Әкімшілік іс-тәжірбие бойынша жүргізілген іс-шаралар

Кесте 5

Жоғарыда көрсетілген цифрлардың анализі кеден ісі саласындағы әкімшілік құқық бұзушылықты ашылуының жалпы көлемінің төмендеуіне әкеліп отырғанын байқатады. 2005 жылда 261 немесе 23%-ке әкімшілік құқық бұзушылықтын 2004 ж 12-айы қарағанда аз анықталғанын көруге болады.

Мемлекет кірісіне түскен төлем жазасы соммасы 32%-ке түсіп кетті Мұны 20,01,2003 Ж. қолданысқа енген Қазақстан Республикасы әкімшілік құқық бұзушылық туралы жаңа кодексін себеп етіп алуға болады.

Яғни кеден ісі саласындағы әкімшілік құқық бұзушылық деген айыппұл көлемінің айтарлықтай төмендегенімен байланысты.

2005 жылдың 12 айында Контрабанда және әкімшілік істер бойынша жедел топтары және кеден бекеттері тарапынан 137 әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс қозғалады.

Тікелей кеден шекарасында әкімшілік құқық бұзушылық бойынша мыналар ұсталды:

-алып келуде:

1. Күйдіргіш жарылғыш заттар 16000 л – жуық, құны 250 мың тенге;

2. Темекі өнімдері, лотонна, құны 500мың тенге;

3. Құрғақ өністермен кондитерлік өнімдер жалпы құны 500 мың теңгеден жоғары.

4. Халық тұтынатын тауарлар 3 млн. тенгенден жоғары.

5. Қара және түрлі түсті металл сынықтары мен қалдықтары 15 тонна, құны 150 мың тенгеге жақын.

-алып кетуде:

1. Ұндар 4000кг жуық, 60 мың тенге көлемінде.

2. Бидай 15000кг, құны 150000тенге

3. Орман ағашы 2 куб.м, құны. 14200тенге көлемінде. Оңтүстік Қазақстан облысы Кеден Басқармасының қызметкерлерінен Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексінің 209-бабының 1 тармағы бойынша коммерциялық кәсіпорындардың 2005 жыл бойына Ресейден 659154 Ресей рубліне соммасына сурет тауарларын втоқосалқы бөлшектерді импорттауға қатынасқан іс қозғалды. Алынған тауарлардың заңдылығын тексеру барысында, Мәскеудің қалалық мемлекеттік статистикасы берген мәлеметтерге сәйкес тауарды алып жүру құжаттары бойынша жоғарыда аталған тауар экспортын жүзеге асырушылардың мекен жайлары жалған болып шыққан. Осыған сәйкес кеден органдарына кеден шекарасын кесіп өту барысында соммасы 659154 ресейлік рубліне немесе ҚР ұлттық Банк орнатқан ставка бойынша 3 млн, 311 мың 456 теңгеге сай жалған құжаттар ұсынылған.

2005 жылы ОҚО КБД қызметкерлері 31 қылмыстық іс қозғап, 2637 әкімшілік құқық бұзушылық фактілерін анықтады. Қозғалған қылмыстық істер бойынша Өзбекстан Республикасынан ҚР Кеден шекарасы арқылы заңсыз өткізілмек болған 19550757 теңгенің контрабандалық тауарлары ұсталды. Ал, әкімшілік құқық бұзушылық істер бойынша 25602586 теңгенің тауарлары ұсталып, бюджетке 5422004 теңге айыппұл өндірілді.
33. ОҚО –ы кеден басқармасының қызметін жетілдіру жолдары

Департаменттің құқық корғау қызметінің тиімділігін арттыру мақсатында 2004. ж. шекарада үш оперативті-бөгейтін «Кеден тосқауылы» шаралары жүргізілді. Жүргізілу барысында көптеген кордондар қойылды және өткізу режимі қатаңдалды. Бұл шаралар ҚР шекарасында кедендік заңдылықтың бұзылуының төмендеуіне және де жалпы криминологиялық жағдайға оң әсерлерін тигізді. ОҚО бойынша Кедендік Бақылау Департаментінің қызметкерлерімен 2006 жылы 51 қылмыстық іс қозғалды (2005) ж 71- іс қозғалаған), соның ішінде 20 іс- ҚР ҚК 209 баптың 1 бөлімі бойынша (экономикалық контрабанда, 2003) жылы да 20), 7 іс - ҚР ҚК 214 баптың 1 бөлімі бойынша (Кеден төлемдері мен салықтарын төлеуден қашу, 2003 жылы-5 іс қозғалды), 12 іс- ҚР ҚК 250 баптың 1 бөлімі бойынша (наркотикалық құралдар контрабандасы, 2005 ж -11 іс ) жэне 12 іс ҚР ҚК басқа баптары бойынша(2005)жылы-18 іс).

2004 ж.

Наркотикалық құралдар

Конрабандасы; 12

Сурет - 2

Кеден ісі саласында қылмыстық іс бойынша сот шешімімен 2 миллион 658 мың теңге соммасына тауарлар конфіскеленді, ал 2006 жылы бірде бір тауарларды конфіскелеу жүргізілмеген.

Әкімшіліқ талдауы көрсеткендей, 2004 ж жылмен салыстырғанда 2005 жылы әкімшілік құқық бұзушылық саны өсті. 2005 жылы сотқа 514 әкімшілік іс жіберілді, 2004 жылмен салыстырғанды бұл 79 іске көп.

Сонымен қатар, 2005 жылы 10 миллион теңгеге жуық мемлекет кірісіне айыппұл төленді, бұл 2004 жылмен салыстырағда 2 миллионға жоғары. 2005 жылы қылмыстық және әкімшілік істер бойынша ОҚО КБД құқық бұзушы қызметкерлерінен міндетті түрде 27 миллион 774 мың теңге соммасына салықтар мен кедендік төлемдер төлеткізілді., бұл 200Т жылғы көрсеткіштерімен салыстырганда әлде қайда жоғары көрсеткіш.

Оңтүстік Қазақстан облысы Кеден Басқармасында кеден ісі саласындағы қылмыстарға қарсы күрес жалғасып жатыр.

Біріншіден, мемелекеттік шекараны техникалық қамсыздандыру қажет.

Екіншіден, құқық қорғау қызметкерлеріне контрабандамен күресті жүзеге асыру үшін қолайлы жағдайлар жасау.

Үшіншіден, контрабандамен күрес жүргізетін азаматтардың көмектері қажет. Республиканың әр бір азаматы контрабандалық тауарды (мемлекеттік акциядік белгілері жоқ) сатып ала отырып мемелекеттік бюджеттің кіріс бөлігін азайтып отырғанын білуі қажет. Осыған сәйкес мемлекет бюджеттік сферадағы жұмысшылар алдындағы міндеттерін орындай алмайды: зейнеткердің зейнетақысын, дәрігерлер мен мұғалімдердің жалақысын, студенттердің степендиясын уақытылы бере алмайды. Сонымен бірге мемлекет әлеументтік бағдарламаға да қаржы бөле алмайды. Елге көмек бере отырып, біз яғни Қазақстан Республикасының азаматтары өзімізге жәрдем етеміз.

Есірткі заттардың контрабандасымен күрестің тиімділігін арттыру үшін кеден органдарына жедел іздестіру қызмет субьектісі статусын беру керек.

ҚР құқық қорғау органдары мұндай жағдайлармен бірнеше бағытта күресуге тырысады. Бірінші кезекте-шекарада, мұнымен көбінде кеден органдары орналасады. Оларға құжаттарды, тауарлардың шығуын және олардың импорт бойынша операциялардың заңдылығын бақылау міндеттері жүктелген. Бірақ іс жүзінде кеденшілер ҚР кеден шекарасынан өтеттін тауарлар ағымына бақылау жасауға жағдай жоқ. Мұндай жағдайларға бірнеше себептер бар. Бірінші кезекте шекараны қорғаудың төмен деңгейі; екіншіден Қазақстандық кеденнің техникамен нашар қамтамасыз етілуі. Осы себептер парақорлық, "туысқандық байланыстарды" туындатады.

Келесі кезеңде контрабандамен күреспен Ішкі істер министрлігінің қызметкерлері айналысады және бірнеше кезекте қаржы полициясының бөлімдері. Контрабандамен күрес Республиканың ішінде де жүріп жатыр. Тексеру көбінесе күдікті автокөлік құралдарына жүргізіледі. Сонымен бірге, текееру контрабандистер өздерінің тауарларын өткізуге тырысатын көтерме базалар мен базаларға жүргізіледі. Бірақ әрқашанда бұл бағытта барлығы ойдағыдай бола бермейді. Біріншіден, Ішкі істер органдары бақылау жасауы үшін осы органдарды қамти алмайды. Екіншіден, контрабандистердің сыбайластығы туралы ұмытпау керек. Олар пара арқылы басшы органдардан заңсыз тауарларды өткізу үшін құжаттар базасын ала-алады. Соңғысы, күрестің үшінші бағыты-бұл жеке сауданы бақылау болып табылады. Ішкі істер органдары контрабандалық тауарды нақты заңсыз сату кезінде қолға түсіргісі келеді. Бірақ бұл өте қиын да күрделі жұмыс. Шынында, әр сатушының жанына бір-бірден полиция қызметкерлерін қоя алмаймыз.

Сонымен қатар, контрабнадистер өздерінің әдістерінің арсеналын күн сайын өзгеріп, жаңартып отырады. Контрабанданы тауып, анықтап, ұстау үшін кеден қызметкерлері мен ішкі істер органдарының қызметкерлері тек заңға қызмет етіп қана қоймай, сонымен бірге жақсы психолог болуы керек. Көп жағдайда проблема ол-атқарушы органдар контрабандалық тауарларды күн сайын ұстағанымен, құқық қорғау органдармен осы қылмысты ашу болып табылады.

Мемлекеттің экономикалық қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін кедендік басқару формалары мен әдістерінің тиімділігін арттыру бойынша приоритетті бағытталған жұмыстары мынадай болуы қажет:

• Тәуекелді басқару жүйесін, тәуекелді бағалау әдістерін талдауды, сонымен қатар тәукел көрсеткіштерін анықтауды және олардың қолданылу критерийлерін ұйымдастыру;

• Кедендік бақылаудың техникалық құралдарын үздіксіз жаңарту және жетілдіру процестерін құру. Мемлекеттің экономикалық қауіпсіздігін қамтамасыз етуде, интелектуалды меншікті қорғау, тауарлар рыногын сапасыз өнімнен қорғау үшін ҚР кеден органдарына жүктелген міндеттермен тығыз байланысты;

• Аймақтық кедендік лабораториялар, оларды аттестациялау, экспертиза сапасын жоғарылату мен зерттеу сферасын кеңейтуді дамыту және құру;

• Кедендік шекара арқылы өткізілетін тауарлар мен транспорттық құралдарды кешенді, сонымен қатар радиациялық, ветеринарлық және фитосанитарлық бақылауды жүзеге асыруға қабілетті, ҚР кедендік шекарасында теміржол терминалдарын және бірыңғай бақылап-өткізу пунктерін құру және халықаралық талаптарға сай кеден бекеттерін қайта құру;

• Кеден шекарасын кесіп өту пунктінен бастап кеден органына дейін транзиттік жүкті кедендік бақылауды жетілдіру. Кеден органдарын қазіргі бақылаудың техникалық құралдарымен жабдықтау және кедендік мониторингтік автоматтандырылған жүйесін іске асыру, басқару қажет, бұған жататындар:

- тауарлар мен тарнспорттық құралдарды бейне арқылы бақылау және бейне жазба жүйесі;

- автокөлік және контейнерлерді тану жүйесі;

- ақпараттарды жинақ орталығына беру жүйесі;

- транспортық құралдарды электорнды пломбалау жүйесі;

- ақпараттарды талдау, жазу, сақтау, оқу жүйесі;

- авто және темір жолдар, кедендер және кеден Департаменттері, бақылап-өткізу пунктері және кеден бекеттерінің электронды картасы.

• Пластикалық төлем карталар жүйесін енгізу нәтижесінде салықтар мен кеден төлемдерін төлеу тәсілдерін оңайлату, болашақта Еуразиялық экономикалық қауымдастыққа мүше мемлекеттер шекаралары арқылы тауарларды өткізу кезінде микропроцессорлық пластикалық карталарды қолдану.

Тәукелді басқару және бағалау жүйесін енгізу бізге мына мүмкіншіліктерді береді:

- кедендік бақылауды таңдау механизмін транспорентті ету және ретке келтіру;

- кеден ісі саласында құқық бұзушылық болған жағдайда кеден органдары жүргізетін шаралар нәтижесін жоғарылату;

- СЭҚ қатысушыларға ҚР кеден шекарасы арқылы тауарлар мен тарнспорттық құралдарды өткізу үшін жағдайлар жасау.


Қорытынды мен ұсыныстар

Осы жоғарыда қарастырылған жайларды қорытындылай келе, кіріспеде көрсетілген мәселелерді талдай отырып мынадай ұсыныстар мен пікірлер жасауға болады. 1. Қазақстанның ДСұ-на қалай кіру тиімді екені туралы сұраққа былайша жауап беруге болады.

Кеден Одағының мүше елдері алға қойған мақсаттарының бірі-ДСү-на кіру. Осы мәселенің шешімін табу үшін олар ДСү-ны мүше болудың екі вариантын таңдаған болатын:

1. ДСұ-на біртұтас экономикалық кеңісітік ретінде бірге кіру.

2. ДСұ-на Кеден Одағының мұше елдерінің жекелеп кіруі

Олар екінші вариантты таңдаған болатын. Себебі, оған мүше елдердің экономикалық деңгейі қабайлас емес, олардың теңесу аз уақыт ішінде орындалмайды. Бұл вариант бойынша жұмыс Кеден Одагына мүше елдердің экономикалық саясатына әсер етіп, олардың тауар айналымына кері әсерін тигізуі мұмкін. Ал екінші вариантты Қазақстан, Ресей, Украина, Белорусия елдері мүше болып табылады. Аймақтық Интеграция ұйымы шеңберінде жүзеге асыру қажет. 2. Қазақстанның ДКұ-дағы мүшелігін қалай тиімді пайдалану керектігі туралы мәселелерге келесідей ұсыныс жасауға болады.

ДКү-ның маман-кадрларды қайта даярлауға байланысты бағдарламасына сәйкес Қазақстан кеденшілерін әлемдік тәжірбие бойынша қайта даярлау, біліктілігін жетлідіру нәтижесінде жергілікті кеденшілер қызметінің деңгейін арттыруда қолдану. Яғни, кеден бекеттеріндегі кеденшілердің қызметінің деңгейін кедендік құнын, оның шыққан елін анықтау және кедендік ресімдеу бойынша біліктілігін арттыру. Бұл тиісінше мемлекеттің экономикалық қауіпсіздігіне және бюджеттің кіріс бөлігін толықтыруға тікелей әсер етеді.

3. ЕураАзЭҚ мемлекетінің алдында қойған мақсаттарын жүзеге асыру туралы мәселелерге мынадай ұсыныс жасауға болады. Оның мақсаттарын Аймақтық Интеграция ұйымы шеңберінде жүзеге асыру. Мысалы ортақ валютаны енгізу. Мұндай негізгі себеп- ЕураАзЭҚ мемлекетінің шеңберіндегі мұны жүзеге асыру өте қиын мәселе. Өйткені мұнда мүше елдердің валюталық бағамдары деңгейлес емес. Ал Аймақтық Интеграция ұйымы мемлекеттің валюталық бағамдар шамалас болып келеду.

4. Экономикалық қауіпсіздікті қамтамасыз ету мәселесі бойынша мынадай ұсыныстар жасауға болады.

- Мемлекеттің экономикалық қауіпсіздігін қамтамасыз етудің құралдарын, яғни ОрҚ-ті тарифтік реттеу, бейтарифтік реттеу шараларымен импорталмастыру бағдарламасын ұштастыру арқылы елдің экономикалық қауіпсіздігін қамтамасыз етуге әсер ету. Нақтылап айтқанда, отандық өндірушілерге мемлекеттік қолдану көрсете отырып, олардың СЭҚке қатысуына тарифтік және бейтарифтік ынталандыру.

- Кеден органдарының жетілген техника-технологиясымен қамтамасыз ету.

- Кеден қызметткерлерінің біліктіліні жоғарлату және кеден органдарындағы коррупцияны жоюға әсер ету.

Қорытындылай келе мынадай тұжырымдар жасауға болады.

Біріншіден, мемлекет халықаралық кеден ұйымдарына мұше бола отырып, дұниежүзлік шаруашылық терең енеді. Сол арқылы өз дамуын жалғастырады;

Екіншіден, мемелекет халықаралық кеден ұйымдарына мүше бола отырып, өзінің кеден қызметін тиімді пайдалану мүмкіндік алады.

Үшіншіден, мемлекет кеден қызметін тиімді пайдалана отырып, экономикалық қауіпсіздігін қамтамасыз етуге оң әсер етеді.

Қолданлыған әдебиеттер
1. ҚР Конституциясы 1995ж.

2. ҚР Кеден Кодексі. 01.05.2003ж.

3. Драганов В.Г. "Основы томоженного дела" Москва 1998ж.

4. Әкімшілк құқық бұзушылық туралы ҚР-ның Кодексі.

5. Алимбеков Б.М. "Томоженное право" Алматы 1997ж.

6. Алимбеков Б.М. "Томоженное дело в РК" Алматы 1997ж.

7. Основы таможенного дела: учебное пособие. Выпуск III. Экономическая деятельность томоженных органов: М:РИО РТА,1995ж

8. Основы таможенного дела: учебное пособие. Выпуск I. Развитие томоженнсмх) дела в России. М. 1995г.

9. Сәрсенбаев М.А. "Томоженное право" Алматы І998ж.

10. Мадиярова Д.М. "Кеден ісін Ұйымдастыру және басқару" Алматы 2000ж. 11. Садықов Е. "Ішкі экономикалық қатер" Ақиқат І998ж.

І2.М.Шаманбаев "Қауіпсіздік бәрінен де қымбат" Егемен Қазақстан 13 желтоқсан 2000 ж. .Н.Назарбаев "Қауіпсіздікке мән бермеу-нақты қатерді бағалаумен тең" Егемен Қазақстан. 25-ақпан 2000ж.

14. Н.Б.Балғарина "Қауіпсіздік тұжырымдамасы болашаққа қызмет етеді" Егемен Қазақстан 2-маусым 2ОО0ж.

15.С.Мұса "Еуразиялық Экономикалық Қауымдстық" Егемен Қазақстан 11- қазан 2000 ж.

16.ҚР Президентінің Жарлығы "Қазақстанның 2001-2005 жылдары арналған экономикалық қауіпсіздік стратегиясы".

17.Е.О. Алауханов "Есірткіні ауыздықтау қауіпсіз жол ашу" Үкімет жаршысы -,2001ж.

18.Байгісиев М.Н. "Халықаралық экономикалық қатынастар" Алматы, санат1998ж.

19.Л.Матақбаева "ҚР-ның ТМД -дағы интеграциялық саясаты туралы " Ақиқат 3,1999ж.

20. М.Нұкенов "Экономикалық қауіпсіздік күзетінде " Егемен Қазақстан 2006ж.

21. В.Персняков "Экономическая бехопасность; Томоженнное методы и средства обеспечения" Внешняя торговля, 1995г.12.

22.А.Д. Ершов "Упровления экономической безопасностью а томожнном деле: материалы научно-практической конференций "Томоженная деятельность и обеспечение экономической безопастности государства" Ростав на Доу: Ростовский филиал РТА,1998 г.

23. Кислелевский Ю.Г. Контрабанда: История и современность, М, автор, 1996г.

24.Дюмулен И.И. Всемирная Торговая Организация: М: ТППРФ 1997г. 25.Лозбенко Л.А. Стратегия Весмирной Томоженной Организаций (ВТО) по модернизации томоженных служб мира; М:РИОРТА, 1995г.

26. Тенлибаев Н. "Снижения пошлины: Вести о томожене". Сегодня, 1998г.

27.Исингарин Н. "ІОЛЕТ -СНГ" проблемы. Поиски решения. С.П.200ІГ.

28.Исингарин Н. "Томоженный Союз"1999г.

29.Мадиярова Д.М. "Сыртқы экономикалық қызмет жэне мемлекетердің

экономикадық қауіпсіздігі" 2000ж.

30.Аль-Пари стратегия безопасного экономического развития Казакстана а

условиях глобализации. 2002.

31. Г.Оразбаков "Применение защитных мер. Проблемы и преспективы", 2002г.

32.Исингарин Н. "Евразийское экономическое сообщество и проблемы вступления в ВТО Казакстана 2002г.2-3"

33."Всемирная Таможенная Организация-50лет" Кеден,2. 2002г.

34."От таможенного Союза к Евразийскому Экономическому Сообществу",

Кеден 3 ,2002г.

35.Т. Издиб^ев "Разработан Проект импортозамещение в отсраслых легкой и

пищевой промышленности на 2000-2003г.г." Каз Правда 8,2000г.

36. К.Арыстанбеков "Казакстан и Вто: экономичеснкий ожидания" Каз Правда 5.2002г.

37.Теория "Методолгия управления", 2002г. 18-январь. Экономическая Безопасность: сущность, критерии, формы.

38.Герчикова И.Н. "Международные экономические организации" М.200ІГ. 39.Қазақстан ДСұ-ға кіруге эзірленуде. Үкімет жаршысы 1999ж.5, 4О.Н.Исенгарин "Казакстан и содружества", Алматы:1999г.

41.Ә.Құланбай "ДСұ-на ену Қазақстанның әлемдік қоғамдастығы орнынбекемдеу" Егемен Қазақстан 2002ж. 11-желтоқсан. 42."Импортозамещение" Панорама 2003г. 3-марта.

43."Об утверждении соглашении об общем таможенном тарифе государств

участников Таможенного Союза" ВЭДа РК2001,5

44.Егемен Қазақстан 10 қазан 2000жыл. Еуразиялық экономикалық қауымдастық Еуразиялық одақ құрамына бастайтын төте жол. 45.Панарама 13 октября 2000г Президент пятерки Таможенного союза подписали договор о созданий Еуразиского экономического сообщества.

46.Понарама 20 октября 2000года. Н.Исенгарин, Интеграционный комитет СНГ: Договор по ЕврАзЭС по сути первый документ, предусматривающий дейстыенный организационно-правовой механизм интеграций.

47.«Парасатты кеден саясаты- мемлекеттің экономикалық дамуының қуаты» атты Халықаралық ғылыми-практикалық конференция еңбектері, шымкент,

2005 ж.