19
2.1. Ғылым және кадрларды дайындау
Еліміздің Президенті қолдаған ғылым туралы қабылданған шешім жүйесі
3 бӛлімге бӛлінеді: приоритеттер, бағдарламалар, жобалар.Бірінші бӛлім
бойынша, еліміздің премьер-министрімен құрылған жоғарғы білім комиссиясы
ғылымның даму приоритетін анықтайды және шешім қабылдайды. Бағдарлама
деңгейінде, ғылым және білім министрлігі ӛндірістер министрлігімен бірге
ӛндірістік бағдарламаларды қабылдайды. Ал жобалар деңгейінде ғылым қоры
және ғылым бойынша комитет тәжірибелі жұмыстар конструкциясын
қаржыландырады.
Жоғарғы ғылыми комиссия 30 адамнан тұрады. Оған премьер-
министрімен басқаруымен мемлекеттік басшылары, ірі бизнес, ұлттық
компаниялер ӛкілдері және ғылыми қоғамдар кіреді.
Бүгінгі таңда ғылымда негізгі бес приоритет бар:
1. Ақпаратты-космикалық технологиялар.
2. Жаңа материалдар және нанотехнологиялар.
3. Биотехнологиялар.
4. Ядролық технологиялар және әсер ететін энергетика технологиялары.
5. Тау-кен металлургиясы және онымен байланысты сервистік ӛндірістер үшін
жаңа технологиялар.
Бұл бес приориеттің ішінен тек қана екеуі ғана мұнайгаз секторымен
байланысты. Бес приоритеттен он бес критикалық технологиялар ӛсіп шығады.
Приоритет бойынша ұлттық деңгейде бес ғылыми зертханалар құрылады, яғни
нанотехнология бойынша – Алматы қаласында, биотехнология бойынша
Астана қаласында, ядролық технология бойынша Курчатов және Алматы
қалаларында, космикалық технология бойынша Байкоңырда. Бұл он бес
критикалық технологияның әр қайсысынан инжиниринг типті техникалық
зертханалар ашылатын болады. Жеке институт ретінде бұларда ғылым қоры
құрылады.
3. АУЫЛШАРУАШЫЛЫҚ МАМАНДАРДЫҢ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМИ-
ТЕХНИКАЛЫҚ КАДРЛАРДЫҢ КВАЛИФИКАЦИЯСЫН АРТТЫРУ,
ДАЙЫНДАУ ЖӘНЕ ҚОЛДАНУ
ҚР-да ғылыми және ғылыми-педогогикалық кадрларды дайындауға кӛп
кӛңіл бӛлуде. Мұндай дайындықтың негізі аспиранттарды басқаруды
қамтамасыз ете алатын жоғарыквалификациялы ғалымдарды қоюымен, ЖОО-
да және ғылыми-техникалық институттарда, аспирантура болып табылады.
Кадрларды дайындау аспирантура арқылы мамандыққа сәйкес ғылыми
қызметкерлермен жүзеге асады. Мұндағы номенклатура ҚР ғылым және
техника бойынша Мемлекеттік комитет арқылы игеріледі және бекітілінеді.
Ғылыми және ғылыми-педогогикалық кадрларды дайындау еліміздің
министрлер (ведомство арқылы) игерілген және ҚР ғылым және техника
бойынша Мемлекеттік комитетінің ҚР ҒА-мен және ҚР халықтық білім
Мемлекеттік комитетімен бірігіп, бекіткен негізі жоспарына сәйкес
ұйымдастырылады. Аспирантурада оқу- ӛндірістен бӛлек (күндізгі бӛлімде
20
3жыл) және ӛндіріспен бірге (сыртқы бӛлім 4жыл). Күндізгі бӛлім
аспирантураға 35жасқа дейінгі мамандарды, ал сыртқы бӛлімге- 45жасқа
дейінгілерді қабылдайды.
Күндізгі бӛлімді аспирантураға түсу үшін ЖОО бітіргеннен кейін
ӛндірісте екі жылдай жасау керек немесе ЖОО-да оқу периоды кезінде де
ғылыми-зерттеу жұмыстарымен айналысуға талабы бар жас маман ретінде
ЖОО бітіргеннен кейін, ЖОО немесе факультет кеңесінің рекомендациясы
негізінде қабылданады.
Аспирантураға түсу үшін түсу емтихандарын таспырады. Оқу процесінде
аспирант ӛзінің бекітілген ӛзіндік жоспарына сәйкес кандидаттық
емтихандарды тапсырады.
Әр аспирантураға түскендердің ғылыми мекеме немесе ЖОО Кеңесі
бекіткен, аспиранттың ӛзіндік жоспарының орындалуын бақылайтын және
кеңес беретін ғылыми жетекшілері бекітелінеді.
Аспирантураны бітіру мерзімінде аспирант барлық кандидаттық
емтихандарды тапсырып және кандидаттық диссертациясын арнайы кеңеске
(спецсовет) ӛткізу керек.
Егер оқытушы немесе ауылшаруашылығының маманы орындау
процесінде диссертацияны дайындау үшін ғылыми-зерттеу тақырыбына керекті
материалдарды алған болса, онда ол жұмысын бітіру үшін (тапсырылған
емтихандар жағдайында) күндізгі бӛлім аспирантураның біржылдығын
қолдануға болады. Біржылдық аспирантурада қызметі және жұмыс орны
бойынша негізгі тӛленетін оклады сақталады.
Мамандар диссертациямен аспирантурадан тыс ізденуші ретінде де жұмыс
жасай алады. Диссертация жұмысымен мамандығы бойынша педагогикалық,
ғылыми немесе ӛндірістік жұмыс жасайтын және жоғары білімі бар мамандар
ізденуші ретінде кандидаттық дәрежені ала алады.
Ізденушілер кандидаттық емтиханды тапсыру және таңдалған тақырып
бойынша консультация үшін, белігілі бір ЖОО-да немесе ғылыми мекемелерде
ғылыми жетекшілер бекітілінеді.Диссертация тақырыбын ЖОО Кеңесі бекітеді.
Диссертациялық тақырып игеріліп біткеннен кейін диссертация тақырыбы
реттеліп, арнайы кеңес қорғанысына кіреді. Мұндай кеңестер сәйкес профилді
жоғарыквалификациялы кадрлардан тұратын ғылыми мекемелерде және оқу
орындарында ҚР Министрлер Кеңесіндегі Жоғарғы аттестациялық комиссия
(ҚР ЖАК) арқылы ұйымдастырылады. Арнайы кеңестің құрамына ЖОО-ның
немесе басқа да ғылыми мекемелерден ғылым мамандарын шақыруға болады.
Әр арнайы кеңесте кандидат немесе ғылым докторлығының дәрежесін ізденуде
диссертацияны қорғауды ұйымдастыруда ғылыми қызметкерлердің
мамандығының номері бекітелінеді,
Диссертацияны терең талдау мақсатында арнайы кеңесте- оппоненттерді
шығарады, арнайы кеңес жиналысында ӛзінің рецензиясы мен ұсынысын
(предложения) баяндауда- докторлық диссертацияны қорғау үшін: негізгі
мекеме және үш ғылым докторы; кандидаттық диссертацияны қорғау үшін бір
ғылым докторы, бір ғылым кандиданты және негізгі мекеме керек.
