М к И.Ә. Абеуова білім беру саласындағы психологиялық Қызмет: Әдіснама, технология, практика э в е р о алматы 2015 Эверо

Сол  себепті  оның  адам  белсенділігіне  қатысты  мақсат  рефлекс і 

жэне еркіндік рефлексі сияқты ұгымдарды енгізуі кездейсоқ емес.

Павловтың  жұмыстары  Дж.  Уотсонға  өз  көзқарастарын 

тұжырымдауға  ықпал  етті,  оган  дағдылардың  дамуы  мен  мінез- 

құлықтардың  жаңа  формаларының  пайда  болуын  түсіндіруді 

негіздеуіне мүмкіндік берді.

3 юесте

Психоэлеуметтік жұмыстардың психодинамикалық модельдеріндегі

психоанализ

Психоаналитикалық теория

Психоәлеуметтік теория

З.Фрейдтің 

классикалық 

психо- 

анал итикалық теориясы

Психоанализдің 

анағұрлым 

кейінгі 

геориясы (екілі -Э.Эриксон)

Басты ерекшеліктері

Санасыз  процестердің  рөлі  басым 

көрсетіледі

Баланың психосексуалды дамуы 

Бір-бірімен  динамикапык  қатынаста 

болатын 

тұлғаның 

үш 

бөлікті 

құрылымы:  Ол, Мен, Жоғары-мен.

Басты  назарда  —  тұлга  дамуы  мен 

психикалык  азаптарынын  себептерін 

түсіну 

үшін 

санасыз 

процестер 

эгосының басылуы

Санасыз  процестердің болуы  болжанады. 

Басқаларга 

тұракты 

қатынас 

қажет- 

тіліктерді 

қанағаттандыру  үшін 

ғана 

емес, баланың дамуы үшін де манызды

Эгоның 

белсенді 

рөлі 

мен 

сырткы 

әлемнің  кысымына  карсылық  көрсетудін 

динамикалык сипаты баса айтылады.

Өмір  барысында  туындайтын  дамудын

дағдарыстық  жағдайларында  өсу  мен 

стагнация 

үшін 

мүмкіндіктер 

пайда 

болады

1 

Әрекет  моделі 

1

Тұлғанын  ішкі  конфликтілері  мен і 

динамикапық  процестері  айналасына 

шоғырланган модель табу қиын.

Қазіргі 

психодинамикапық 

модельдер 

психоанализдің  біршама  кейінгі  теория- 

ларына 

сүйенеді, 

апайда 

оларда 

қатынастар  мен орта жағдайларын түсіну 

үшін  баска  да  теориялар  қолданылады. 

Бұл 

әсіресе 

жүйелер 

теориясына 

қатысты.

Құндылық  бағдарлары 

I

Психикалык  детерминизм:  барлығы- 

ның  себебі  бар,  оны 

бұрынғы 

сезімдер 

мен 

оларға 

деген 

реакциялардан 

іздеу 

керек. 

Биологиялык  инстинктер  адамның 

мінез-күлқының  негізінде  жатыр;  ол 

адамдардын 

оларды 

қалай 

басқаратындығымен  анықталады.

Адам 

эго-процестердің 

биологиялык 

және 

әлеуметтік 

процестердің 

өнімі 

ретінде көрінеді.

Эгоның 

анагұрлым 

белсенді 

болу 

мүмкіндігі болжанады.

60

1 

Қатынастардын  бағыттылыгы

Маман  санасызды  (бейсана)  саналы 

ету  ушін жэне пациентке  шешілмеген 

конфликтілерін  шешуге  көмектесу 

үшіи жұмыс істейді.

. 

-- ■

  -•  - 

___—

■

1

Басты 

рөл 

паи 

ретінде  қабылдай 

жасауға 

берілел 

конфлиьпгілермен 

Эгоны  күшейту  ; 

мен 

жеке 

ө 

анагұрлым  тиімл 

бағытында жұргіз

иентті 

бірегей  тұлга 

тын  атмосфера  (ахуал) 

іі. 

Жұмыс 

бұрынғы 

(көбінесе 

санасыз), 

жэне  орта  жагдайлары

міріне 

бейімделудін

[і  тэсілдерін  іздестіру 

ілуі тиіс.

1 

Сын 

1

Мәселенін 

әлеуметгік 

себептері

жоқка  шығарылады,  себептер  ішкі 

процестерден ғана ізделеді.

Маман  “сарапшы”  болады,  Пациент 

дәрменсіз деп танылады.

Индивидтер 

ме 

жагдайларымен  С 

көніл аударылмай, 

Қатынастардагы 

“көмескіленуі” 

қарсылық” идеясь

н 

топтардын 

өмір

іайланысты  мәселеріне

ДЫ.

биліктің 

бөлінуі 

(мәселен, 

“карама- 

інан)

Дж.  Уотсон (1878-1958) психология  сана туралы гылым дегенге 

қарсы  шықты,  сананы  жаратылыстану  ғылымдары  эдістері  арқылы 

зерттеу  мүмкін  емес,  ал  интроспекция  әдістері  психологиялык 

процестер  туралы  обьективті  түсініктер  бермейді  деп  санады. 

Осындай  үстанымнан  ол  психология  ғылымының  нагыз  пәні  ретінде 

мінез-құлықты 

зерттеу 

қажеттілігін 

негіздеді. 

“Психология 

бихеворизм  өкілінің тануынша,  жаратылыстану  ғылымдарының таза 

обьективті  эксперименттік  саласы.  Оның  теориялық  міндеті  мінез- 

күлықты  болжау  және  мінез-құлықгы  басқару  болып табылады”  [42, 

282 б.].

Позитивизм  философиясының  ықпалында  бола  отырып,  Дж. 

Уотсон  адамның  мінез-қүлқын  S-R  реакциялар  жүйесі  ретінде 

түсіндіретін  сызбаны  үсынды,  мүндағы  S-стимул  қандай  да  бір  R  - 

реакцияны  тугызады.  Стимул-реакция  қатынастары  мінез-қүлықтың 

бірлігі  ретінде  анықталды.  Осы түрғыға сүйене  отырып,  Дж.  Уотсон 

адам  үйренудің  өнімі  және  сыртқы  факторлар  оның  дүниетанымы 

мен  өмірлік  бағдарларын  қалыптастыруда  анықтаушы  болып 

табылады дейді.  Ол: “Маған дені сау, қалыпты оншақты баланы сеніп 

тапсырыңыздар  және  оларды  мен  қажетті  деп  санайтындай 

етіп 

тәрбиелеуге  мүмкіндік беріңіздер;  олардың кез  келген біреуін тандай 

отырып,  өзім ойлағандай адам:  оның бейімділігі,  қабілеттеріне,  оның 

ата-бабаларының  нәсіліне  қарамастан,  дәрігер,  заңгер,  суретші, 

саудагер  және  тіпті  кедей  бейшара  немесе  ұры-  етіп  шыгаруға 

кепілдік  беремін”[37,  87  б.].  Мінез-құлықты  басқаруға  байланысты

61