԌЂԥЀԋЌĩЁԨЂԋЀԏ

ĭЁԮЌԏЌԴЌĠЂ԰Ђ԰ЀĤЌԕЄԴЌԼԚЀԽЄԋЈԋЂԎЋĬЄԼЁԍЋԄՁЈԆЂՃԄЀԍЄĂ ԏЄԌЈՋЈĊЂԋЂՋЂՋЌĊЄԋЁՁЋԕԒЄՂЃԔЂĀЂԞЀԓЀՋԜЀԚЁԚЂՋЌԜЀĊЀԟЈԠЂԩЄԬЄԥЂĬ

ԃЀĭЁՋԬЀԩЋԬЀĩЁՈЈԩЄՉԋЀԸЂ԰ЀՃԼЂԼЄԵЂՂЂĠЀԼЈՋЌĨЂԸЀՋЈԸЂՋЌĬԈЄԃе༻ăЌԄЌąЂԆЄԇЁԁЂԁЌĂЁԃЈ֎ЋԍЋևԏЁԀЈԕЌĎԂЀԄЈԅЈĆЄ֗ЌԔԐЀԃЄԞЈԜЀԜЋԞЋ֟ւЀԭЄԋЈԋЀԏЌԏЁĤЂԍЂԂЈԥЀԤЌġЌԤЀԥЂԬЄԥ֒ЀĭЌԋЁĠЂԴЀԄЈԆЌԄЈԋЁԋЌ԰֛ЀԼЂԴЀԏЈԼЀՃЋāЂՋЈԏЋՁԁЌԊЋԏՂЀԁЋԊЀԇЋČ֋ЋԊЌՋЁĀЌԑЈԖЈՂЂՁЂĀЈԖЂĂЄԘԜЄԞЈԗЈԔЂՂЂփԖЀԬЄġЂԠ

ԭЋ֡ՅЀԪЂՋЌՋЁġЈשЀԫЄԬ

ġЂԠЀԩЁԸ

ЀЏЈЋЌЂВЀЋЈДЄЏ

ЄОЂЏЂЀ!ЌЀЄХЌЬЇЀЬЄЏЈЋЂЋЋ(ЀЫЄЎЃ-ЄЌЌЭАЈеЈЃЂЃЄЀнЋ$ЄдЁЋЌи(ЈЩЀЍЄЎЂл༳нЌЌсЄІЌЋЂЀЍЄыЈыЂъЀщтབЏЂЌЂ

ЎЀЭЁ ЊеЄдЌ ЁфЄрЀсЋнЄинЁ(ЈѩЌ(ЂиЀиЈЛЀЌ҃ЋЊЌЋЁЂ҅ЀІб༾ЈЋЍЊЌЏЂЄЀЅЀЎЄЇАЌЙЋОЂЀДЋНЀЖЋ.༠АЀЙҚЋЛЌЏЁЀОЋҟЂРЃ!ЈФЄХЌ$ЌЅЀФЌХЀЀЋЭЀ ЄҡЈІЄЭЀФЌ%ЁиЂиЄмЂ Је༴еЌ$ЌЄЀаЌдЀЀЋ ЈдЄеЌ$ЁЄЄрЀсЋЎЄЃЌЀы༽ЀЋЀтЋЍҊЋЋЌыЁуЀтЃЌИЋНЈВЖЄДЄЙіЄЖЄсЂђЀууЃАЈе༺тЂЛЄрЂ!ЀЮЈСЄы

ĨЎԼЀԌԾЄԼЄԌԁЈՋЌԇЀՀЋԍЀԎԃЃՊЋԋЃԊЀՋԈЄԍЄԎԋЁԘЄԜЄԖЀՒЌĀЄԘЌԒЃĂЈԜЄ՚ЌԞЄԛЂĈЄԘЁՋЋԟԠЀԩЊՂЀԫЋԂԭЌеཀԡЂԨЋԩЀՈԯЀԬЄĩЂĮЀį

ԔЀԵЀԴЄ ༺ԼЌԽЄԼЂԵЌՊЈՋЁՋЌԸԸЀй༻а༽ՋЁԂЋāЂԋЈԏЋԅЂԏЂĆЈևЄԂЈāЂԃЀԃЋԌԅЌԎЁԇԜЌԔЀĂЈԗЄԔЌĄЌԆЀԖЌԔЀԀЋĂЂԂ֞ЋԝЌԏЁԆЋւԭЀԮЂԥЄԇЀԥЈԏЂĥЄԠЁԥЀԀЋġЌԬЀԭЀԮЀԅЋԼЀĠЁ԰ЈĠЂԏЈԼЋԅЂԏЂĠЂԁ֚ЌԷЂԴЈԴЄԏ

ĤЂՋЈԍЋՃՃЄՆĉЄԂЈՃЄԌЈՋЄՂ ď֊ЋԉЌՋЁăЄԐЁԐЂԒЌĂЂ֐Ј֓ЀԚЀՂЄы༠֛ЌԚЂԒЂ֍ЁՖЀՃכЀԤЈԥЂՂЄՁЂĠЂԭЈԤЀԭЋԨЀԥЋĮ

ԋЄԤЄԭՁЀԥЀ԰ЁՋЌԴЀĠЂՋЈԼЋՁЂՋ԰ЌԹЄՋЀԼЀՃԼЀ֚Ё԰ЂЋЌЅЀЈЇЄЄЌ ༾ІЀЇЌЌЀЉЋЄЏЄЌЈ

ЂЎЄЏЁЂЂЀЃЂЋЄМЄІЂОЖЂКЀЈЀОЋ

།ﾤ

ﾤ

ﾤ

ﾤ