Коммерциялық кәсіпорынның сыртқы экономикалық қызметі

14 Апта

1. 
   Фирманың инвестициялық қызметі
   
2. 
   Ресурстарды жаңарту стратегиясын таңдау
   

Тақырыбы-13

Инновациялық –инвестициялық қызметтік құқықтық қамтамасыз

1. 
   Кәсіпорынның сыртқы экономикалық қызметінің формалары
   
2. 
   Сыртқы экономикалық қызмет сферасын жоспарлау
   
3. 
   Халықаралық сауда келісімдері
   

Фирманың тауар саясаты

1. 
   Фирмада кризистік жағдайдың қалыптасу механизмі
   
2. 
   Фирма қызметіндегі кризис факторлары
   

Тақырып-14

Кәсіпорынның сыртқы экономикалық қызметінің стратегиясы

4. 
   Төлем түрлері
   
5. 
   Сыртқы сауда жүктеріне көлік экспедициялық қызмет көрсетуді ұйымдастыру
   
6. 
   Аралас қатынаста көлік логистикасын пайдалану мен жүктерді жеткізудің экономикалық тиімділіг
   

Кәсіпорын стратегиясы пәні 1 семестрге жоспарланған. 7 аптаның соңында студенттерге бірінші рейтенг (max 30%), 15 аптаның соңында екінші рейтенг (max 30%) шығарылады.

Семестр барысында екі аралық бақылау жүргізіледі 7(8) және 15 апталарда.
«Пән бойынша білімді бағалау кестесі»
Бағалау саясаты:

Семестр барысында екі аралық бақылау жүргізіледі 7(8) және 15 апталарда.

Аралық бақылаулар бойынша студенттің максималды үлгерім көрсеткіші 60% құрайды. Семестр аяғында оқу пәні бойынша қорытынды аттестациялау – емтихан өткізіледі (максималды көрсеткіші - 40%).

Пән бойынша қорытынды емтихан бағасы аралық бақылаулар және қорытынды аттестациялаудың максималды көрсеткіштер сомасы ретінде анықталады.

Қорытынды емтихан пәннің негізгі теориялық және практикалық материалдарын қамтитын нұсқауларға бөлінген тест тапсырмалары түрінде өтеді.

Әріптік бағалау және оның балдардағы цифрлік эквиваленті дұрыс жауаптардың пайыздық көрсеткіші бойынша анықталады (кесте бойынша)

Курс саясаты оқу процесінің жоғарғы тиімділігін қамтамасыз етуге тиісті және барлық студенттер үшін міндетті. Әрбір оқытушы студенттерге сабақ барысында тәртіп ережелерін, оқытушымен және басқа студенттермен өзара қатынастарын ұстаудағы өзіндік жүйесін талап етеді.

Курс бойынша жоғары балл алу үшін әрдайым жұмыстану қажет. Себебі пән бойынша баға жалпы семестр бойы жинақталады. Сабаққа белсенді қатысып, барлық тапсырмаларды нақты, дұрыс, ұқыпты, толық орындаған жағдайда студентке жоғары баға қойылады. Студент әрбір кредит сағат бойынша жинаған балдарын есептеп жүру қажет (жоғарыда көрсетілген пән бойынша білімді бағалау және апталық тақырыптық кесте бойынша)

Студент сабаққа қатысуға міндетті. Қалдырылған сабақтар пәннің оқу-әдістемелік кешенінде көрсетілгендей толық көлемде орындалу қажет. Пәннің 3/1 себепсіз қалдырса, курстан шығарылады.

Студент сабаққа кешікпеу, сабақ уақытында сөйлеспеу, газет оқымау, ұялы телефоның сөндіру, оқу үрдісіне белсенді қатысуы қажет.

Үй тапсырмасы міндетті түреде көрсетілген мерзімде орындалуы қажет. Үй тапсырмалары негізінде қорытынды баға шығарылады.

Семестрлік жеке тапсырмалар міндетті болып табылады. Олар реферат (баяндама, хабарлама т.б.) ретінде орындалып, қорғалады. Бұл тапсырмалардың әрқайсысы бағаланып, қорытынды баға шығарылады.

Бақылау жұмысы сабақ уақытында орындалып, тапсырылады. Студенттердің білімін бақылау негізінен тест тапсырмаларын орындату арқылы тексеріледі.

Пікірлесу әр топта кесте бойынша жүзеге асады. Студенттердің білімін бақылау тест тапсырмаларын орындату арқылы жүргізілуі мүмкін.

• 
  курстық жобалардың (жұмыстардын) тақырыптары,
  
• 
  графикалық- есеп тапсырмалары, типтік есептер т.б.,
  
• 
  орындалу уақыты,
  

Пән бойынша тапсырмаларды орындау және тапсыру кестесі

Дәрісханалық (дәріс, практикалық, семинарлық, лабораториялық, және студиялық сабақтар) және дәрісханадан тыс (ОЖСӨЖ: тапсырмалары) сабақтардың оқу әдебиеттерімен қамтылуын көрсетеді

Тьютор Искалиев Елдос Ералиевич

(аты-жөні)
Пән Коммерциялық кәсіпорындарының сыртқы экономикалық қызметі

^{(пән атауы)}

Кредит саны – 2

Тақырып-1

Өндірістік жүйенің ресурстық концепциясы

1. 
   Экономикалық тәртіп және фирма стратегиясы
   
2. 
   Жүйе түсінігі және заңдылықтары
   

Экономикалық тәртіпте қарым-қатынас жиынтығын түсіну орын алған, яғни экономикалық процесте туындаған шаруашылық жүргізуші субъектілер мен мемлекеттік субъектілер арасындағы қарым-қатынас.

Экономикалық ғылым таза түрде екі экономикалық тәртіпті бөледі, 19-20 ғасырларда мұндай таза экономикалық тәртіп әлемде тіпті де сақталмаған, бұл кезде тек аралас экономика өмір сүрді.

Бәрінен бұрын елдің болашағы экономикалық дамудың моделінің сайлануымен байланысты яғни экономикалық тәртіптің моделі, әлеуметтік-экономикалық және тарихи тенденциялардың ұлттық экономикамен сәйкес келуінде. Бұл жерде мынадай сұрақ туады: біздер қандай экономикалық тәртіпті құрғымыз келеді? Бұл сұраққа жауаптың болмауына байланысты ғылыми және сондай-ақ саяси жоспарда дағдарыстық сатының жалғасуына «өтпелі кезеңнің» өмірдің барлық жағынада кері әсерін тигізеді. Мұндай жағдай жеке фирмалардыңда іс-әрекетіне өзінің кері әсерін тигізеді, бұл әсіресе шағын және ірі кәсіпорындардың өмір сүруіне кедергі келтіреді, олардың ұзақ мерзімді стратегиялық шешімдері анықталмаған уақытқа қалдырылады, нәтижесінде фирма банкротқа ұшырауы мүмкін.

Жеке фирманың экономикалық стратегиясының негізгі экономикалық тәртібін қарастырайық: әртүрлі үш экономикалық тәртіпті қарастырамыз: өркениетті басқарылатын экономика, нарықтық қатынас және бәсекелестік тәртіп. Өркениетті басқарылатын экономикада барлық негізгі функцияларды мемлекет орындайды. Экономикалық іс-әрекетті басқаруда негізінен оны фирманың бастығы немесе менеджер орындайды. Экономикалық стратегия осы тұлғалармен қалыптасады және де сонымен бірге олардың өздерінің қызығушылығынан туындайды. Алайда еркін нарықта басты субъект болып потенциалды сатып алушы яғни тұтынушы болып табылады, бұл ретте сатушыда сатып алушыда өздерінің коммерциялық іс-әрекеттерінен пайда табуы тиіс.

Индикативтік жоспарды жасауда мемлекет тұтынушылардың қажеттілігін қанағаттандыруда жақсы қызметтер атқаруда және де оларды қаржылық және саяси қолдайды. Жабдықтаушыларды, делдалдарды, бәсекелестерді және жалпы жағдайды зерттеу фирманың мақсатына жету үшін не істеу керек екенін анықтайды. Өндірісті, қаржыны, жабдықтарды, кадрларды және басқада ресурстарды зерттеу фирманың қандай мүмкіндігі, қандай ресурстар жеткілікті, қандай ресурстарды толықтыру керек, қандай бағаға алуға болады, керекті тауарды белгіленген мөлшерде сапалы етіп шығара алу мүмкіндігін анықтайды.

Экономикалық жүйе мыналарды қамтиды:

• 
  жеке параметр жуйесінің тұрақсыздығы және оның стохастикалық іс-әрекеті;
  
• 
  жүйе іс-әрекетінің уникалдығы;
  
• 
  өзінің құрылымын өзгерту қабілеті және де нұсқа тәртібін формилерлеу;
  
• 
  жүйеге кері әсерін тигізетін тенденцияларға төтеп беру қабілеті;
  
• 
  өзгерушілік қызметіне адаптация жасау қабілеті;
  
• 
  сыртқы орта жүйесін формилерлеу қабілеті.
  

Тақырып-1

Өндірістік жүйенің ресурстық концепциясы

3. 
   Өндірістік жүйе құрамы
   
4. 
   Фирманың стратегиялық потенциалының элементтері
   

1.Техникалық ресурстар;

2.Техналогиялық ресурстар(техналогиялардың динамикалық әдісі, бәсекеге қабілеттілік ойы және т.б);

3.Кадрлық ресурстар(жұмысшылардың квалификациялық демографиялық құрамы);

4.Кеңтаралған ресурстар(кәсіпорынның территориясы, коммуникация);

5.Ұйымның басқару жүйесінің ресурсы;

6.Ақпараттық ресурстар(өндірістік жүйе ақпаратының ішкі ортада кеңеюі);

7.Қаржылық ресурстар(активтің құрамы, ликвидация, кредиттік сызықтың қолма-қолдығы және т.б)

Әрбір қарастырылған ресурстың түрлері өндірістік жүйенің мақсатына жетуіне көмегін тигізеді.

Нарықтық экономикада басты рольді мынадай адами ресурс яғни касіпкерлік қабілеттілік алады. Бұл ресурс өндірістік жүйедегі қалған әртүрлі ресурстарды ұйымдастыратын басты нағыз ресурс түрі болып саналады. Біздер өндірістік жүйені стратегиялық басқару объектісі ретінде қарастырып жатқандықтан, біздерді бірінші кезекте мынадай сұрақ толғандыру қажет яғни біздерде қандай мүмкіндіктер бар және де болашақта қандай мүмкіндіктерге қол жеткізуіміз керек деген сұраққа жауап іздеу, бұл яғни фирманың бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз ету үшін қажет.

Нарықтық экономика жағдайында өндірістік жүйе мақсатының тұрақсыздығы және сұраныс пен ұсыныстың тұрақсыздығы, тауардың бағасының және өндіріс факторының өзгермелілігі, бәсекелестік ортадағы макро және микроэкономикалық факторлардың алмасуы кәсіпорынға кері әсерін тигізеді. Бірақта бұл жетіспеушіліктерге бола кәсіпорынның стратегиясын өзгертуге болмайды, оның орнына оны қайтадан қарап шығу дұрысырақ болар еді.
1.4. Стратегиялық потенциалды фирманың элементтері.
Стратегиялық потенциалды фирманың элементтері төмендегідей сипатталады:

• 
  ел ішінде және өзгеде елдерде өндірістік жүйенің макроэкономикалық талдау жағдайына қабілеттілігі;
  
• 
  потенциалды сатып алушылардың өзекті мұқтаждықтарын, сұранысы мен сауалдарын мезгілімен айқындау қабілеттілігі;
  
• 
  тауар және қызмет көрсететін экономикалық нарық конъюктурасын талдау қабілеттілігі.
  

1. 
   Микро орта
   
2. 
   Макро орта
   
3. 
   Өндірістік профиль және фирма қызметі
   

Бірде бір өндіріс жүйесі вакумда атқарылмайды , ол өзін қоршаған қатты сараланған ортада жатады. Сыртқы орта өз күштерін мекемеге қосады және олар арқылы күнделікті стратегиялық әрекет жасайды.

Фирмаға қатысты емес заттардың бәрі , бұл түсінікке қосылуы мүмкін, себебі бүкіл элемент ортасы оған әсер етуі мүмкін. Орта ешқкашанда болмайды. Сондықтан да әр мекеме тек қана өзінің ортасын біліп қойып және оның табиғат өзгерісін бұл өзгерістікке көз салуы керек.

Макро және микро ортадағы фирмалар

Осы сұрақты қысқа да нұсқа қарастырайық.

1. Кадрлық функция өндірістік жұмысы және басқа да ресурстармен қамтамасыздандырылады. Жұмыс күштерінің жалақысының мөлшері, әлеуметтік жағдайы жөніндегі басқару күштерінің барлық әрекеттері осы функцияда көрсетіледі.

2. Қаржы және бухгалтерлік есеп

Бұл функция барлық аспектілік бизнеспен байланысты. Бухгалтерлік есеп алымдарды қосады және қаржылық көрсеткіштерді талдайды , қаржы басқару құрал жабдықтарымен жоспардың өнуі мен шығындарын қарастырады.

3Жеткізілімнің қаржыландырылуы және ұйымға қызмет көрсетуі.

4 Функцияның зерттелуі мен дамуы және оның өнер табысы.

5. Өнімнің таратылуын және пайдаланушының нарыққа қызмет көрсетуін білдіреді.

6. Өндірістік функция . Тауар мен процестік өндірілуі мен қаржыландырылуы, технологиялық ортаның шешімін қабылдау және күнтүзбелік жоспардың өндірісі, сақтық қорлары, бақылау саматы.

2.2 Макро орта фирмасы.

Әлеуметтік орта. Ең үлкен анықталған әлеуметтік фактор болып өзіндік қалалық халқы болып келеді. Құрылымдық және сапалық халықпен демография жұмыс істейді, өндіріс жүйесінде қорытынды мен зерттеуге назар аудару керек. Халық үлкен екпінмен бизнеске ортақ мағынада пайда әкеледі, себебі әлеуметтік бай нарық еңбегі өсуін білдіреді, сәйкесінше төмен екпін қысқарып және нарық тұтынушыларымен нарық еңбегі екпінді қысқартады.

Мысалы соңғы 10 жылда Британия халқы өсімі бәсеңдеді, бірақта нарық жұмыс күштері жоспармен сипатталып өседі. Олар жұмыс күштеріне пайда әкеледі. Болашақта жұмыс күштері азаяды, бұл үлкен жастағыи жұмыскерлерді ынталандырады. Жан- жануарлардың азаюына байланысты терілік фирмаларда сатылу бағасы түсіп кетті. Ал жалғыз басты немесе бөлек тұратын адамдардың өсуіне байланысты ұсақ тауарларға үсыныс көбейді.
Құқықтық орта.

Өндірістік кәсіпорын бизнестік мекемелер сияқты кәсіпорындар заңнамамен жұмыс істейді. Кәсіпорын әр-түрлі келісім шарт қолданады, тұтынушылар мен, жұмыскерлер мен және қызметкерлермен осы келісім –шарттар әдейі занның объекті болып табылады. Тұтынушылар өз тауарларын сатып алған жағдайда баға бере алмайды.

Қазіргі кезде көптеген тауарлар қаптаулы болып келеді, оларға база беруге ашқанда ғана болады. Тұтынушы тауардың сапасын сатушының айтқанына сеніп, ала алады.

Мемлекеттік және саясат ортасы.

Беталысқа қарамай соңғы жылдары жекешелендіруге Батыс халықтары аралас топтарға жатады. Экономика мемлекеттік кәсіпорынмен және жеке меншік мекемеден тұрады.

Фирманың макро мен микро ортаның суретелуі мен талдауы негізінде фирманың арнауың және оның нысаның біліп алуға болады.

Фирма өзінің арнауың белгілі құрам, құрылым және сыртқы ортаның жағдай шартында тұжырымдайды.

Сыртқы орта, макро және микро деңгейдегіні қоса тура, белгілі нарқы жүйесін қалыптастырады. Бұл қаржы жүйесін құрылымды, технологиялық құрылымды, кадрлік және сараланымдық құрамын белгілейді. Фирма өзінің табиғатын және бағыттарын белгілейді. Факторлардың көбі стратегияның жолдауын ықпал етеді. Пайдаланушылық дәмі, сатып алушылық әдеті, технологиялық өзгеріс, инвистициядағы бақталас, фирманың қаржылық мүмкіншіліктері болып есептеледі.

Екіншіден, стратегиялық фирманын орнына анықтайтын белгіні қажет етеді.

Үшіншіден, стратегия ол- 1) бірнеше пайдаланушылық топтаң таңдауы;

2) қаржы және шығын технлогия және өндіріс процесі тиімді көзқарастан таңдауы; 3) өндірістің қолайлы мөлшерін және мекемедегі жағдайды белгілеу; 4) бақталастыққа мүмкндік және нарықтан табу; 5) жаңа, нарықтық баламаны және сұраныс-ұсыныс өзгерістік жағдайды сезу және пайданы қолдану;

Фирманың стратегиясы:

1.Нарық өзінің орнын сәтті бақталастыруға фирманың мүмкіндігімен жақсартады.

2.Бақталас артық жерді фирманың мүмкіндігін көтереді.

3.Аса пайданы алуға рұқсат береді.

Мемлекет экономикада тағы да басқа қызметтер көрсетеді, бірақ сатып-алушы басым келеді. Көптеген жеке фирмалар мемлекеттік сектормен қатты байланыста болады. Бұл әскери техника мен сайманның, кітаптар мен мектепке және паимдыға, дәрігерлік құрал-жабдықтар мен өсімдік азық-түліктердің жасаушылары.

Экономикада мемлекеттің басқа қызметкөрсетуі –мемлекет реттеуші, қорғаушы жәнеүзбе басқарушы болып қолданылады. Есте сақтау маңызды әрекет мемлекеттік көпшілікпен шектелінген.

3) реформалық көзқарас. Бұл үйлестірімділік көзқарас. Мемлекеттік араласу белгілі дәрежеде әбден женді.

Технологиялық ортада өндірістік заттар өндіріледі. Шығарылған бұйымдардың тұтынылу қажетінің және пайдаланылатын технологияның келешекте ықтимал жаңартылуын айқындайтын және өндірістік шығындардың құрылымындағы ықтимал өзгерістерді бағалайтын болжау.

Басқа орталарға қарағанда экономикалық орта, өндірістік ортаға ерекше ықпал көрсетеді. Экономика аймағынан білімге ие болған сәтті бизнеске кепіл бола алмайды, бірақ ол талдауға рұқсат береді. Макроэкономиканың дәстүрлі дәрежелері жұмыс басшылық деңгейі, төлем балансы, экономикалық бойының екпіні. Төрт басшылық аспектіні қарастырайық:

1. жұмысбасшылық деңгей, ақшаның құнсыздануы, бизнестің салықтық жағдайы эәне экономикалық бай.

Жұмыссыздық – Еңбек рыногінде экономикалық тұрғыда белсенді еңбекке жарамды халықтық бір бөлігінің талап етілмеуіне байланысты туындаған әлеуметтік-экономикалық ахуал. Жұмыссыздық жұмыс табуға тілек білдірген адамдар санының бар жұмыс орындарына ниет білдіргендердің кәсібі мен біліктілігіне сай келетін осы орындардың санынан алып түсуіне байланысты туындайды. Жұмыс іздеуші, еңбек биржасында тіркелген және өзінің біліміне, кәсібіне, еңбек машығына сай келетін жұмыс алуға нақтымүмкіндігі жоқ еңбекке жарамды азаматтар жұмыссыздар деп саналады.

Инфляция – Айналыстағы қазақ ақшаның құнсыздайды, яғни оның сатып алу қабілетінің құлдырауы, бұл құнсыздану барлық тауарлар мен қызметтер бағасының өсуінен болады. Өндіріс, ақша айналысы және мемлекеттік қаржы саласында әрекет ететін себептер кешеніне байланысты туындайды. Аса маңызды себептер: монополиялардың бағаны тым қымбаттануы, кредиттің төтенше дамуы, мемлекеттің орасан зор бай өндірістік шығындары.

Салық салу – салық салуды, алым-салықты өндіріп алуды белгілеу, салықтың көлемін және олардың мөлшерін, сонымен қатар салық төлеу тәртібі мен салық төлеушілер тобын анықтау процесі.

Экономикалық өрлеу -Өнімнің нақты көлемінің үнемі ұлғая түсуі және соған ілесе қоғамның технологиялық, экономикалық және әлеуметтік сипаттамаларының жақсаруы. Статистикалық тұрғыдан экономикалық өрлеу халықтың жан басына шаққандағы жалпы ішкі өнім (ЖІӨ) немесе жалпы ұлттық өнім (ЖҰӨ) көрсеткіштерінде көрініс табады. Бұл орайда ескі техникалық-технологиялық базаға негізделген интенсивті экономикалық өрлеу және жаңа техникамен технология негізіндегі интенсивті экономикалық өрлеу түрлеріне бөлінеді.
Тақырып-3

Бәсеке: түсінігі, түрлері, саясаты.

1. 
   Бәсеке және нарық құрылымы
   
2. 
   Бәсекенің бес күшінің моделі.Негізгі жағдайлар
   
3. 
   Бәсеке күресіне ықпал ететін факторлар
   

Бәсекелестік – экономикалық категорияның фундаменті. «Бәсекелестік» терминінің өзі экономистермен әр түрлі мағынада түсіндіріледі.

Адам Смиттің бұл терминге қандай түсінік бергенін еске алсақ, онда ол мінез құлық категориясы болып табылады, яғни жеке сатушылар мен сатып алуды жүзеге асыру үшін бәсекелесуі болып табылады.

Франк Найт бәсекелестікті көптеген тәуелсіз экономикалық субъектілердің бәсекелестік жағдайы деп түсіндіріледі. Ол сонымен қатар қатар, бәсекелестік дегеніміз жеке тұлғалардың өз еркіндігі арқылы сол немесе басқа, өзге де жеке тұлғаоармен істес болуы және үздіктерді таңдауы, олардың тұрғысынан алғанда, ұсынушылар арасындағы шарт деуге болады.

Иозеф Шумпетер бәсекелестікті экономикалық өсім тұрғысынан жаңаның ескімен тайталысы ретінде түсіндіріледі: жаңа тауарлар, жаңа технологиялар, жаңа қажеттілікті қанағаттандыру көздері, ұйымдардың жаңа типтері.

Егер нарық құрылымы тұрғысынан қарайтын болсақ, бәсекелестік өзімен бірге шарттар қатарын қарастырады, яғни «Қабылдаушы бағалар» шарттарымен фирманы осындай жағдайға қояды. Бұл мағынада біз бәсекелестік нарығын монополиялық құрылымға қарама қарсы деп айқындаймыз.

Бәсекелестік түсінігінің қазіргі экономистер мен микроэкономика классиктерінің түсіндірмелерін басшылыққа алып, мынадай қорытынды шығаруға болады.

Таза бәсекелестік көптеген сатушылар мен сатып алушылар ганогенді өсімдіктермен сату сатып алуды жүзеге асырған кезде пайда болады.Мұндай нарықта өнім дифференциясы болмайды. Сатушылар мен сатып алушылар таза бәсекелестікте нарықтық бағаны қабылдайды, олар жеке өздері шешім қабылдай алмайды.

Абсалюттік бәсекелестік қазіргі микроэкономикада таза бәсекелестік сияқты екі қосымша мінездемеге ие болады.Бірінші ішкі нарықтағы ресурстардың абсалюттік мобильдігі және барьерлердік осы нарықтағы ресурстардың кіруі мен шығуына қатыспауы. Екінші қосымшасы сатушылар мен сатып алушылардың нарық туралы нақты деректермен, яғни барлық ақпараттармен тең және толық көлемде қамтамасыз етілуі.

Нәтижелі бәсекелестік кезінде сатушылар мен сатып алушылар дербес түрде болдаы, егер нарық таза немесе нәтижелі түрде бәсекелес болмаса да;

Нәтижелі бәсекелестік болуы үшін жүйе ашық және еркін болуы қажет;ал оның қатысушылары тең болуы тиіс;жарысушылық бұл жерде бәсекелестікке ұқсас болып келеді, егер аз бөлігі жеңіп, ал көпшілігі жеңілген жағдайда ғана нәтиже нәтижелә бәсекелестікке кедергі келтіруші монополиялар болып табылады.
3.2. Бәсекелестіктің бес күші, моделі, негізігі жағдайлары.
Облыстың бәсекелестік беделіндегі,белгілі ағылшын ғалымы, М.Е. Портераның бәсекелестік жағдайында бесінші бәсекелестік күшін сипаттайды:

1. 
   бәсекелестік арасындағы сауда саттық;
   
2. 
   тауардың жан жақты бәсекелестігі, фирмалардың дамуы;
   
3. 
   экономикалық мүмкіндік және сатушы мен сатып алушылардың қабілеті;
   
4. 
   экономикалық мүмкіндік және жеткізушілердің сауда қабілеттігі.
   

Орталық алаңның бәсекелстік алаңы қарсыластық болатын жерде, тауардың немесе қызмет көрсетудің қарсыластығын білдіреді.

Бәсекелестік стратегия фирмасының жоспарында белсенді дәрежеде нарықтық табыс ету болып табылады.

Фирмалық бәсекені өзара мынадай негіз бойынша бөліп қарастыруға болады:

1. 
   Фирмалар өзінің нарықтық позициясымен күреседі, яғни өздерінің тұтынушыларын табу болып табылады.
   
2. 
   Бәсеке стртегиясы
   
3. 
   Бәсеке шартында бір немесе бірнеше қарсыластық болуы мүмкін, осы мақсатта фирманың артықшылықтарын дамыту болып табылады.
   
4. 
   Фирмалық қарсыластық біреуіне жеңіс әкелсе, біреуіне жеңілліс әкеледі.
   

Фирмалар көбінесе бәсекелстікте болады, себебі, олардың өнімі жақсы болып табылады.Алкогольсіз сусындар шығаратын фирмалардың сатушылары табиғи шырындар, сүт, кофе, шай шығарылатын сатушылармен бәсекелстікте болады.

Бәсекелестіктің күші жаңа бәсеке болғанда төнетін қаупі.

Жаңа бәсеке нарықытық барлық жағдайларда қамтамасыз етілуі керек.

Жаңа бәсекелестердің нарықта пайда болу мүмкіндігі қаншалықты қауіпті болуы екі факторға тәуелді: кіру үшін тосқауылдар және фирмалардың реакциялары.

Кіру үшін тосқауылдар мынадай жағдайларда қолданылады:

1. 
   Масштапты экономия
   
2. 
   Өмірдің эффективті өнімі
   
3. 
   Капиталға талап
   
4. 
   Каналдардың бөлінуі
   
5. 
   Мемлекеттік құқықтар және саясат.
   

Олардың потенциалдық қаупі фактордың ретінен көрініс табады. Жеткізушілер күштірек болуы керек:

• 
  Жеткізушілердің ірі фирмалары болған жағдайда
  
• 
  Сатып алушылардың жеткізуші фирмалардың клиенттері болуы міндетті емес.
  
• 
  Ірі фирмалар өнімді ірі мөлшерде сатып алады.
  
• 
  Тауарды ұсынатын сала стандартқа сай қолдану крек.
  
• 
  Нарқытың қозғаушы күштері. Нарықтың өзгеру себертері мен бәсекелестіктің шарттарының өзгеру себептері.
  
• 
  Нарықтың шарттары мен бәсекелестіктің интенсивті күштеріне әсер етуші он бір қозғаушы күштердік типтері бар. Олар:өнімнің жаңаруы, иновациялар,маркетингтік иновациялар, атақты фирмалардың кіруі мен шығуы, көп мерзімді сұраныстардың тез немесе жай өсуі, т.б.
  

Олардың алғашқы базалық объектіні саудалау болып табылады, бұл фирмаға қатысыты ел ішіндегі немесе тыс жерлердегі үздік фирманы таңдау.

Екініші мәселе өнімнің фирма ресурстарының талаптарына сай келуі, бұл талаптардың орындалуы фирмаға өнімінің артуына оң нәтиже береді. Фирма пайда табу мақсатын көздеген жағдайда ол ақшамен есептеледі. Дегенмен, әрдайым фирма өз алдына мақсатты пайда түсімін көздейді. Бұл мақсатта фирмалар әсіресе бастапқы сатыда пайданы нарықтық өз игілігіне айналдыру.

Үшініші мәселе, әлемдік нарықтағы өзгерістерді бақылап, саралау. Фирма ақпаратқа қол жеткізе алмаған жағдайда бәсекелес ақпаратқа ие болған екініші фирма басым түседі.

Тақырып-4

Бәсекелестік артықшылықтың негізгі тоериялары

1. 
   Бәсекелестік артықшылық теориясы
   
2. 
   Елдің бәсекелестік артықшылығының детерменанттары
   
3. 
   Фирманың бәсекелестік артықшылығын қолдау
   

4.2. бәсекелестік артықшылық елдің детерминациясы

4.3. Бәсекелестік артықышылық фирмаларды қорғау
Бұл мемлекеттің жағынын ешқандай араласу болмайды дегенді білдірмейді. Мұнда бәсекелестікіті реттейтін көптеген заңды актілер қолданылады.Бұл орйда бәсекелестікті артықышылықтар фирмалардың бірігіуіне гнемесе жеке монопилиялар болуына жол бермейді.

Фирманың стратегиясын тексергент кезде фирмалардың бәсекеге қабілеттігі және оны қалай дамыту керек деген сұрақ туындайды.

Бөлек тауарлардың қызметінің бәсекелестікке қабілеттігі басқа тауарларға қарағанда оның артықшылығы мол болады.

Фирманың бәсекге қабілеттігінің түсінігі өте қиын және ол бірнеше мағынада қолданылады. ЮЖалпы алғанда фирманың бәсекеге қабілеттігін бір саладағы мемлекет ішкілік және мемлекеттен тыс жерлердегі басқа фирмалармен салыстырмалы артықшылық қатынасатрын иемденеді.

Салыстырмалы артықшылық теориясыы 18 ғасырдың соңы 19 ғасырдың басында пайда болды. Д.Рикардо. еңбектерінде салыстырмалы теорияның негізігі ерекшеліктері көрсетіледі, оның негізі ьолып – артықшылықтарды айырбастаудың өнімді аз шығаратын елдер арасында дүние жүзілік нарықта басымдылық күшке ие болады. Сол себептен елдегі өндіріс тауарларын басқа елге сол себептен елдегі өндіріс тауарларын басақ елге қарағанда ащз етіп шығару ұтымды болып келеді.

Салыстырмалы теория моделін салыстырмалы артықшылық туралы швед экономисті Э.Хекшораның еңбегінді көрсетілген. Және кітабы қоғамда Б.Олина еңбектерінде көрсетілген тұжырымдамаларына сәйкес келеді. Бұл теория қазіргі уақытты «теоремы Хекшора - Олина» деген атауға ие.

Оның мазмұны мемлекет экспортқа қалған өнімді шығарады, ал мемлекетке қажетті өнімдерді импорттайды. Бұл теорияға математикалық түсінік береді.П.Самуэлсон және В Столперу болатын.

Статегиялық топтардың концепциясы.

Технологиядағы табиғи фирмааралық зерттеудің күресінің соңғы жетістіктерінің бірі болып М.Е.Портером ұсынған стратегиялық топтардың моделі танылады. Оның ең басты жақсы қасиеті методологиялық қарапайымдылығы.

Стратегиялық топтар фирманың өзара бәсекелестігінен тұрады. Бір топқа жататыг компаниялар бірнеше мағынада ұқсас болуы керек.

1.Салыстырмалы өнімнің ассортиментін иелену

2. Бірдей дәрежеде вертикальді интеграциялауға түсіру

3. Тауар алушыға бірдей сервис пен техникалық қызмет көрсетуді ұсыну

4. БАҚ арасында интенсивті жарнамаларды қолдану

Бұл салада тек бір стратегиялық топтардан тұрады, бұл жағдайда барлық сатушылар бірдей стратегиясын нарыққа шығарады немесе керісінше оның құрамында бірнеше стратегиялық топтар болуы мүмкін, мұндай жағдайда да бәсекелестік болуы мүмкін, себебі әрбіреуі нарыққа өзедірінің жеке нарықтық стратегияларымен шығарады. Мысалы: индустрия, тұрмыстық техника шығаруды алсақ, ол үшін стратегиялық топтан тұрады.

Бірінші, үй жабдықтарын шы,арады (тоңазытқыштар,кір жуғыш машиналар) ұлттық жарнаманы қолдана отырып, ұлттық дистребьютерлер мен диллерлер желілерін пайдалана отырып қызметін жүзеге асырады.

Екіншісі, арнайы фирмалардан тұрады.Сапалы өнімді өндіру имеджін иемденген фирмалар.

Теңестірілу жасалатын базистік фирмаларға қойылатын талаптар туралы жағдайда айтылған.Бұл қажеттілікті қанағттандыру мінезін сәйкестігі тұтунышының «профилінің» сәйкестігі, фирманың өмірлік циклі фазаларының фирмалық бәсекелестік басымдылығының деңгейі бұл фирманың лидер фирманың сәйкес көрсеткішіне өз өнімдерінің рентабельділігіне қатысты реттеуде бағалануы мүмкін.

Фирманың басымдылығының бәсекелестігінің жоғары деңгейі саласыстырмалы немесе елдер жалпы алғанда сақталады. Герде оның қайнар көздерін үлкейтіп, күшейтсе. Бірақ бәсекелестік басымдығының сақталуы әртүрлі дитерминанттарда пайда болып көрсетелген қауіптердің анықталуы мен төтеп берумен байланысты болады.

Бәсекелестікті юоғалтудың негізгі себептері болып:

• 
  кадрлар біліктігінің төмендеуі
  
• 
  ғылыми техникалық базаның номиналы
  
• 
  өндірісті шығынның артуы
  
• 
  шетел өнімдеріне шығыстың артуы
  

Тақырыбы-5

Фирманың экономикалық стратегиясы

1. 
   Фирманың экономикалық стратегиясының түсінігі
   
2. 
   Экономикалық стратегияның негізгі құрамы
   
3. 
   Экономикалық стратегияның локальды мақсаты
   
4. 
   Стратегиялық жоспар
   

5.1 Фирманың экономикалық стратегиясының түсінігі.