танымдық компоненті (ана тілін үйрету, ата тегі, төл мәдениеті мен тарихы, туған жері туралы білім беру);
аффективтік компоненті (өз ұлты мен жалпы адамзаттық құндылықтарына баулу);
мінез-құлықтық компоненті (өз-өзін және басқаларды тануға ұмтылысын, ынтасын дамыту).
Мектепке дейінгі ұйымдарда балалардың этностық-мәдени сәйкестілігін қалыптастырудың ерекшеліктерін айқындайтын әдіснамалық қағидалар: табиғилық, мәденилік принциптері, ұлттық сана-сезім мен этникалық сәйкестіліктің арақатынасы, этноәлеуметтік рольдік принцип, мемлекеттік интеграция және этностық-мәдени сәйкестілік (қазақстандық патриотизм) идеясына тәуелділігі, тұқымқуалаушылық, орта және тәрбиенің әсері, әлеуметтену және этникалық тәрбие түсініктерінің арақатынасы. Осы қағидалар үлгіге принциптері ретінде кірістірілді. Осы принциптерді есепке алу арқылы мектепке дейінгі ұйымдарда балалардың этностық-мәдени сәйкестілігін қалыптастыру міндеттері өз шешімін педагогикалық шарттар жүйесін анықтауда және құрастырудан тұрады. Мектепке дейінгі ұйымдарда балалардың этностық-мәдени сәйкестілігін қалыптастыру педагогикалық шарттар жүйесін өңдеуді талап етеді (сурет 3). Мектепке дейінгі ұйымдарда балалардың этностық-мәдени сәйкестілігін қалыптастыру процесі педагогикалық шарттардың болуын қамтамасыз етуді талап етеді. «Педагогикалық шарттар» түсінігі мектепке дейінгі ұйымның оқу-тәрбие процесінің барлық бағыттарының тиімді қызметін қамтамасыз ету үшін қажетті объективті және субъективті факторлардың жиынтығы деп қарастырылады. Олар оқыту мен тәрбиенің мақсатын, міндеттері мен принциптерін таңдауға байланысты соған сәйкес мазмұнды, ұйымдастыру формалары мен әдістерін анықтайды. Онда нақты шарттардың көрінуін маңызды етеді. Олар мыналар: тілдік ортаның белсенділігі (ЭЕМ-ға арналған «Ана тілі» бағдарламасы); балалардың этностық-мәдени сәйкестілігін қалыптастыруға арналған мектепке дейінгі ұйымның оқу-тәрбие процесінің мазмұнына этностық-мәдени материалды ендіру («Мектепке дейінгілерге этностық-мәдени білім беру» бағдарламасы); балалардың этностық-мәдени сәйкестілігін қалыптастыруда отбасының көмегі, отбасының балалардың этностық-мәдени сәйкестілігін дамытуға бағдарлануы («Ата-аналарға көмек» әдістемелік нұсқауы); мектепке дейінгі ұйымның тәрбиешілеріне балалардың этностық-мәдени сәйкестілігін қалыптастыруға көмек.
Мектепке дейінгі ұйымдарда балалардың этностық-мәдени сәйкестілігін қалыптастырудың жоғарыда аталған педагогикалық шарттары бір-бірімен өзара байланысты.
Тілдік ортаның белсенділігі (ЭЕМ-ға арналған «Ана тілі» бағдарламасы).
Балаларға ана тілін үйрету әр ұстаздың, әр ата-ананың борышы. Ана тіліне деген сүйіспеншілік мектеп жасына дейінгі кезеңнен басталады. Бұл ұсынылып
отырған бағдарламада әріптер мен дыбыстарға үйрену және бекіту үшін ойындар, сөйлеуге дағдыландыратын тапсырмалар беріледі. Бекітуге арналған ойындар, жұмбақтар ұсынылады. Бұл бағдарламада бір бөлімнен кез келген екінші бөлімге тез көшіп, ондағы ақпараттармен танысуға болады. Бірінші және екінші тараулар – белгілі бір тәртіпке негізделген қатаң бірізді технология бойынша құрылған. Үшінші және төртінші тараулар – модульды технология бойынша құрылған ойын бөлімі болып табылады. Бағдарламада жұмбақтар ұсынылады. Бақылау (модуль) негізгі бағдарламаға қосымша ретінде көрсетіледі. Бақылау белгілі бір тараулар бойынша жүзеге асырылады.
Балалардың этностық-мәдени сәйкестілігін қалыптастыруға арналған мектепке дейінгі ұйымның оқу-тәрбие процесінің мазмұнына этностық-мәдени материалды ендіру («Мектепке дейінгілерге этностық-мәдени білім беру» бағдарламасы)
Баланың жеке басының қалыптасуындағы мектепке дейінгі кезең мектепке дейінгі ұйымдардағы тәрбие беру кезеңін қамтиды. Осы кезеңнің өзінде-ақ ата-аналардың, педагогтардың, тәрбиешілердің, психологтардың бірлескен күш-жігері арқылы баланың әлі айқындала қоймаған әлеуметтік сапаларын қалыптастыру мен дамытудағы тәрбиелік мүмкіндікті жұмылдыру үшін оның жеке басының, рухани және дене бітімінің даму ерекшеліктерін, этностық-мәдени сәйкестілігін қалыптастыру қажет.
Бағдарлама бес-алты жастағы балалардың этностық-мәдени сәйкестілігін қалыптастыруға бағытталған. Бағдарламада мектепке дейінгі ұйымдардың оқу-тәрбие процесінде өткізілетін сабақтардың, әр түрлі шаралардың үлгілері берілген.
Балалардың этностық-мәдени сәйкестілігін қалыптастыруда отбасының көмегі, отбасының балалардың этностық-мәдени сәйкестілігін дамытуға бағдарлануы («Ата-аналарға көмек» әдістемелік нұсқауы);
Балалардың этностық-мәдени сәйкестілігін қалыптастыруда ата-аналармен жұмыс формаларын мектеп жасына дейінгі балалар тәрбиесіне ғылыми тұрғыда негізделген этностық-мәдени білім арқылы ендіруге болады. Туған үйіне деген сүйіспеншілікті дамыту – балалардың этностық-мәдени сәйкестілігін дамытудың алғашқы сатысы. Балаларда туған үйдің эмоционалдық бейнесін қалыптастырудың жолдары, құралдары және әдістері: ата-аналарға, отбасының басқа да мүшелеріне, құрбыларына деген сүйіспеншілікті, сыйластықты тәрбиелеу; туған үйге деген сүйіспеншілікті тәрбиелеуде отбасы дәстүрлерінің әсері. Туған үйге дұрыс қатынасты тәрбиелеу. Отан туралы мақал-мәтелдер; «Туған үйім» жобасының мазмұнын өңдеу т.б. жұмыстар кіреді.
Достарыңызбен бөлісу: |
