М. С. Кульгильдинов К. Ә. Жүсіпов Р. Ә. Қозбағаров Көлік техникасын өНдіру және жөНдеу техНоЛоГИясы негіздері оқулық

43
Шақтама формасының ауытқуы мен орналасуының негізгі түрлеріне 
қатысты терминдер мен анықтамалар МЕСТ 24642-81 бойынша 
бекітілген. 
Сапа параметрлері бойынша технологиялық жүйелерді бағалау 
әдістері
. Дайындалатын өнімнің қажетті сапасына қолжеткізу үшін 
технологиялық жүйелердің (ТЖ) сенімділігін бағалау (МЕСТ 27202-
83) қазіргі кезде өте өзекті мәселе болып саналады. ТЖ-ні төрт түрге 
бөледі: технологиялық операцияның ТЖ, технологиялық үдерістің ТЖ, 
жеке өндірістік бөлім (цех, участок және т.б.) аумағында қолданылатын 
ТЖ, кәсіпорын ТЖ-і [10].
Дайындалатын өнімнің сапа параметрлері бойынша сенімділік 
көрсеткіштерінің барлығы ТЖ түрлеріне байланысты 4 топқа бөлінеді:
– технологиялық үдерістің және технологиялық жабдықтау 
құралдарының дәлдігі;
– технологиялық тәртіп;
– өнім сапасы параметрлері бойынша тапсырмаларды орындау;
– кешенді көрсеткіштер.
Дайындалатын өнімнің сапасы параметрлері бойынша және ТЖ 
түрлері мен бағалау мақсатына байланысты сенімділік көрсеткіштерін 
бағалау үшін есептік, тәжірибелік-статистикалық, тіркеу немесе 
эксперттік әдістер қолданылады. Дәлдік параметрлері бойынша ТЖ 
сенімділігін алдын ала бағалау үшін квалитеттер әдісі де пайдала-
нылады. Өңдеу дәлдігіне, сонымен қатар жұмысшы біліктілігі, яғни 
субъективті фактор да әсер етеді.
Өңдеудің дәлдігі мен өзіндік құнының арасындағы байланы-
сты қарастыралық. Әр түрлі дәрежелі дәлдіктегі бір дайындаманы 
өңдеу кезінде еңбек сыйымдылығы, яғни оның салдарынан өзіндік 
құн да өзгереді: дайындалатын детальді аз шақтамамен өңдеген кезде 
еңбексыйымдылық пен өзіндік құн өседі (1.15-сурет а), себебі өңдеудің 
жоғары дәлдігіне қолжеткізу үшін технологиялық әдістерді көбірек 
қолдануға тура келеді, мысалы, жону, ажарлау және т.б.
1.15-сурет. Детальді дайындаудың өзіндік құнының өңдеуге берілген
 шақтамамен (а) және өңдеу әдістерімен (ә) байланысы

44
1.15-сурет ә-де детальді дайындаудың өзіндік құнына тазалау 
әдістерінің әсері көрсетілген. Графиктен таза ажарлаудың орташа 
экономикалық дәлдігі 7-ші, 8-ші квалитеттерге, алдын ала ажар-
лауда – 8-ші, 9-шы, ал таза жонудікі 10-шы, 11-ші квалитеттерге 
сәйкес келетіндігін көруге болады. Белгілі бір өңдеу әдісінің орташа 
экономикалық дәлдігі – уақыт пен құралдар шығынының өңдеудің 
басқа әдістерімен салыстырғанда аз болған кездегі қалыпты өндіріс 
жағдайында алынатын дәлдік. Өндіріс технологиясын жетілдірген сай-
ын өңдеудің орташа экономикалық дәлдігі де арта түседі. 

жүктеу 5,89 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: