Адам –миы күрделі құрлысты, қаңқасы тік,әр түрлі қимыл қозғалысты жасайды,ұсақ хзаттарды ұстайды,қолдары бейімді,түстерді ажырата алады.
ІІІ.
1. Адамның шығу тегі туралы қандай көзқарас-тар бар?
2. Адам жануарлар дүниесі жүйесінде қандай орын алады?
3. Адам мен адамтәрізді маймылдардың жақын туыстығын не дәлепдейді?
4. Адамның басқа гоминидтерден айырма-шылығы неде?
5. Тік журетін адамды қандай типке жагқызәды?
ІV. §3
V. 1. Гиппократ және Аристотель адам туралы ғыпымның дамуына қандай үпес қосты?
2. Адам организмінің қызметіме қандай ғалым ең бірінші болып қызығушылық танытты?
3. К. Гален қан тамырпары жүйесінің қүрылысы турапы не айтты?
4. Леонардо да Винчи анатомияның дамуына қандай үлес қосты?
5. Адам денесінің құрыпысы туралы ғылымның дамуына қандай отандық ғалым зор үлес қосты
Биология. 8-сынып. .
Күні
|
24.09.2014ж
|
Пәні
|
Биология
|
сыныбы
|
8
|
Сабақ тақырыбы
|
Ішкі мүшелердің топографиясы
|
Жалпы мақсаты
|
Ішкі мүшелердің топографиясын түсініп, мәнерлеп оқуға, сыни ойлауға, мазмұнын талдай алуға үйрету.Мәтіндегі негізгі идеяны өз беттерінше ұғынуға жол ашу. Мәнерлеп, түсініп оқуға дағдыландыру. Бірлесе жұмыс жасай отырып, өз пікірін білдіруге, дәлелдеуге үйрету.
Еңбекқорлыққа, жауапкершілікке баулу.
|
Дерек көзі
|
Оқулық, хрестоматия
|
Оқу нәтижесі
|
Оқушылар мәтінді мәнерлеп, нақышына келтіріп, рөлге бөліп оқуға үйренеді.
Өз ойларын, білімін дәлелдей алуға дағдыланады.
Негізгі ойды анықтауға тартылады, анықтайды.
|
Негізгі идея
|
Мәтіндегі негізгі ойды аша отырып, оқушылардың мәнерлеп оқуына мүмкіндік жасау. Өз ойларын, тұжырымдарын жеткізе білуге дағдыландыру. Оқып қана қоймай, Ішкі мүшелердің топографиясы туралы түсіне алу.
|
Тапсырмалар
|
1. Мәнерлеп оқу.
|
2. Жұптап талдау, топтық талдау
|
3.сурақтар қою
|
4.Постер құрау оны қорғау
|
Кейінгі тапсыма
|
Оқулықтың бет мазмұндау.
|
Мұғалім жазбасы
|
1.Ұйымдастыру кезеңі. (3 минут)
1. Әр қажетті нәрселердің болуы (бор, сүрткіш т.б.)
2.Сабаққа қажетті оқушылардың құрал-жабдықтарының түгел болуын тексеру.
3.Кезекші арқылы сыныптағы оқушыларды түгендеу.
4.Сыныптың гигеналық талапқа сайлығын бақылау.
5.Оқушыларды түрлі түсті қағаздар арқылы топқа бөлу.
6.Оқушылар назарын сабаққа аудару
7.Бағалау
Психологиялық ахуал оқушылардың көніл күйлерін анықтап.Сергіту сәті «Салют ату»
Қажетті құрал-жабдықтар: сынып журналы, қалам, бағалау парағы.т.б.
|
І.Қызығушылықты ояту. ( 7 минут)
1) бейнероликтағы суреттер арқылы сурақ қою арқылы алдынғы 7 сыныптарда биология ғылымының қандай салаларымен таныс екенімізді еске түсіреміз.сурақтар қою арқылы сабақтың мақсатын айқындап алып ,сабақтың тақырыбын анықтадаймыз.
Оқушыларға ескерту:
Өздері құрған топтық ережені сақтауға
Құрал жабдық: оқулық, суреттер, әңгіме ,кітаптар.
|
ІІ. ІІ. Мағынаны тану. (15 минут)
Ойлан,жұптас,талқыла әдісі арқылы оқушыларға мәтінді оқуды ұсынамын.
Мәтінді мәнерлеп оқу. Жұптап талдау. Топтық талдау.
Толық оқып,талдап болған соң топтық тасырма беремін.Ыстық картошка стратегиясы бойынша.
|
ІІІ. Ой толғаныс. (20минут)
1)Топтық тапсырмалар:
1-топ: постер құру
Адамның жануарлар дүниесіндегі орны.
Құрал-жабдық: оқулық, суреттерді пайдалануға болады.
2-топ: постер құру
Адамның шығу тегі туралы қандай көзқарастар бар?
Құрал-жабдық: ақ парақ, түсті қалам.маркерлер,стикерлер.
2)Екі топ бір -бірлеріне сурақтар қурастыру.
1-топ: Адам мен адамтәрізді маймылдардың жақын туыстығын не дәлепдейді?
Адамның басқа гоминидтерден айырмашылығы неде?
2-топ:. . Адамның басқа гоминидтерден айырмашылығы неде? .
Адам денесінің құрыпысы туралы ғылымның дамуына қандай отандық ғалым зор үлес қосты
3)Формативті бағалау.
4)АҚТ пайдаланып презентация жасау.Рефлекcия. Не білдім? Не үйрендім? парағын толтырып, жапсыру.
5)Үй тапсырмасы.
Мазмұндап оқып келуге үйрену.
|
Биология. 8-сынып. .
Күні
|
27.09.2014ж
|
Пәні
|
Биология
|
сыныбы
|
8
|
Сабақ тақырыбы
|
Жасуша органойдтері.
|
Жалпы мақсаты
|
Жасуша органойдтерін түсініп, мәнерлеп оқуға, сыни ойлауға, мазмұнын талдай алуға үйрету.Мәтіндегі негізгі идеяны өз беттерінше ұғынуға жол ашу. Мәнерлеп, түсініп оқуға дағдыландыру. Бірлесе жұмыс жасай отырып, өз пікірін білдіруге, дәлелдеуге үйрету.
Еңбекқорлыққа, жауапкершілікке баулу.
|
Дерек көзі
|
Оқулық, хрестоматия
|
Оқу нәтижесі
|
Оқушылар мәтінді мәнерлеп, нақышына келтіріп, рөлге бөліп оқуға үйренеді.
Өз ойларын, білімін дәлелдей алуға дағдыланады.
Негізгі ойды анықтауға тартылады, анықтайды.
|
Негізгі идея
|
Мәтіндегі негізгі ойды аша отырып, оқушылардың мәнерлеп оқуына мүмкіндік жасау. Өз ойларын, тұжырымдарын жеткізе білуге дағдыландыру. Оқып қана қоймай, Жасуша органойдтері туралы түсіне алу.
|
Тапсырмалар
|
1. Мәнерлеп оқу.
|
2. Жұптап талдау, топтық талдау
|
3.сурақтар қою
|
4.Постер құрау оны қорғау
|
Кейінгі тапсыма
|
Оқулықтың бет мазмұндау.
|
Мұғалім жазбасы
|
1.Ұйымдастыру кезеңі. (3 минут)
1. Әр қажетті нәрселердің болуы (бор, сүрткіш т.б.)
2.Сабаққа қажетті оқушылардың құрал-жабдықтарының түгел болуын тексеру.
3.Кезекші арқылы сыныптағы оқушыларды түгендеу.
4.Сыныптың гигеналық талапқа сайлығын бақылау.
5.Оқушыларды түрлі түсті қағаздар арқылы топқа бөлу.
6.Оқушылар назарын сабаққа аудару
7.Бағалау
Психологиялық ахуал оқушылардың көніл күйлерін анықтап.Сергіту сәті «Салют ату»
Қажетті құрал-жабдықтар: сынып журналы, қалам, бағалау парағы.т.б.
|
І.Қызығушылықты ояту. ( 7 минут)
1) электрондық оқулық арқылы көрсетілген суреттегі жасуша органойтерін анықтадау.
Оқушыларға ескерту:
Өздері құрған топтық ережені сақтауға
Құрал жабдық: оқулық, суреттер, әңгіме ,кітаптар.
|
ІІ. ІІ. Мағынаны тану. (15 минут)
Ойлан,жұптас,талқыла әдісі арқылы оқушыларға мәтінді оқуды ұсынамын.
Мәтінді мәнерлеп оқу. Жұптап талдау. Топтық талдау.
Толық оқып,талдап болған соң топтық тасырма беремін.Ыстық картошка стратегиясы бойынша.
|
ІІІ. Ой толғаныс. (20минут)
1)Топтық тапсырмалар:
1-топ: постер құру
. Жасуша органойдтері: жасушалық мембрана,эндоплазмалық тор,жасуша орталығы.
Құрал-жабдық: оқулық, суреттерді пайдалануға болады.
2-топ: постер құру
Рибосомалар, митохондриялар,лизосомалар
Құрал-жабдық: ақ парақ, түсті қалам.маркерлер,стикерлер.
2)Екі топ бір -бірлеріне сурақтар қурастыру.
«ыстық орындық» стратегиясы бойынша
3)Формативті бағалау.
4)АҚТ пайдаланып презентация жасау.
Рефлекcия. Не білдім? Не үйрендім? парағын толтырып, жапсыру.
5)Үй тапсырмасы.
Мазмұндап оқып келуге үйрену.
|
Биология. 8-сынып. .
Күні
|
2014ж
|
Пәні
|
Биология
|
сыныбы
|
8
|
Сабақ тақырыбы
|
Жасушаның химиялық құрамы. Органикалық заттар: нәруыздар, майлар, көмірсулар, нуклеин қышқылдары.
|
Жалпы мақсаты
|
Жасушаның химиялық құрамы. Органикалық заттар: нәруыздар, майлар, көмірсулар, нуклеин қышқылдар түсініп, мәнерлеп оқуға, сыни ойлауға, мазмұнын талдай алуға үйрету.Мәтіндегі негізгі идеяны өз беттерінше ұғынуға жол ашу. Мәнерлеп, түсініп оқуға дағдыландыру. Бірлесе жұмыс жасай отырып, өз пікірін білдіруге, дәлелдеуге үйрету.
Еңбекқорлыққа, жауапкершілікке баулу.
|
Дерек көзі
|
Оқулық, хрестоматия
|
Оқу нәтижесі
|
Оқушылар мәтінді мәнерлеп, нақышына келтіріп, рөлге бөліп оқуға үйренеді.
Өз ойларын, білімін дәлелдей алуға дағдыланады.
Негізгі ойды анықтауға тартылады, анықтайды.
|
Негізгі идея
|
Мәтіндегі негізгі ойды аша отырып, оқушылардың мәнерлеп оқуына мүмкіндік жасау. Өз ойларын, тұжырымдарын жеткізе білуге дағдыландыру. Оқып қана қоймай, Жасуша органойдтері туралы түсіне алу.
|
Тапсырмалар
|
1. Мәнерлеп оқу.
|
2. Жұптап талдау, топтық талдау
|
3.сурақтар қою
|
4.Постер құрау оны қорғау
|
Кейінгі тапсыма
|
Оқулықтың бет мазмұндау.
|
Мұғалім жазбасы
|
1.Ұйымдастыру кезеңі. (3 минут)
1. Әр қажетті нәрселердің болуы (бор, сүрткіш т.б.)
2.Сабаққа қажетті оқушылардың құрал-жабдықтарының түгел болуын тексеру.
3.Кезекші арқылы сыныптағы оқушыларды түгендеу.
4.Сыныптың гигеналық талапқа сайлығын бақылау.
5.Оқушыларды түрлі түсті қағаздар арқылы топқа бөлу.
6.Оқушылар назарын сабаққа аудару
7.Бағалау
Психологиялық ахуал оқушылардың көніл күйлерін анықтап.Сергіту сәті «Салют ату»
Қажетті құрал-жабдықтар: сынып журналы, қалам, бағалау парағы.т.б.
|
І.Қызығушылықты ояту. ( 7 минут)
1) ). «Ыстық орындық» стратегиясы бойынша үй жұмысын тексеру. электрондық оқулық арқылы сабақтың мақсатын айқындап алып ,сабақтың тақырыбын анықтадаймыз көрсетілген суреттегі жасуша органойтерін анықтадау.
Оқушыларға ескерту:
Өздері құрған топтық ережені сақтауға
Құрал жабдық: оқулық, суреттер, әңгіме ,кітаптар.
|
ІІ. ІІ. Мағынаны тану. (15 минут)
Ойлан,жұптас,талқыла әдісі арқылы оқушыларға мәтінді оқуды ұсынамын.
Мәтінді мәнерлеп оқу. Жұптап талдау. Топтық талдау.
Толық оқып,талдап болған соң топтық тасырма беремін.Ыстық картошка стратегиясы бойынша.
|
ІІІ. Ой толғаныс. (20минут)
1)Топтық тапсырмалар:
1-жұп: постер құру Органикалық заттар: нәруыздар, майлар,
. Құрал-жабдық: оқулық, суреттерді пайдалануға болады.
2-жұп : постер құру
көмірсулар, нуклеин қышқылдары.
Құрал-жабдық: ақ парақ, түсті қалам.маркерлер,стикерлер.
2)Екі топ бір -бірлеріне сурақтар қурастыру.
«ыстық орындық» стратегиясы бойынша
3)Формативті бағалау.
4)АҚТ пайдаланып презентация жасау.
Рефлекcия. Не білдім? Не үйрендім? парағын толтырып, жапсыру.
5)Үй тапсырмасы.
Мазмұндап оқып келуге үйрену.
|
Биология. 8-сынып. .
Күні
|
2014ж
|
Пәні
|
Биология
|
сыныбы
|
8
|
Сабақ тақырыбы
|
Жасушалардың тіршілік әрекеттері. Рибосомалардағы биосинтез процестері, органикалық заттардың энергия бөле отырып биологиялық тотығу процестерінің митохондрияларда аяқталуы. Жасушалардың бөлінуі, олардың өсуі мен дамуы, мамандануы. Тітіркенгіштік және қозғыштық қасиеттер.
|
Жалпы мақсаты
|
Жасушалардың тіршілік әрекеттері. Рибосомалардағы биосинтез процестері, органикалық заттардың энергия бөле отырып биологиялық тотығу процестерінің митохондрияларда аяқталуын түсініп, мәнерлеп оқуға, сыни ойлауға, мазмұнын талдай алуға үйрету.Мәтіндегі негізгі идеяны өз беттерінше ұғынуға жол ашу. Мәнерлеп, түсініп оқуға дағдыландыру. Бірлесе жұмыс жасай отырып, өз пікірін білдіруге, дәлелдеуге үйрету.
Еңбекқорлыққа, жауапкершілікке баулу.
|
Дерек көзі
|
Оқулық, хрестоматия
|
Оқу нәтижесі
|
Оқушылар мәтінді мәнерлеп, нақышына келтіріп, рөлге бөліп оқуға үйренеді.
Өз ойларын, білімін дәлелдей алуға дағдыланады.
Негізгі ойды анықтауға тартылады, анықтайды.
|
Негізгі идея
|
Мәтіндегі негізгі ойды аша отырып, оқушылардың мәнерлеп оқуына мүмкіндік жасау. Өз ойларын, тұжырымдарын жеткізе білуге дағдыландыру. Оқып қана қоймай, Жасуша органойдтері туралы түсіне алу.
|
Тапсырмалар
|
1. Мәнерлеп оқу.
|
2. Жұптап талдау, топтық талдау
|
3.сурақтар қою
|
4.Постер құрау оны қорғау
|
Кейінгі тапсыма
|
Оқулықтың бет мазмұндау.
|
Мұғалім жазбасы
|
1.Ұйымдастыру кезеңі. (3 минут)
1. Әр қажетті нәрселердің болуы (бор, сүрткіш т.б.)
2.Сабаққа қажетті оқушылардың құрал-жабдықтарының түгел болуын тексеру.
3.Кезекші арқылы сыныптағы оқушыларды түгендеу.
4.Сыныптың гигеналық талапқа сайлығын бақылау.
5.Оқушыларды түрлі түсті қағаздар арқылы топқа бөлу.
6.Оқушылар назарын сабаққа аудару
7.Бағалау
Психологиялық ахуал оқушылардың көніл күйлерін анықтап.Сергіту сәті «Салют ату»
Қажетті құрал-жабдықтар: сынып журналы, қалам, бағалау парағы.т.б.
|
І.Қызығушылықты ояту. ( 7 минут)
1) ). «конверт –сұрақ » әдісі бойынша үй жұмысын тексеру. электрондық оқулық арқылы сабақтың мақсатын айқындап алып ,сабақтың тақырыбын анықтадаймыз көрсетілген суреттегі жасуша органойтерін анықтадау.
Оқушыларға ескерту:
Өздері құрған топтық ережені сақтауға
Құрал жабдық: оқулық, суреттер, әңгіме ,кітаптар.
|
ІІ. ІІ. Мағынаны тану. (15 минут)
Ойлан,жұптас,талқыла әдісі арқылы оқушыларға мәтінді оқуды ұсынамын.
Мәтінді мәнерлеп оқу. Жұптап талдау. Топтық талдау.
Толық оқып,талдап болған соң топтық тасырма беремін.Ыстық картошка стратегиясы бойынша.
|
ІІІ. Ой толғаныс. (20минут)
1)Топтық тапсырмалар:
1-жұп: постер құру Жасушалардың тіршілік әрекеттері. Рибосомалардағы биосинтез процестері, органикалық заттардың энергия бөле отырып биологиялық тотығу процестерінің митохондрияларда аяқталуы.
. Құрал-жабдық: оқулық, суреттерді пайдалануға болады.
2-жұп : постер құру Жасушалардың бөлінуі, олардың өсуі мен дамуы, мамандануы. Тітіркенгіштік және қозғыштық қасиеттер.
Құрал-жабдық: ақ парақ, түсті қалам.маркерлер,стикерлер.
2)Екі топ бір -бірлеріне сурақтар қурастыру.
«ыстық орындық» стратегиясы бойынша
3)Формативті бағалау.
4)АҚТ пайдаланып презентация жасау.
Рефлекcия. Не білдім? Не үйрендім? парағын толтырып, жапсыру.
5)Үй тапсырмасы.
Мазмұндап оқып келуге үйрену.
|
Күні:
Биология. 8-сынып.
Сабақтың тақырыбы:АДАМНЫҢ ШЫҒУ ТЕГІ ЖӘНЕ ТАРИХИ ДАМУ
КЕЗЕҢДЕРІ
Сабақтың мақсаты: 1.Оқушыларға адамның шығу тегі және даму тарихы туралы мәліметтер беру..
2. Оқушылардың адамның шығу тегі және даму тарихы туралы мәліметтермен таныса отырып, ғылыми зерттеулерге талдау жасау қабілетін дамыту.
3, .Оқушыларды еңбекке, адамгершілікке тәрбиелеу
Сабақтың типі:Жаңа с абақ
Сабақтың түрі: Семинар
Сабақтың әдісі: сұбхат, баяндау, жоба құру.
Сабақтың пән аралық байланысы: Тарих,Қазақ әдебиеті..
Сабақтың көрнекілігі: тірек-сызбалар. Муляждар.
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру бөлімі.
ІІ. Жаңа сабақты түсіндіру.
ІІІ. Бекіту.
ІV. Үйге тапсырма беру.
V. Үй тапсырмасын сұрау
І. Амандасу. Сабаққа әзірлеу.
Сабақ мақсатымен таныстыру.
ІІ. Приматтар эволюциясы сүткоректі жануарлардың басқа отрядтары сиякты, шамамен, бұдан 60 млн жыл өтті. Үштік кезеңнің екінші жартысында кен таралған жоғары сатыдағы маймылдардың қазбалық тобы — дриопитектер екі эволюциялык бағытқа: понгидтер мен гоминидтерге бастама берді. Понгидтер ұрпағы — гориллалар мен шимпанзелер қазіргі кезде де тіршілік етеді. Гоминидтерге қазіргі уақытта бір ғана түр — Саналы адам жатады.
Адамның арғы тегі эволюция жолымен бірте-бірте кдлай дамығанын зерделеу киын: казба қалдықтар өте аз және олардың өзі толык емес. Сондықтар гоминидтер эволюциясының әр түрлі нүсқалары бар.
Рамапитектер. ғалам-шарымызда (планета) 14 млн жыл бүрын гоминидтер тұқымдасына жатқызуға болатын маймылдар пайда болды деп болжайды. Бүлар — рамапитектер. Олар Үндістан, Шығыс Еуропа, Ресей аумағында тіршілік еткен. Олардың тісі алғашкы адамтәрізді маймылдарға қарағанда жетілген, күрек тістері мен азу тістерінің арасында ит тістері пайда болған. Рамапитектер өсімдіктекті азыкпен: астык тұқымдастар дәнімен, өсімдіктердің тамырларымен, сабақтарымен ж\е жапырактарымен қоректенген. Қорегін іздеу, жұлып алу, казу немесе аузына апару үшін үнемі енкейіп, иіліп не тік түрып, қолдарымен көптеген кимыл-козғалыстар жасаған.
.Аустралопитектер. Олардың көптеген казба қалдықтары Оңтүстік және Шығыс Африка аумағынан табылған. Аустралопитектер ізашарларына карағанда адамға көбірек ұқсас болған, Олар тік жүрген (бойы 120—130 см, салмағы 25—45 кг), беті жалпактау, миының көлемі орташа 530 см3 болған.
.Епті адам. аустралопитектерге сырттай өте ұқсас жануарлар тіршілік еткен. Олардың миының көлемі едәуір үлкен — 650—1100 см3 болған. Табанында осы заманғы адамдағы сияқты күмбез болған, яғни ол екі аяғымен тік жүрген. Бұл гоминидтін қолының саусақтары едөуір жетілген, бас бармағы баска саусақтарына қарама-қарсы орналасқан. Демек, ол қолымен тас құралды ұстап, оны пайдалана білген. Қазба жұмыстарында олардың қоныстарынан тастан жасалған қара-пайым құралдары табылған, өте ертедегі адамдардың алғашкы өкілдері болған дейді.
Адам эволюциясында біркатар ғалымдар үш сатыны бөліп көрсетеді: ежелгі адамдар, ертедегі адамдар, осы заманеы алгашцы адамдар.
Тік жүретін адам. Ежелгі адамдардьщ қазба калдыктары Азия, Еуропа және Африкадан табылған. Демек, ежелгі адамдар біздің ғаламшарымызда кеңінен таралып тіршілік еткен. Оларды ғылымда тік жүретін адам деп атайды. Олар, сөзсіз, адамдар туысынын өкілі болып табылады. Олар бұдан бұрынғы 1 млн — 300 мың жыл аралығында тіршілік еткен. Олардың қазба қалдықтарын 1890 жылдары нидерландтык ғалым Э.Дюбуа Ява аралынан тапқан. Олардың бойы 160 см-дей болтан. Оның қазіргі адамдардан ерекшелігі — бас сүйегінің маңдай бөлігі артқа қарай жазық, тайқы, қасүсті доғалары алға қарай шығыңқы, астыңғы жақ сүйектері үлкен және ірі, иегі шығыңқы емес.Ежелгі адамдар белсенді тіршілік еткен: аң аулаған, өсімдіктерді, етті кесуге арналған қарапайым күралдар жасаған. Олар топ болып өмір сүрген — осылай жауларынан қорғану, азық табу, аң аулау, тұрғынжай салу оңай болған. Кейбір табылған қалдықтар олардың отты пайдалана білгенін дәлелдейді.
Тік жүретін адамдардьщ негізгі эволюциялык жетістігі — тас құралдарын жасау, абстрактілі ойлау және сөйлеу нышаны болған.
Неандертальдықтар. Бүл ертедегі адамдардың қазба қалдыктары Еуропа, Азия, Африкадан көптеп табылған. Ертедегі адамдар 300—400 мың жыл бүрын тіршілік еткен. Олар қаңка қалдыктары табылған Германиядағы Неандерталь аңғарына байланысты аталған. Неандертальдықтардың бас сүйегі күмбез тәрізді ж\е миыньщ көлемі1600 см3-ге жуық болған. Осыған қарамастан неандертальдыктардың сыртқы кейпінде көптеген қарапайым белгілер байқалған. Мысалы, қасүсті доғасы шығынқы, иегі аса жетілмеген.
Бойы 170 см-дей, дене бітімі дұрыс, бұлшык еттері жақсы жетілген. Олар мұздык дәуірде тіршілік еткен. Суықтан сактану үшін олар отты тұтатуды және жағуды, теріден қарапайым киім тігуді үйренген.Неандертальдыктар 15—20 адамнан топ болып тіршілік еткен. Олар еңбекті бөлісіл атқарған: ер адамдар ірі жануарларды аулады; әйелдер мен балалар отты сөндірмей жағып отырған, жеуге жарамды өсімдіктерді жинап, ұсақ жануарлар мен құстарды аулаған. Тас қашаушылар тастан әр түрлі құралдар-пышақ, балға, балта, қырғыштар жасаған.
Ғалымдар осы замангы алгашқы адамдар, шамамен, 40 мың жыл бұрын пайда болған деп жорамалдайды. Олар неандертальдыктардың арасында өмір сүрген.
Кроманьондыктар. Осы заманғы типті қазба адамдар кроманьондықтар деп аталады (Франциядағы Кро-Маньон үдгірінін. атауына байланысты). Олардың бойы биік (180 см-ге дейін), миынын көлемі 1800 см3 болған. Кроманьондыктарда осы замангы адамдарга тән барлық белгілер болған; бас сүйегі көлемді, иегі шығынқы, айқын көрінеді. Соңғы 40 мың жыл ішінде адамның сыртқы кейпі аса өзгерген жок деуге болады. Осы заманғы алғашқы адамдардан эволюция барысында Саналы адам пайда болды. Біз де Саналы адам (Homo sapiens) түрінің өкіліміз.
ІІІ.1.Ежелгі адамдармен салыстырғанда неандертальдықтардың жоғары құрылым деңгейінің болуына қандай факторлар әсер етті?
7. Неандертальдықтар қандай құралдар жасады?
8. Осы заманғы алғашқы адамдар қашан пайда болды?
9. Осы заманғы алғашқы қазба адамдар қалай аталады?
ІV. §3
1.Адамдардың жануарлардан ерекшелік белгілері қандай?
2. Жануарлар мен адамдардың ұқсастық белгілері қандый?
Күні: Биология. 8-сынып.
Сабақтың тақырыбы: Жасуша және оның құрылысы.№ 1 зертханалык жумыс эпителий,дәнекер,бұлшықет,және жүйке ұлпаларын микроскоп астында қарау.
Сабақтың мақсаты: 1.Оқушыларды жасуша мен оның органоидтерінің құрылысымен таныстыру .
2. Оқушылардың жасуша құрылысын атқаратын қызменіт есте сақтау қабілетін дамыту.
3.Оқушыларды еңбекке, адамгершілікке тәрбиелеу
Сабақтың типі:Жаңа сабақ
Сабақтың түрі: аралас
Сабақтың пән аралық байланысы: Тарих,Қазақ әдебиеті..
Сабақтың көрнекілігі: тірек-сызбалар. ДНК -моделі.
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру бөлімі.
ІІ. Жаңа сабақ
ІІІ. Бекіту.
ІV. Үйге тапсырма беру.
V. Үй тапсырмасын сұрау §4.
І. Амандасу. Сабаққа әзірлеу. Сабақ мақсатымен таныстыру.
Адам, негізінен, дене пішіні, мүшелерінің орналасуы және олардың кызметі бойынша ұқсас болады.Адам денесі көп жасушалы организмдер сиякты жасушалық құрылысты болады. Оны құрылысы мен атқаратын қызметі әр түрлі миллиардтаған жасушалар құрайды. Біз әр түрлі әдемі кірпіштен жасушалардан салынған ғимарат сияқтымыз. Жасушалар тітіркенуге белсенді жауап кайтарады, зат алмасуға катысады, өседі, көбейеді, регенерацияға (кайта калпына келуі) және тұқым қуалау ақпаратын келесі ұрпақтарына беруге кабілетті.Біздің организміміздегі жасушалар пішіні (форма) бойынша әр түрлі: жалпак, дөңгелек, ұршық тәрізді, кейбіреулерінің өсінділері бар. Жасушаның пішіні организмдегі орны мен атқаратын қызметіне байланысты. Олардын мөлшері де әр түрлі: бірнеше микрометрден (кішкентай лейкоцит) 200 микрометрге дейін (жұмыртқа жасушасы). Құрылысы мен аткаратын қызметтері әр түрлі болғанымен, жасушалардың жалпы құрлысы ұқсас, олар: жасуша мембранасы , цитоплазма және ядродан тұрады.
Ядро нәруыз (белок) түзілуді реттейді. Ядродағы ДНҚ молекулаларында түқым қуалаушылык ақпараты болады хромосоманың негізгі болігін құрайды . Адам денесіндегі әрбір сомалык жасуша ядросында 46 хромосома, ал жыныс жасушаларының ядросында 23 хромосома болады.
Ядроны сыртынан ядро мембранасы қоршайды. Ядро ішінде ядро шырынымен мен рибосомалар түзілетін бір немесе бірнеше ядрошық болады. Рибосомалар жасушада нәруыз-дарды синтездейді.Ядро пішіні әр түрлі жасушаларда ғана емес, бірдей жасушаларда да жай-күйіне байланысты өзгергіш. Олар сопақша, дөңгелек, таяқша тәрізді, кейде сегменттелген болады.Ядро гиалоплазмадан (мелдір матрикс), ондағы органоидтер мен қосындылардан тұратын цитоплазмада орналасады.
Жасуша органоидтеріне тұрақты жасуша құрылымдары жатады. Эндоплазмалық тор (ЭПТ) цистерна-қалта-шық, көпіршік, қуыстар, өзектер, ұсак көпіршіктер торы. болып табылады. Эндоплазмальщ тордың тегіс және туйіршікті түрлері бар. Түйіршікті ЭПТ мембранасында рибосомалар орналаскдн. Тегіс ЭПТ мембранасында рибосомалар болмайды. Эндоплазмалык тор жасушалар-дағы заттардың тасымалына қатысады. Түйіршікті ЭПТ-да нәруыздар, ал тегісінде — майлар мен көмірсулар (гликоген — жануар крахмалы) синтезделеді.
Лцзосомалар — ферменттері (биологиялык. белсенді заттар) бар, жасуша үшін өз маңызын жойған заттарды бұзып, ыдырататын, бір мембраналы, шар төрізді құрылымдар. Лизосомалар, әсіресе фагоцитозға қатысатын жасушаларда көп болады.
Голъджи комплексі — ретті орналаскан қуыстардан, түтікшелер мен көпіршіктерден тұратын жүйе. Ол осы жүйені жасушаға күміс иондарын енгізіп ең алғаш ашқан италиялық ғалым К.Гольджидің күрметіне аталған. Гольджи 1898 жылы осы органоидті сипаттап, онын жасушадагы қызметін анықтаған. Гольджи комплексі
ІІІ.№1 зертханалық жұмыс
Мақсаты: Дайын микропрепараттарды микроскоп арқылы қарап,жасушалар мен ұлпалар құрылысымен танысу,микроскоппен жұмыс істеу дағдыларын дамыту.
Құрал жабдықтар .дайын микропрепараттар
Жұмыстың реті:
Әртүрлі ұлпа жасушалары құрылысының дайын препараттарын қара.құрылымдық элементтері мемрананы,цитоплазманы,ядроны тап.
Микроскоп арқылы:
а\ көлденен жолақты бұлшықет
ә\ көлденен жолақты жүрек
б\ тегіс салалы бұлшык ет
в\ эпителий
г\ сүйек
ғ\ жүйке ұлпаларын қараша.
Бұл ұлпалардың құрылымдық бөліктерін тап.
3.Көрген ұлпаларының суретін сал,олардың аттарын жазып қой.
4.сұрақтарға жауап беріп ,қорытынды жаса
а\ Ұлпалардың құрылысындағы ұқсастықтар мен айырмашылықтар қандай.?
ә\ Ұлпаларда жасушалар бірдей орналасқан ба?
5.Зерттеу нәтижесінде кестені толтыр.
Ұлпаның атауы
|
Құрылысы
|
Қызметі
|
Организмде орналасуы
|
Көлденен жолақты
|
|
|
|
Біріңғай салалы
|
|
|
|
Дәнекер
|
|
|
|
Эпителий
|
|
|
|
Жүйке
|
|
|
|
ІҮ. Үйге тапсырма беру.
Күні:18.09.2012ж Пәні:Биология Сыныбы:- 8.
Сабактытыңтакырыбы: :Жасушаның химиялык кұрамы.
Сабақтың мақсаты:
1. Оқушыларды жасушаның құрамыидағы бейорганикалык. органикалық заттармен таныстыру.
2. Ағзалардың кұрамындағы химиялық заттарды есте сактау,олардың жасуша үшін атқаратын қызметін білу.
З.¥йымшылдықка тазалыққа тэрбиелеу.
Сабақтың типі: Жаңа сабақ. Сабақтын түрі: ұжымдық ойлау
Сабақтың көрнекілігі: тірек-сьізба, ДНҚ-моделі.
Сабақтың пәнаралық байланысы: Химия.
Сабақтын әдісі: Сұрақ жауап,топтастыру, кесте толтыру.
Сабақтын барысы: I. ¥йымдастыру бөлімі.
П. Үй тапсырмасын тексеру
ІІІ.Жаңа сабақты түсіндіру.
IҮ.Бекіту
V. Үйге тапсырман беру.
VІ. Сабақты қорытындылау.
1. Амандасу,окушыларды түгелдеу,сабак мақсатымен танысу.
II. 1. Макроэлементтер деп нег атаймыз,оларға қай элементтер жатады.? (O,H,C,N - мөлшері 98%)
2. Қай элементтерді био элементтер дейміз неліктен ?( p,s)
3. Жасуда қандай иондар кездеседі,олардың мөлшері қандай,қандай қызметтер атқарады.(К, Na,Ca, Mg,Fe,CI сиқты- 1%
4. Мироэлементтерге қайсы жатады олардың клеткадағы атқаратын қызметіқандай?
5. Жасушадағы судың мөлшері?
6 . Судың қасиеттері.
7.Нэруыз құрамы касиеттері кандай?
8. Майлар құрамы атқаратын қызметі қандай?
9. Көмірсулар құрамы атқаратын қызметі қандай?
Ш. Бекіту.
Қосымша материалдар : 1 .ДНҚ туралы ақпарттар беру. ., 2. Бейорганикалық заттар туралы акпарттар беру.
IV § 7. кесте толтыру. .
Кестені дөптерлеріңе толтырыңдар.
Химиялык косылыстар
|
Олардың жасушадағы қызметтері
|
|
|
Жасушадағы су қызметін атаңдар:
а) құрылыстық;
|
в) қорғаныштық
|
ә) еріткіш;
|
г) тасымалдау;
|
б) катализдік;
|
ғ) жасушаға серпімділік береді.
|
V. Биологиялық диктант. «Жасушаның химиялык кұрамы..»
ҮІ. Қорытындылау
Күні:18.09.2012ж Пәні:Биология Сыныбы:-
Достарыңызбен бөлісу: |
