«Ұлттық рухани қҰндылықтарды дамыту мақсатындағы инновациялық технологиялар»

«ҰЛТТЫҚ РУХАНИ ҚҰНДЫЛЫҚТАРДЫ ДАМЫТУ МАҚСАТЫНДАҒЫ  ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР»  

атты республикалық ғылыми-тәжірибелік симпозиумының материалдар жинағы 

 

 

49 

зерттедім. Сонда түсінгенім, елдің болашағы тек қана техниканы жетік білетін, кеңістікте ойлау 

қабілеті зор бала ғана болашақта мына өмір шындығына ілесіп, нарықтық экономиканы меңгере 

алады.  

Тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйіні: 

Балаға бесінші сыныпқа дейін басқа тілді оқытуға, үйретуге болмайды! 

Баланы бала-бақшадан бастап техникалық жаңалықтармен, мамандықтармен сусындатып 

өсіру керек. 

Барлық  білім  бастауы  математика,  сондықтан  баланы  кеңістікте  ойлау,  есептеп, 

тапқырлықпен шешім шығаруға баулу керек. 

Сурет,  сызу,  еңбек  барлық  техниканы  меңгеруге  апаратын  төте  жол  екенін  ескеріп, 

баланы бастуыш сыныптан бастап осы салаға бейімдеу керек. 

Барлық  пәнді  оқыту  барысында  математика,  сурет,  сызуды  кеңінен  пайдалану, 

тапқырлық пен тез шешім шығару амалдарын кеңінен қолдану керек. 

Бастауыштан бастап салыстыра оқытуды кең пайдалану, жоғарғы сыныпта шет тілдерін 

оқыту барысында мол нәтиже береді. 

Сурет,  сызу,  компьютерлік  дизайн,  автокад  техникасын,  көркем  еңбекті  мектеп 

бітіргенше оқыту міндет. 

Болашағымыз  математика,  химия,  физика,  техика,  экономика,  медицинасыз 

болмайтындықтан ол мамандықтар тереңдетіліп оқытылсын. 

Ұлттық  спорт  түрлерін  атап  айтсақ:  тоғызқұмалақ,  қазақ  күресі,  көкпар,  қыз  қуу,  асық, 

жамбы ату, бұғалық салу, асау үйрету,  барлық жерде жыл бойы ұйымдастырып оларды әлемдік 

деңгейге көтеру керек.  

Айтыс  өнері,  жыраулық  өнер,  шешендік  сөздер,  билік  айту,  отансүйгіштікке  баулу 

мектепте қосымша сабақ түрінде өтуі шарт. 

Ол үшін не керек? 

А.  Білім  саласына  қажетті  барлық  пәндерге  керекті  техникалық  құрал  жабдықтарды 

шығаратын,  мамандандырылған,  тек  мектепке  керекті  құрал  сайман  шығаратын  зауыт  салу 

керек.    Айталық,  химия,  физика,  биология,  жағрафия,  сурет,  сызу  пәніне  арналған  барлық  іс-

тәжірибеге  арналға  құралдар,  саймандар,  қажетті  тетіктер  мен  қосалқы  бөлшектер,  қосымша 

жарақтар  тегіс  осы  зауытта  шығуы  тиіс.  Компьютерлік  құралдар  мен  саймандар,  қосалқы 

бөлшектер  әр  төрт,  бес  жылда  өзгеріп  кететін  әлемдік  тәжірибеге  сүйеніп,  оларды  жаңартып, 

ескісін қайта өңдеп шығаруға сол зауытқа жіберіп отыру керек. Еңбек пәні кабинеттерінің құрал 

-  саймандарын,  құрылғыларын,  тетіктерін,  өңдеуге  арналған  қажетті  бөлшектерді  кітап 

баспасынан шыққан кітаптармен сай етіп ауыстырып отыру керек. Ол өте маңызды.  

Б.  Оқу  құрал  жабдықтарын  ғана  шығарумен  айналысатын  мамандандырылған 

типография салу керек. Ол типография жанынан кітап саласын меңгерген, кітап басып шығару 

майталмандарынан тұратын сарапшылар құрамы іріктеліп, жыл сайын толықтырылып отырсын. 

Басқа білім саласында жүріп өзінің мол мұра, іс - тәжірибесін ұсынған авторлардың кітаптары 

арнайы тексерістен өтсін.  

В. Оқушылардың тиянақты білім алуы үшін олардың сабаққа киетін киімдерін, спорттық 

жаттығуға  киетін  киімдерін,  еңбек  сабақтарына  киетін  киімдерін  шығаратын  арнайы  фабрика 

салу  керек.  Ол  жерде  олардың  мектепке  ұстайтын,  спорттық  жаттығуларға  ұстайтын  арнайы 

сөмкелерін шығару дұрыс шешім. Ал аяқ киім, шұлық тағы басқа өте қажетті бұйымдары сол 

жерде шығарылса онда өкіметке мың алғыс. 

Г. Әр мектепте оқушыларды тасымалдайтын көлік болуы заман талабы.  

Д. Болашағымыз салауатты өмір сүретін ұрпақ болғандықтан, кез келген жерде спортпен 

шұғылдануға  мүмкіндік  жасау  қажет.  Қысқы,  жазғы  спорт  түрлеріне  арналған  спорт 

жабдықтарын  шығаратын  зауыт  міндетті  түрде  болуы  шарт.  Ол  жерде  бала  жасының 

ерекшеліктерін  ескеріп  әр  түрлі  спорттық  бұйымдар  кеңінен  шығарылуы  керек.  Және  барлық 

мектеп, ауыл ма, қала ма бәрі бірдей қамтамасыз етілуі керек. Ол жерде бала тегін шұғылдануы 

керек. 

«ҰЛТТЫҚ РУХАНИ ҚҰНДЫЛЫҚТАРДЫ ДАМЫТУ МАҚСАТЫНДАҒЫ  ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР»  

атты республикалық ғылыми-тәжірибелік симпозиумының материалдар жинағы 

 

50 

Е. Стадиондар салынып, жаттығулар тегін, мемлекеттік қамтамасыз ету саласында болуы 

шарт. 

Енді мына бір шындыққа зер салайық. Кез-келген елде жүретін аса ірі құрылыстар, көпір, 

виадуг, акведуг, темір жол, тас жол, зәулім үйлер, медициналық кешендер, аэропорттар, порттар, 

зауыт-фабрикалар, мектеп айта берсек  әлі көп,  осылардың бірде-бірі  суреті  салынбай  сызбасы 

сызылмай  жасалмайды.  Киім  кешек,  құрал-саймандар  сызбасыз  жасалмайды.  Сонда  мектеп 

қабырғасында  балаға  терең  білім  бермей,  біз  архитектор-сәулетші,    дизайнер,  құрылысшы, 

инженер, станокта жұмыс жасайтын, мебель шығаратын, барлық техниканы жасап шығаратын 

мамандарды қайтіп шығарамыз?  Қазір сызу 68 сағат қана оқытылса, сурет пен еңбек кіріктіріліп 

оқытылады. Бұл қазаққа қасақана қолдан жасалып отырған қастандық емес деп кім айта алады? 

Өткенге  аздап  көз  жүгіртейік.  Кеңес  үкіметінің  құйтырқы  саясатының  арқасында 

қазақтың қаншама жері, қалалары, тарихы өзбектерге өтіп кетті. Қаншама қандастарымыз өзбек 

боп кетті. Қаншама жер Ресейге кетті. Қаншама қазақ  ашаршылыққа ұшырап, атылып, қуғын 

сүргінге  ұшырады.  Қазақ  мектептері  жабылып,  орыс  болып  қаншама  ұрпақ  өсіп  жетті.  Қазір 

міне, көрші елдегі қандастарымыз түбегейлі қытайға айналдырылып жатыр.  

Ал мен біздің неге өз тілімізден жеріп, ағылшын, орыс болып бара жатқанымызға түсіне 

алмаймын!  Болашағымыз  тағы  қайталап  айтам  ағылшын,  орыс  тілі    емес,  техниканы  терең 

меңгерген қазақ тілі! Осыншама жер асты, жер үсті байлығы бар мемлекет қалайша  шет елге 

осыншама қарыз, неге тәуелді? Себебі біреу ақ, ол зауыт, фабриканың, өндірістің жоқтығы! Біз 

өзімізде    бар  малымыздың  өнімін,  егініміздің  өнімдерін,  жер  асты,  жер  үсті  байлығын  өзіміз 

өңдемей,  өзіміз  экспортқа  шығармай    ешқашан  алдыңғы  қатарлы  50-30  мемлекеттің  қатарына 

ағылшынша, орысша сайрап жете алмаймыз! Неге Қаныш Сатпаев сот қызметін тастап, қазаққа 

керек кен байыту қызметін меңгерді, неге Мұхаметжан Тынышбаев құрылыс мамандығын қазақ 

даласына  қажет  деп  шешті?  Себеп,  олар  елді,  қазақты  сүйіп,  қазақ  үшін  өмір  сүрді!  Мен 

жоғарыда  соғыс  туралы  айтқан  едім,  қазір  міне  нағыз  өмір  үшін  соғыс,  арпалыс  боп  жатыр. 

Қытай  өзінің  сапасыз  өнімдерін  қоқысқа  тастамай,  бізге  жіберіп,  ақша  жасап,  біздің  болашақ 

ұрпақтарымызға  зиян,  запа  шектіріп  отыр.  Сол  сияқты  барлық  көрші  елдерден  сапасыз, 

тұтынуға келмейтін, немесе арзан қол тауарлар ағылып кеп жатыр. Осыдан құтылу жолы біреу-

ақ,  ол  бар  тауарды  өзіміз  өндіріп,  өзіміз  шығаруымыз  керек.  Министрлік  тақта  отырған 

ағайындар осыны ескерсе болар еді!  

Шет  елдік  инвесторлардың  қазаққа  көк  тиынға  қажеті  жоқ.  Өз  жағдайымызды  өзіміз 

шешіп, білімді мектеп қабырғасынан қалыптастырмасақ, болашағымыз жоқ! Мына Америкалық 

үлгідегі  мектептерге  енгізіліп  жатқан  жаңалықтардың  бәрі  қазақты  құртуға  арналған  құрал! 

Қазақты,  қазақтың  мол  мұрасымен,  шешендік  сөздерімен,  тапқырлық  тәрбиесімен  ғана  өсіру 

керек. Өз еліміздің барына қанағат тұтпай, өзгелер бізді жарылқайды деп сенген, кеңес үкіметіне 

құдайдай сенген Әліби Жангелдин, «дала комиссары», Сталинге 120 тонна алтын күмісті қазақ 

даласынын жинап берді. Енді ойлап қараңыз, бір  сырға  ары кетсе  9-10 грамм,  сонда қаншама 

сақина,  білезік,  тайтұяқ,  қапсырма  секілді  атадан  балаға  мұра  боп  келе  жатқан  жәдігерлер 

қорытылып, қаншама зергерлердің маңдай тер, көз майы зая кетті!  

Ұрпақтан  ұрпаққа  беріліп  келе  жатқан  аманаты  жойылды.  Қазақ  аманатқа  қиянат 

жасамаған  халық!  Қазірде  сол  өнер  саласы  тұралап,  құрып  бара  жатқан  халде.  Қыштан  кесе, 

бұйым  жасайтын  өнер  иелері  жоқтың  қасы.  Теріден  былғарыдан  әр  түрлі  бұйым  жасайтын 

шеберлерді  саусақпен  санайтындай.  Оларды  бейнебір  экзотика  деп  теледидардан  көрсетеміз. 

Кезінде  кез-келген  қазақ  тері  илеп,  былғары  жасап,    қыштан  небір  тұтынатын  ыдыстармен 

көркем  бұйымдарын  жасағанын  ұмыттық.  Басқалар  темірге  қолдары  жетпей  жүргенде  қазақ 

даласының игі жақсылары, алтын мен күмісті балшықша илеп көздің нұрын алатын, аса құнды 

дүниелерді,  киімдер  мен  қару  жарақтарды  жасағанын  ұмытпайық  ағайын!  Тамақтың  ең  дәмді 

түрлері қазақ дастарханынан әлемге тарағанын біріміз білсек, біріміз біле бермейміз.  

Болашақта  түп  тамырдан  қиылған  ұрпағымыздың  басқа  елдің  қаңсығын  таңсық  көріп, 

таңдай  қағарына  таңым  жоқ.  Қазақ  жалқау  емес,  оның  қол  аяғын  байлап,  білімнен  шектетіп 

отырған  мемлекеттік  таяз  саясат.  Бар  жоғы  қазаққа  техниканы  терең  меңгерту.  Сонда  бізде 

космосты  игеретін  техника  шығарамыз,  күнделікті  өмірге  қажет  кез-келген  бұйымдарды