ші адам”), негізгі функциялары — диагностикалық және кеңес
берушілік.
III - модель: психолог үсганымы - “белсеңді қатынасу”, негізгі
функциялары
— диагностика,
коррекция
(түзетушілік)
жэне
профилактика.
IV - модель: психолог ұстанымы - “жетекші”. Моделде білім
беру процесінің кешеңді сүйемелденуін қамтамасыз ету мақсатымен
МДМ педагогикалық қызметкерлері мен әкімшіліктің педагогикалық
багдарлары жэне ұстанымдарымен жұмыс істеу енгізіледі. Психолог
функциялары — диагностика,
коррекция, профилактика жэне
пропедевтика.
V- модель: психолог ұстанымы - “зертгеуші”. Бала дамуының
мақсаттары мен міңдетгеріне сэйкес ұйымдастырылатын білім беру
процесі, бала дамуына жагдай жасайтын білім беру процесіне
қатысушылардың үлесі — зерттеу нысаны болып табылады. Психолог
функциялары - диагностика, профилактика жэне пропедевтика,
ұйымдастырушылық-ағартушылық.
Балабақшасындагы педагог-психологгың тікелей міндеттері осы
моделдерге сэйкес анықталынуы мүмкін.
Мектепке дейінгі мекемелердегі психологиялық қызметті
күрудың нүсқаларын жасау мен ендіру мәселесі Ә.Д.Абишеваның
зерттеу жүмысында қарастырылган [8]. Мектепке дейінгі мекеменің
іс-эрекетінің ерекшеліктеріне сэйкес, автор — МДМ психологиялық
қызметінің үш түрлі моделін үсынады.
I
-
модель
— “Кеңесші”.
Бүл
модель
көпшіліктік
бапабақшаларына арналған, ондай бақшаларда экспериментті немесе
инновациялық білім беру багдарламалары іске асырылмайды жэне
штатында бір гана педагог-психолог болады. Психологтыц іс-әрекеті
сүраныс жэне мекеме экімшілігінің бекіткен жоспарына сэйкес іске
асырылады. Негізгі багыты — балалардың бейімделуі, оқу мен
дамуында психологиялық қиындықтары бар бапалармен жүмыс істеу.
Мақсаты — мектепке дейінгі мекеменің білім берушілік
ортасында нақты жагдайларды қүрудың арқасында мектепке
дейінгінің психологиялық даму процесін сүйемелдеу.
Міңдеттері: мектепке дейінгілердің психологиялық дамуын
бақылап отыру; дамуындагы проблемаларды шешуге қажетті
психологиялық көмек көрсету жагдайларын жасау; білім беру
багдарламалары мен технологияларын психологиялық талдау;
II
*
балабақшаның білім беру ортасындагы балалардың оқу, тәрбие
дамуын консультативті жэне ақпаратты психологиялык қолдау.
II
модель - “Сарапшы”. Бұл
етуі
МДМ
балалардың даму ына
арланған накты іске
[ың болуы (балабақша
дамуының өзіндік тұжырымдамасы, эксперименггі багдарлама,
жалпықалалық немесе аймакггық білім беру бағдарламасы жобасын
асыруға қатысу). Осындай жағдайда білім беру процесін
іске
психологиялык қамсыздандыру объективті түрде қажет болады
МДМ
балалардың отбасымен жургізілетін жүмысты
жэие диспетчерлік қызметті атқарушы әлеуметгік
жагдаида
педагогтің болуы. Осы
функциялардан босатылып, мектепке
бойынша да,
мен жобаларын қамсыздаидыру іс-эрекетіие кіріседі.
сихолог мәртебесі (аға тэрбиеші мәртебесіне жақын)
аманның біліктілігіне қойылатын жогары талаптар
әрекетгің мазмұны (эдістемелік және сараптамалық
жүмыс) бойынша да ерекше болады. Мүндай модельге деген сұраныс
қалыптасқанымен де, оны іске асыратын мамандардың саны тым аз.
В В______
ПІ
модель
Куратор”. Жұмысты ұйымдастырудың негізгі
ейінгілешіің накгы тобын (бес топтан артық
емес) кешенді психологиялық-педагогикалық сүйемелдеу. Бұл жерде
психолог білім беру процесінің толыкканды мүшесі болады.
Білім беру саласындагы психологиялык қызметгің негүрлым
көбірек зерттелінгені — мектептегі психологиялык қызмет екені
белгіпі.
Мектептік психологиялык қызметгің мақсаты эр адамның
даралық мүмкіндіктерінің максималды дамуына жағдай жасау болып
табылады. Көрсетілген мақсат келесі міндеттерді шешуді көздейді:
алдын алу үшін психикалық
қадағалау;
2
)
Балапардың мектепте оқуга психологиялык даярлығын
анықтау, мүгаліммен бірлесе отырып мектепте бейімделуіне
бағытгалган жеке дара багдарлама күрастыру;
3)
Әр жас кезеңіне байланысты дамьггу міндеттерін жеке —
ерекшеліктерін ескере отырып дамытушы багдарламалар
дара
қүрып, іске асыру;
12
4) Қиын балалармен диагностикалық, коррекциялық жұмыстар
жүргізу;
5)
Қалыпты оқу — тәрбие процесінде кедергі жасайтын
инттелекгілі, тұлғалық және эмоциялы — еріктік ерекшеліктерді
диагностау (анықтау);
6)
Оқушылардың мұғалімдермен, ата — аналарымен және
құрбыларымен
тұлғааралық
қатынастарының
бұзылуының
психологиялық себептерін анықтау және жою;
7)
Мектеп әкімшілігіне, мұгапімдерге және ата — аналарга
оқушылардың танымдық үрдістерін дамьггу, оқыту жэне тэрбиелеу,
оқьпудың психологиялық мэселелері бойынша кеңес беру;
8)
Өзін - өзі тэрбиелеу, өмірде өзін көрсету мэселелері, даму,
білім алу сұрактары бойынша оқушылармен жеке - дара және топтық
кеңес беру шараларын өткізу;
9)
Өзіндік кәсіби аныкталу барысында көмек көрсету;
10) Мектеп экімшілігіне оқу — тэрбие процесінің жағдайын
бағалауда және оның тиімділігін арттыру шараларын жоспарлауда
көмектесу.
Мектептің психологиялық қызметінің мәселесі өткен ғасырдан
карастырылып келе жатыр және қазіргі уақытга біраз болса да оның
өзіндік
теориялық
тұжырымдамалары
мен
модельдері
құрастырылған.
Шетелдік психологиялық қызметтер модельдерін талдау, бұл
құрылымдардың
қоғаммен
бірге
өзгерістерге
ұшырап
отыратындығын көрсетеді, қызметтің өзіне ғана емес, сонымен қатар
осы салада жұмыс жүргізетін мамандарға да қойылатын талаптар
өзгереді. Бұл мэселеге көз жеткізу үшін мектептегі психологиялық
қызметгің тарихи даму жагдайларына қысқаша тоқгалуға болады.
В.В. Веселова АҚШ-тағы психологиялық қызмет жүмысының
тәжірибесіне талдау жасаган [9].
20 гасырдың басында негізі салынған АҚШ-тың орта
мектептеріндегі “Гаңденс” психологиялық, педагогикапық қызметі
американдық мектептің өзіндік селективті механизмі ретінде болды.
Негізгі қүрал ретінде тестер қолданылды.
Олар индивидуумдардың даму деңгейлерін анықтауға себепкер
болады. Соңгы жылдары “Гайденстің” мақсат, міндеттері елеулі
өзгерістерге ұшырады. Негізгі акцент оқушының өзіндік дамуына,
өзіндік тәрбие, өзін бақылау дагдыларын қалыптастыруга, өзін жэне
13
Достарыңызбен бөлісу: | 
