М. Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік



жүктеу 0,84 Mb.
Pdf просмотр
бет20/52
Дата27.01.2020
өлшемі0,84 Mb.
#27386
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   52

 
39 
(қуаты),  еңбек  ресурстары,  негізгі  құралдардың  амортизациясы,  сондай  –  ақ  өнім  өндірумен,  өндіріс 
технологиясымен  жəне  оны  ұйымдастырумен  тікелей  байланысты  басқа  да  шығындар  жатады,  жəне  олар 
өнімнің (жұмыстың, қызметтің) өндірісітік өзіндік құны ретінде танылады.  
Өндірілген өнімді сатып - өткізу  шаруашылық жүргізуші субьектінің қаражаттары айналымының соңғы 
сатысы (кезеңі) болып табылады. Өнімді (жұмысты, қызметті) сатып - өткізу  
Қаржылық  есеп  берудің  Ұлттық  стандартына  сəйкес  транспортпен  жабдықтау  шығындарының 
құрамына  үстеме  бағалар,  қосымша  жинақталған  жиындар,  тиеу,  түсіру  жəне  жеткізу  шығындары  жəне 
қойма  т.б.  орындарды  жалға  алу  шығындары,  сол  материалдарды  сатып  алу  бойынша  шыққан 
командировкалық  шығындар  т.б.  Егер  кəсіпорында  запастардың  есебі  жоспарлы  есептеу  бағасымен 
ұйымдастырылса,  онда  субьект  материалдардың  номенклатурасын  анықтайды.  Бұл  номенклатурада  кейбір 
материалдардың жоспарлы есептеу бағалары бекітеді, ал олардың нақты өзіндік құннан ауытқуы ай сайын 
материалдарды  пайдалану  щотында  есептен  шығарылып  отырады.  Транспорттық  жабдықтау 
шығындарымен ауытқулар аналитикалық есептің шоттарында жүргізіледі. 
Мысал  1.    Компания  2009  жылы  1  маусымында  запастардың  мынандай  қалдығын  иемденелі: 
материалдар шотында 1 200 бірлік 100 теңгеден , қалдық 120 000 теңге. 
3 маусым     300 бірлік    120 тг    36 000 
7 маусым     200 бірлік    130 тг    26 000 
20 маусым   500 бірлік    140 тг    70 000 
25 маусым   650 бірлік    150 тг    97 500 
Барлығы: маусым айында түскені 1 650 бірлік  229 500 теңге. 
Маусым айында өндіріске жіберілген материалдар 2 150 бірлік. 
ФИФО əдісі бойынша: 
1 200 бірлік  100 тг    120 000 
   300 бірлік  120 тг      36 000 
   200 бірлік  130 тг      26 000 
   450 бірлік  140 тг      63 000 
Барлығы:   2 150 бірлік   245 000 
Қалдығы:      700 бірлік   104 500 
ЛИФО əдісі (ҚЕХС бойынша 2008 жылдан бастап қолданылмайды) 
    650 бірлік  150 тг     97 500 
    500 бірлік  140 тг     70 000 
    200 бірлік  130 тг     26 000 
    300 бірлік  120 тг     36 000  
    500 бірлік  100 тг     50 000 
Барлығы:    2 150 бірлік   279 500 тг 
Қалдығы:       700 бірлік     70 000 тг 
Орташа бағасы бойынша: 
100+120+130+140+150 / 5 = 128 тг 
2150*128 = 275 200 тг 
Қалдығы: 700 бірлік *128 = 89 600 тг 
Спецификалық идентификация əдісі: 
Есептік кезең аяғында жүргізілген инвентаризация бойынша мынандай жағдайлар анықталды: қоймадан  
ең бірінші түскен партиядан 210 бірлік қалды 
 73 партиядан    70 бірлік 
   4 партиядан    240 бірлік 
180 бірлік бастапқы қалдық болды. 
 Барлық қалдық   700 бірлік 
 180 бірлік    100 тг         18 000 
 210 бірлік    120 тг         25 200 
   70 бірлік    140 тг           9 800 
 240 бірлік    150 тг          36 000 
Барлығы:   89 000 тг / 700 = 127,14 
Орташа: 127,14теңге           
Бағалаудың  əдісі  субьектінің  есеп  саясатында  міндетті  түрде  көрсетіледі.  Егер  бағалаудың  əдісі 
өзгертілген  болса,  оны  өзгертуге  себепті  негізгі  дəлелдермен  көрсетіп,  есепті  кезеңнің  аяғында  берілетін 
қаржылық есеп берудің түсініктемелік хаттамасында көрсетіледі. 
Бұл ауытқу + немесе – болуы мүмкін. Бұл ауытқуды мына формула бойынша табады: 
П= ООМ+ОПМ / ОМУ+ПМУ*100% 
П – материалдардың нақты өзіндік құнының есеп бағасынан ауытқу пайызы 
ООМ – айдың басындағы материалдардың қалдығының ауытқуы 
ОПМ – ай ішіндегі түскен материалдардың ауытқуы 
ПМУ – ай ішінде түскен материалдардың есеп бағасы бойынша құны 
ОМУ – ай ішінде есеп бағасы бойынша жіберілген материалдардың құны 


 
40 
Инвентаризация нəтижесінде артық шыққан қаражаттар тиісті топтарға кірістелуі тиіс. 
 
Оған берілетін бухгалтерлік проводкілер: 
1.  Егер ТМҚ-ң  жетіспеушілігі анықталса, оның баланстық құнына: Д
т  
1280,     К
т
 1310 
2.  Табиғи  азаюдың  шегінен  аспайтын  құнды  заттардың  жетіспеушілігін  есетеп  шығарғанда:  Д
т
  8410   
К
т
  1280 
 
Табиғи  əсерлерден  болған  жетіспеушілікті  материалдық  заттарды  пайдаланған  шоттарға  жəне 
материалдық шоттарда қалған қалдықтарға сол материалдық құндарына сəйкес бөліп жазады. 
 
Табиғи кемудің нормаларынан артық анықталған жетіспеушіліктер материалдық жауапкершіліктегі 
адамдардың  кінəсімен  болған  жағдайда  (  ол  адам  айыбын  мойындаған  жағдайда)  жетіспейтін 
материалдық заттардың есептегі құнын: Д
т
  1250   К
т
 1280 проводкасымен жабдықтайды 
3.  Материалдық  жауапкершіліктегі адамдардан  жетіспейтін материалдық заттардың құны  нарықтық 
бөлшек    сауданың  бағасымен  өндірілуі  тиіс.  Материалдық  құнды  заттардың  нарықтық  жəне 
баланстық құнның арасындағы айырмашылыққа:  Д
т
 1250 - К
т
  3510 деген проводка береді 
4.  Егер  кінəлі  адамнан  жетіспеген  материалдық  құнды  заттардың  орнын  толтырса,  яғни  төлесе:    Д
т
 
1010,   3350 К
т
  1250 
5.  Егер кінəлі адамнане жетіспеген материалдық құнын қосымша құнға салынатын салықпен өндіріп 
алса:  Д
т
 1250   К
т
 3130 
6.  Табиғи  кемудің  нормаларынан  артық  анықталған  жетіспеушіліктер  белгілі  айыпты  адамдар 
анықталмаған  жағдайда,  немесе  сот  шешімі  бойынша  қабыл  алынбаса,  онда  жалпы  шаруашылық 
шығындарына жіберіледі:  Д
т
 7210   К
т
 1310 
7.  Стихиялық  апаттардың  зардабынан  болған  жетіспеушіліктерді  қамсыздандыру  мекемелерінің 
шарты бойынша: Д
т
 7510   К
т
  1310  
8.  Егер қамсыздандыру мекемелері қамсыздандыру шарты бойынша орнын толтырса:  Д
т
  1010,1030,  
1280  -   К
т
 7510  деген проводка беріледі. 
 
Құнды    заттардың  ұрлануы,  жетіспеуі  жəне  бұзылуынан  болған  зияндардың  синтетикалық  жəне 
аналитикалық есебін бухгалтерлік есетің журнал-ордерлі формасында № 10 б ведомостісінде жүргізеді. Бұл 
ведомосте əрбір айыпты адамдарға жетіспейтін түрлеріне қарай олардың құндары жеке жолдарға жазылады. 
 
Ведомостің  жеке  бағаналарында  №  1280    шоттың  кредитіпен  айыпты  адамдардың  есебіне,  өндіріс 
шығындарына тағы сол сияқты жазылған саналар көрсетіледі. 
 
 
 
8  Дəріс : Ұзақ мерзімді активтер: есебі, тозуы жəне амортизациясы  
 
 
 8.1. Негізгі құралдар туралы түсінік жəне классификациясы 
 8.2.Негізгі құралдарды бағалау 
                                   8.3. Материалдық емес активтер туралы түсінік 
                                   8.4.Материалдық емес активтердің синтетикалық  
                                       жəне аналитикалық есебі  
8.1-сұрақ 
 
Осы  стандарт  негізгі  құралдардың  есебін  жүргізудің  субьектіге  жататын    меншк  құқығын, 
шаруашылық пен оперативтік басқару жүйесін анықтайды. 
Негізгі құралдардың  есебін дұрыс ұйымдастырудың басты шарты оны жіктеу болып табылады. 
Өндіріс  процесіне  қатысу  сипатына  байланысты  негізгі  құралдар    өндірістік  жəне    өндірістік  емес 
болып екіге бөлінеді. (20) 
Негізгі  өндіріс  құралдарына  өндіріс  процесіне  тікелей  қатысатын    объектілер  жатады,  олардың  
көмегімен өнімді əзірлеген кезде  еңбек  құралдарына (машина, құрал - жабдық, құрал - сайман т.б.) əсер ету 
жүзеге асады немесе өндірісті жүргізу үшін қажет материалдық жағдайын жасайды. 
Негізгі  өндірістік    құралдардың  пайдаланылуын  сипаттайтын  экономикалық  көрсеткіші  -  қор 
қайтарымы  болып  табылады.  Ол  негізгі  құралдардың  бір    өлшеміне    шаққандағы  өндіретін  заттай  немесе 
ақшалай түріндегі өнімді көрсетеді. 
Өндірістік  емес  негізгі  құрал  -  жабдықтар    тұтынуға  арналған    құрал  –  жабдықтар.  Олар  ұжымының 
мəдени  -  тұрмыстық  (ғимараттар,  тұрғын  –үй,  коммуналдық,  денсаулық  сақтау  мүлкі  т.б.)  қажетіліктерін 
ұзақ мерзім бойы өтеуге арналған. 
Иелігіне қарай негізгі құралдар меншікті жəне жалға алынған болып бөлінеді. 
Меншікті  дегеніміз  -  бұл  кəсіпорынның  меншігіндегі  жəне  оның  балансындағы  көрсетілген  негізгі 
құралдар. 


жүктеу 0,84 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   52




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау