Лекция 1 Кіріспе. Қазақстанның мұнай-газ саласы. Мұнай өңдеу өнеркәсібінің даму болашағы. ҚР және тмд отын энергетикалық балансы

Полимерлеу (алкендерді олигомеризациялау). Полимерлеу

жүктеу 6,39 Mb.

бет	75/93
Дата	13.04.2023
өлшемі	6,39 Mb.
	#42139
түрі	Лекция

1 ... 71 72 73 74 75 76 77 78 ... 93

Полимерлеу (алкендерді олигомеризациялау). Полимерлеу – мұнай химиялық процестерге арналған шикізаттардың немесе автомобиль бензиндерінің компоненттері ретінде қолданатын сұйық олигомерлі өнімдерге бутилендер мен пропилендердің түрлену процесі. Шикізатқа, катализатор мен технологиялық режимге байланысты өнімнің мөлшері кең ауқымда өзгеруі мүмкін.
Жанама өнімдердің бөлінуімен жүрмейтін төменгі молекулалы қосылыстардың бірнеше молекулаларының қосылысы жолымен жоғары молекулалы заттардың түзілу реакциясы полимерлену деп аталады. Полимерлену реакциясына еселеніп қайталанатын байланыс құрамына кіретін қосылыстар түсуі мүмкін, мысалы, алкендер және алкадиендер. Салыстырмалы аз молекулалы массадағы сұйық өнімдерді алумен қаныққан көмірсутектердің полимерлену реакциясы олигомерлену деп аталады, ал түзілген қосылыстар олигомерлер деп аталады. Мұнай өңдеу өндірісінде пропиленнің және бутиленнің олигомерлену реакциясы кең таралған. Бұл реакциялар автомобиль бензиндерінің жоғары октанды компоненттерін, синтетикалық жуу құралдары және майға қосылатын қоспалар өндірісінің шикізаттарын алуға қолданылады.
Алкендердің олигомерленуі термиялық және термокаталитикалық жолмен орындалады. Температурасы 480-550⁰С және қысымы 10,0-13,5МПа жүргізілетін термиялық процестің кемшілігі –төменгі селективтілік пен көп мөлшерде газдың түзілуі. Каталитикалық олигомерлену едәуір кең тараған. Процес карбокатионды механизм бойынша жүреді және келесі сатылардан өтеді (пропилен мысалында):
1) алкеннің катализаторда протондалуы
СН₂=СН— СН₃ + НА → (СН₃СН СН₃)А^-

түзілген ионның алкен молекуласына гексиль ионын түзу арқылы қосылуы

СН₃—⁺СН— СН₃ + СН₂=СН— СН₃ → СН₃—СН—СН₂—⁺СН— СН₃

СН₃

гексильді ион тағы бірнеше С₉ және С₁₂ иондарының түзілуімен алкен молекулаларын қосып алуы мүмкін;

иондардың изомерленуі - С₉ және С₁₂едәуір тұрақты үшіншілік иондарына екіншілік карбокатиондардың түрлену бойынша изомерленеді, бірақ содан кейін олар көміртегі атомдарының саны үш еседен көп емес өнімдерді түзумен оңай ыдырайды;

СН₃–СН–СН₂–⁺СН–СН₃ ↔ СН₃–СН–⁺СН–СН₂–СН₃ ↔ СН₃–СН₂–⁺С–СН₂–СН₃

СН₃СН₃СН₃

СН₃–⁺С–СН₂–СН₂–СН₃ СН₃–СН–СН–⁺СН₂ ↔ СН₃–СН–⁺С–СН₃

СН₃СН₃СН₃ СН₃ СН₃

пропанды карбокатионнан катализатор немесе бастапқы алкенге беру. Пропилен және бутиленді олигомерлеу қондырғыларында катализатор ретінде төмендегілерді қолданады: а) кизельгур ұнтағының ортофосфор қышқылының ерітіндісінен сіңірілуімен дайындалатын, қатты фосфорлы қышқылды (пленка) жағылған, кварцты құмға ұқсас, кварцтағы сұйық фосфор қышқылы.

Өндірістік жағдайда полимербензинді алу мақсатында алкендерді полимерлеу 190-230⁰С температурада, 1,7-8,0 МПа қысымда және 1,7-4,0 С^-1 көлемдік жылдамдыққа тең шамада жүргізіледі.

жүктеу 6,39 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 71 72 73 74 75 76 77 78 ... 93