17
Қоғамдық бастапқыда жұмыс жасайтын жоғарғы оқу орындарды, ғылым
академиясын және ӛндіріс мамандарын, ғалымдарды ғылыми-техникалық
кеңеске кеңінен министрлік жинайды.
ҚР ғылым Академиясы жоғарғы ғылыми
мекемесі болып табылады және
ол елдің жоғарғы оқу орындары мен барлық ғылыми мекемелердегі
зерттеулерді координациялауды және қоғамдық және табиғи ғылымдар
облысындағы фундаменттік ғылыми игерулерді жүзеге асырады.
ҚР ғылым Академиясы ҚР Министрлер Кеңесіне толықтай бағынады.
Әр республикада ӛзінің республикалық академиясы болады. Нақты
Академия мүшелері (академиктер), екі жылда бір рет корреспондет-мүшелері
және шетелдік мүшелердің жалпы жиналысында таңдалады.
Жалпы академия мүшелерінің жиналысы олардың жоғарғы органдары
болып табылады. Тӛрт жылда бір рет Жалпы жиналыс академия жұмысын
басқаруды жүзеге асыратын президиумді, президентті таңдайды. Бұл мақсатта
Президуимда барлық ғылыми-ұйымдастыру жұмыстарын қамтамасыз ететін
сәйкесінше ұйымдар құрылады
ҚР ғылым Академиясы сәйкесінше ӛндіріс мекемелерінің ғылыми-
техникалық прогресс жағдайына тоқтаусыз әсер ететін, зерттеуде фундаменттік
ғылымды маңызды бағытта орындайтын, ғылыми-зерттеу институттар
қатарына бағынады
ҚР ғылым Академиясы қоғамдық және табиғи ғылымдар облысындағы
ғылыми-техникалық жұмыстар бағдарламаларды мен координациялық
жоспарларды бекітеді, сонымен қатар ғылыми зерттеу қорытындыларын
бағалайды және жоғарғы оқу орындарында маңызды мәселелер бойынша,
ғылыми кеңестерді ұйымдастырады.
Ғылыми зерттеу координациясы мақсатында, ҚР ғылым академиясының
ғылыми мекемелері орындайтын, ҚР ғылым Академиясының ғылыми мекемесі
байланыс бойынша Кеңесі және жоғарғы оқу орындарының жоғарғы
мектептермен байланысын нығайту үшін ҚР ҒА президиумінде координация
Кеңесі құрылған.
ҚР академия бӛлімдерінде және кӛрші республикаларда ғылым ӛндірісі
және жалпы жиналыс алдында есеп беретін ғылыми басқару және ӛткізілген
зерттеуді қорытындылаудағы президиум жүзеге асады.
ҚР медициналық ғылым Академиясы медицина ғылымы облысындағы
ғылыми
зерттеулерді
координациялайды,
медицина
облысындағы
жаңалықтардың тәжірибелік бағалылығын анықтайды және қарайды, соның
ішінде медициналық жоғарғы оқу орындарындығы ғылыми зерттеу бағытының
актуальдылығын қамтамасыз етеді.
ҚР МҒА құрамына ғылыми-зерттеу институттар, клиникалар жатады. ҚР
МҒА жоғарғы органы медициналық ғылымның даму сұрақтарын шешетін,
корреспондент-мүшелер және мүшелер таңдалатын Жалпы жиналыс болып
табылады.
ҚР педогогикалық ғылымдар Академиясы (ҚР ПҒА) педагогика,
педогогикалық технологиялар және жасӛспірімдер физиология облысында елде
18
ғылыми зерттеулерді ұйымдастырады және координациялайды. ҚР ПҒА
құрамында олардың филиалдары және институттар жұмыс жасайды.
Корреспондент-мүшелер және мүшелер таңдалатын Жалпы жиналыс,
Жоғарғы орган болып саналады.
ҚР Мемлекеттік комитетінің ғылыми зерттеу облысында елдің ғылыми
және ғылыми-техникалық мәселелерінің мәдениеті мен ауылшаруашылығы
үшін актуальды шешімдер үшін ЖОО-ның ғылыми потенциалын толықтай
қолдануда халықтық білімді мүмкіндігінше кіргізеді. Осы мақсатта ғылыми
зерттеуді кеңінен қолдану үшін ЖОО-ның профессорлы-оқытушылар
құрамының, жоғары мектептің негізгі ғылыми ядросын құрайтындарының
кӛңілін аударады. Ғылыми зерттеудің орындалуы әр оқытушының ӛзіндік
жоспарында қаралады және олар мембюджет арқылы қамтамасыз етіледі.
ЖОО-да, ғылыми зерттеудің жоғары тиімділігін қамтамасыз етуде ғылым
бағыттарының дамуы үшін, ғылыми орындар- мәселелі ғылыми-зерттеу
зертханалар ұйымдастырылған, кейбір жағдайда ӛзіндік ғылыми орындар-
ғылыми-зерттеу институттар құрылады. Мәселелі зертхнанлар және ҒЗИ үшін
арнайы ғылыми және ғылыми-техникалық қызметкерлер бӛлінеді.
Кафедраларда,
мәселелі зертханаларда және ҒЗИ-да негізінен
фундаменттік және іздеу тақырыптары игеріледі. Негізгі зерттеу профессорлар
және оқытушылар арқылы орындалады, және ол талапқа сай қосымша жұмыс
уақытында (алты сағат жұмыс уақытының үстіне), қосымша ақымен мекемелер
және ұйымдармен ӛндірістік министрлігі және ведоство бойынша шаруашылық
келісім негізінде орындалады. Кафедра Шаруашылық келісімінің орындалуы
үшін студенттер және аспиранттар, оқу-кӛмекші персоналдар жағдайына қарай,
белгілі бір деңгейде қосымша қызметкерлер штатын құруға құқы бар.
ЖОО-да шаруашылық келісімді ғылыми зерттеу ұйымдары үшін
Ғылыми-зерттеу секторы деп аталатын (ҒЗС), қаржылық есебінің дұрыстығын,
зерттеудің сапасын және уақытында орындалуын бақылауды жүзеге асыратын
басқару жүйесі құрылады. Осы мақсатта ҒЗС-да есеп бӛлімі (бухалтерия)
ұйымдастырылады.
Сол жағдайда ғана, ӛндіріс министрімен кафедара байланысы тұрақты
бола алады, ал ӛткізілетін негізгі зерттеулер- ҚР Мемлекеттік комитетімен
біріккен шешім арқылы қорытынды шығара алады, халықтық білім бойынша
және ӛндіріс министрлігімен ӛндірістік ғылыми-зерттеу зертханалар штат және
заттары бойынша ұйымдастырылады.
ЖОО-да ӛткізілетін зерттеулердің тиімділігі ғалымдар және әртүрлі
профилдегі мамандар құрамына байланысты, онда комплексті ғылыми игерулер
орындалу үшін ерекше жағдайды құрайды және ғылыми ұжымның
тұрақтылығын қамтамасыз етеді.
Кафедраның ғылыми зерттеу концентрациясында, ЖОО-ның ғылыми
орнын
аспирантура
арқылы
ғылыми
сменаны
бірдей
уақытта
жоғарыквалификациялы ғалымдардың басқаруымен, ЖОО-да әсіресе талантты
түлектерді қалдыру және таңдау мүмкіндіктерін, ауылшаруашылығында
сәйкесінше ӛндірісте жоғары ғылыми дәрежесі барлар үшін ЖОО-да ғылыми
мектептерді құру қаралады.
