Кіріспе зерттеу тақырыбының өзектілігі

Орыс тілінен енген сөздер

жүктеу 2,58 Mb.

бет	32/61
Дата	12.04.2023
өлшемі	2,58 Mb.
	#42126
түрі	Құрамы

1 ... 28 29 30 31 32 33 34 35 ... 61

10.06.20 Шалғын А.Ж. диссертация

Орыс тілінен енген сөздер

Қазақстанның батыс облыстары орыс халқымен қарым-қатынасты өте ерте бастады. Қазақстанның Ресейге өз еркімен қосылуы ең алғаш XVIII ғасырдың басында, осы өңірден басталғанын еске алсақ, тұрғын қазақтар тілінде орыс тілінен енген сөздердің жиі ұшырасуы заңды. Орыс тілінен ауысып алынған сөздер шаруашылықтың әр саласында мына тұлғаларда көрінеді : ағлоп (оглобля), бұлық (пулуг), дамбы (дамба), жерт (жердь), кәсәк (косяк – топ, үйір), кашен (косилька), құрамыс (коромысло), бөшке (бочка), ызбырой (сбуря), іскірт (скирда) т.б.

Ал балық шаруашылығымен айналысатын жергілікті тұрғындар «балық қуыру» дегенді «жарить жасау», «жарить жасадық» деп көбіне орысша айтады. Осыған байланысты балықтың төмендегі аттары кездеседі: лақаш (жайынның кішісі, кейде лақа деп те атайды), табан балық (лещ), қарагөз (вобла), ақ қайран (лосось), қарабүрге(н) (сазанның кішісі), лапыш (сазанның үлкені), тыран (тарань), аққайран (кутум), қарабалық (лень), сапа (тыранның бір түрі, белоглазка), ақ балық (белая рыба), көксерке (судак). Көксеркенің кішісін уәздә//уәздашка дейді, алабұға (окунь), қызыл балық, қызыл қанат (красноперка), қойбалық (жерех), тұтқыш (серебрянный карась) [40, 51-б.].
Жоғарыда атап көрсеткеніміздей, халықтың тіліндегі лексикалық кірмелердің ішінде көлемі жағынан молырақ ұшырайтыны – орыс тілінен енген сөздер. Ал кірме сөздердің басқа тобының қайсысын алсақ та, аталған тілдерден енген кірмелермен салыстырғанда тұрғындар тілінің лексикалық жүйесінде алатын орны онша елеулі емес. Мұндай лексикалық атаулар халық өмірінің барлық жағын қамтиды.
Говорға орыс тілінен енген сөздердің ішінде оқу-ағартуға, мәдениетке байланысты сөздерге қарағанда, тұрмысқа байланысты сөздер көбірек кездеседі. Ендеше, жергілікті жерде кездесетін орыс тілінен енген лексикалық ерекшеліктерге тоқталсақ:

жүктеу 2,58 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 28 29 30 31 32 33 34 35 ... 61