Лекция. Гендер ұҒымы жайлы түсінік. Тілдің гендерлік жіктелімі: МӘдени-әлеуметтік, тілдік-әлеуметтік мәНІ

Қазіргі уақытта «аға» гендерлектісінің мағыналық өрісі кеңейіп, көп қырлы ментальді құрылым ретінде қарастырылып келеді.Ол алдымен, еркек идеалының санадағы мәдени,рухани этикалық,әлеуметтік танымын айқындайтын бірлік ретінде танылады. Ендеше «ағалық» гендерлік концептін құраушы тілдік бірліктерді топтпстырып,когнитивтік үлгі ретінде мыналарды ұсынуға болады: Ағалық – туысқандық: ағайын тұтты,ағайынды;Ағалық – қамқорлық:аға-іні,аға-қарындас; Ағалық – үлкендік,үлгі-өнеге: жігіт ағасы,ел ағасы,аға ұрпақ,аға буын,аға тұтты,ағалық айтты,ағалық борыш,«Рулы елге жарысқан үлгі айтатын ағасы...» (С.Сейфуллин,Шығ.),аға жазушы,аға ақын,ағадай көріну; Ағалық басшылық,басқару,мәртебе: ауыл ағасы, аға сұлтан,болыс аға,төраға,кеңес ағасы,аға лейтенант,аға оқытушы, т.с.с. Аға – ағайынды адамдардың жасы үлкені,жалпы жасы үлкен ер адам.Сөйлеген аға тұрып,ініден без, Ежелден елде сондай бар еді сөз (Жамбыл) [Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі 1974,49 б.].

Қысқасы,«еркек» ментальді образынан келіп шығатын (батыр жігіт,күйеу,әке,ата,аға )бейнелерін тұжырымдау арқылы халық танымында «еркектің» гендерлік үлгісі «батырлық»,«жігітік»,«ағалық» қасиеттеріне сәйкес тұжырымданатынына көз жеткіздік.

3. 
   
   
   
   жүктеу 194,62 Kb.
   
   Достарыңызбен бөлісу: