Материалдары

 
149 
нәтижесі  көрсеткендей,  оқушылар  мұғалімнің  сабақта,  сабақтан  тыс  уақытта 
салмақты болуына ерекше мән беретінін атап өтті.  
Қазіргі  кезде  мұғалімдердің  байсалды,  салмақты  болуына  әлеуметтік 
жағдайдың  ықпалы  да  таңба  салады.  Мектептерде  көптеген  қағаздарды 
толтырып,  есептерді  тез  арада  тапсыру,    үнемі  жоғарлаған  жүктемеге  аласалау 
еңбек  ақы  төлеу  мұғалімдердің  оқушылармен  дұрыс  қарым-қатынас 
жасамауына, шаршауына, жүйке жүйесінің тозуына әкеп соқтырады. 
Мұғалім  кәсібі  үлкен  сабырылықты  және  өзіндік  тәртіптілікті  қажет 
ететін  ең  эмоциялы  шиеленісті  еңбек  түріне  жатады.  Мектеп  табалдырығын 
аттағанда  мұғалім  қандай  сезімде  болады,  әлеуметтік,  рухани  игілікті  сезе  ме 
деген сұрақтарды жиі қоямыз ба?  
Педагогтар  арасында  мынадай  пікір  бар:  мұғалім  шаршамай,  1,5-2 
жүктемеге  жұмыс  істемей,  оқушылардың  қойған  талаптарын  орындау  үшін 
неғұрлым  аз  жүктеме  алып,  неғұрлым  көп  жалақысы  болса  мүмкіндік  алады. 
Себебі,  сонда  мұғалім  өзінің  материалдық  жағдайын  ойламай,  қалай  әмбебап, 
шебер  мұғалім  болуына  ерекше  назар  бөледі.  Ендеше,  мұғалімдердің 
жалақысын  оқушылардың  талаптарына  сәйкес  қойып,  әлі  де  болса  әлеуметтік 
жағдайын толық зерттеуді қажет етеді.  
 Сонымен, қорытынды жасасақ: 
1.  Оқушылар  үшін  мұғалімнің  бейнесі  –  бұл  әмбебап  адамның  бейнесі 
болып  тұр.  Мұғалімнің  әмбебап  педагогикалық  іс-әрекеті  сабақ  өткізгенде, 
оқушылармен  қарым-қатынас  жасағанда,  көз  қарасынан,  жүріс-тұрысынан, 
киімінен, 
әдістемелерден 
көрініп 
тұру 
керек. 
Мұғалімнің 
әмбебап 
педагогикалық  құзіреттіліктің  қиындығы  осында.  Педагогтың  жұмысы  өнер 
адамының  жұмысынан  да  қиын.  Материалдың  мазмұнын  білу,  ым-ишара 
арқылы көрсете алу, әдістемелерді шығармашылықпен қолдана білуі керек.  
Біз  жүргізген  бірінші  мен  екінші  зерттеулерге  негізделіп,  қазіргі  заман 
мұғалімінің  моделін  жасауға  болады.  Оқу  үдерісінде  оқушылардың  98% 
мұғалімнің  жеке  басының  қасиеттеріне  талапты  өте  жоғары  қояды.  Осыдан 
оқушылардың  талаптары  мен  мемлекет  талаптарының  арасында  жоғары 
корреляция байқалады.  
Аталған  педагогикалық  сапалар  барлық  мұғалімдерге  ортақ.  Сондықтан 
әмбебап педагогикалық құзіреттіліктер деп саналады. Ал осы талаптарға сәйкес 
жоғары  оқу  орындарында  болашақ  педагогтарды  дайындау  ісі  жүргізілмейді.  
Оқыту  үдерісінде  тек  бағдарлама  мазмұнын  толық  орындау  жұмысымен 
айналысып,  адами  әмбебап  қасиеттерін  қалыптастыру  жұмысына  жеткілікті 
назар бөлінбейді. Ал әмбебап педагогикалық құзіреттіліктерді қалыптастырмай 
кәсіптік құзіреттіліктерді жүзеге асыру  үдерісі мүмкін еместігін түбегейлі атап 
өткіміз  келеді.  Өйткені,  әмбебап  педагогикалық  құзіреттіліктер  ғана  мәдени 
мұғалімнің бейнесін сипаттайды.  
Жүргізген 
зерттеу 
нәтижелеріне 
сүйеніп, 
төмендегідей 
мұғалім 
бейнесінің моделін жасадық (2 кесте).  
 
 
 

 
150 
2 кесте 
Әмбебап педагогикалық құзіреттіліктің мазмұны мен құрылымы 
Тұлғалық  
сапалар 
Жалпы педагогикалық 
сапалар 
Жалпы әдістемелік  
сапалар 
мейірімділік 
 
қарым-қатынас жасай білу 
 
пәнге қызығушылықтарды 
арттыра білу 
әділеттілік 
 
сөздің биік мәдениеті 
 
күрделі материалдарды 
түсіндіре білу 
қайырымдылық 
 
оқушыларға құрмет 
 
оқушылардың 
ойларына, 
сезімдеріне ықпал жасай білу 
салмақтылық 
 
оқушылар пікірлерін 
тыңдай білу 
педагогикалық 
іс-әрекетін 
талдай білу 
адамгершілік 
жоғары білікті маман болу 
пікірталастарды тудыра білу 
 
 
мұғалімнің  сырт  бейнесі 
мен  тәртіп  мақамасымен 
өзіне тарта білу 
әзілдік сезім 
тиянақтылық 
 
2.  Жүргізген  зерттеуімізде  мұғалімдердің  әмбебап  педагогикалық 
құзіреттіліктің  мазмұны  мен  құрылымы  оқушылардың  мұғалімдерге  қоятын 
талаптарына  сәйкес  келіп  тұр.  Басқа  сөзбен  айтқанда,  біздің  нөлдік 
болжамымыздың  мазмұнын,  яғни  мұғалімдердің  әмбебап  педагогикалық 
құзіреттіліктің  құрылымын  оқушылармен  өткізген  педагогикалық  эксперимент 
растап тұр.  
3.  Жоғары  оқу  орындарында  болашақ  мұғалімдерді  даярлау  үдерісінде 
оқушылармен  қарым-қатынас  жасай  білу  қасиеттерін  қалыптасытруға  ерекше 
көңіл бөлу керек. Өйткені, оқыту мен тәрбие үдерісінің сапалы, нәтижелі болуы 
ең бірініші мұғалім мен оқушылардың  қарым-қатынастарына тәуелді екенін әр 
қашанда ұмытпағанымыз жөн.  
 
Әдебиеттер:  
 
1. Кузьмина  Н.В.  Профессионализм  деятельности  преподавателя  и 
мастера производственного обучения. М.; Высш. шк., 1990.  
2. Маркова А.К. Психология профессионализма. – М; Педагогика, 1996. 
3. Байденко  В.И.  Болонский  процесс:  поиск  общности  европейских 
систем высшего образования [проект ТUNING]. Москва-Астана 2006. 
4. Құдайқұлов М.Ә. Қабілеттілік, дағды, шеберлік. А., 1986. 
5. Макаренко А.С. Книга для родителей. 1953. 
 
 
 

 
151 
МОТИВАЦИОННЫЕ ФАКТОРЫ, ВЛИЯЮЩИЕ НА 
ПСИХОЛОГИЧЕСКУЮ ГОТОВНОСТЬ СТУДЕНТОВ  
ПРИ ПОСТУПЛЕНИИ В ВУЗ 
 
Кенжегалиев К.К., Утегенова Г.Ж. 
Кокшетауский государственный университет им.Ш.Уалиханова, г.Кокшетау. 
u_gulim@mail.ru
 
 
Введение.  Психологическая  готовность  студентов  при  поступлении  в 
ВУЗ  определяется  богатством  возможностей  и  многозначностью  путей 
профессионального  становления  и  самореализации  в  современном  обществе. 
Это, 
с 
одной 
стороны, 
усложняет 
возможности 
профессионального 
самоопределения  выпускников  школ,  а  с  другой  стороны  —  делает 
необходимым  их  раннее  самоопределение  в  отношении  того  института 
социализации,  который  обеспечит  их  профессией.  При  большом  количестве 
работ,  посвященных  готовности  к  обучению  в  школе  и  профориентации 
школьников,  проблема  готовности  к  профессиональному  обучению  и 
деятельности в современной возрастной психологии практически не ставилась. 
Нет целостной модели психологической готовности к вузовскому обучению, не 
создано  методов  ее  диагностики,  из-за  чего  в  психологических  службах  вузов 
отсутствует  информация  о  специфике  и  опорных  функциях  готовности 
студентов.  В  рамках  данной  работы  подразумевается  не  готовность  к 
поступлению  в  ВУЗ,  а  готовность  как  желание,  возможность  и  способность 
обучаться в режиме, заданном традиционной университетской системой. 
К.К.Платонов, М.А.Котик,  В.А.Сосновский, Р.Д.Санжаева, Л.И. Захарова 
под 
психологической 
готовностью 
понимают 
психический 
феномен, 
посредством  которого  объясняют  устойчивость  деятельности  человека  в 
полимотивированном пространстве. 
По  мнению  О.М.Краснорядцевой  психологическая  готовность  к 
профессиональной деятельности проявляется в виде мотивационной готовности 
к «приведению в порядок» своего образа мира (такая готовность дает человеку 
возможность осознать смысл и ценность того, что он делает) [1:173]. 
Шипилова 
Е.В.считает, 
что 
системообразующими 
факторами 
формирования  психологической  готовности  к  профессиональной  деятельности 
являются: характер потребностно-мотивационной сферы студента, готовность к 
саморазвитию,  направленность  на  реализацию  творческого  потенциала 
личности, преобразование социально-значимой деятельности [2:371].  
В  нашем  понимании  готовность  к  обучению  в  вузе  это  культурно 
обусловленная  многокомпонентная  функциональная  система,  выражающая 
настрой  на  учебно-профессиональную  деятельность  и  предназначенную  для 
успешной  адаптации  и  обучения  в  Вузе,  включающая  в  себя  мотивационно-
профессиональную  и  волевую  составляющие.  Готовность  к  обучению  в  вузе  - 
это  феномен,  включающий  в  себя  не  только  внешние,  но  и  внутренние 
проявления.  Для  подтверждения  нашей  мысли  было  проведено  анкетирование