Кәсiптiк одақтар туралы

Кәсiптiк одақтар туралы

Қазақстан Республикасының Заңы 2014 жылғы 27 маусымдағы № 211-V ҚРЗ

      БАСПАСӨЗ РЕЛИЗІ

      Қолданушылар назарына!

      Қолданушыларға ыңғайлы болуы үшін РҚАО мазмұнды жасады.

      МАЗМҰНЫ

      Осы Заң азаматтардың бірлесу бостандығына, кәсіптік одақтарды құруға, олардың қызметіне,

оларды қайта ұйымдастыруға және таратуға конституциялық құқығын іске асыру нәтижесінде

туындайтын қоғамдық қатынастарды реттейді.

1-тарау. ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР

      1-бап. Осы Заңда пайдаланылатын негізгі ұғымдар

      Осы Заңда мынадай негізгі ұғымдар пайдаланылады:

      1) аумақтық кәсіподақтар бірлестігі – аудан, қала, облыс, республикалық маңызы бар қала

және астана деңгейіндегі кәсіподақтар бірлестігі;

      2) 

 – қызметкерлер (қызметкерлердің өкілдері), жұмыс берушілер (жұмыс

әлеуметтік әріптестік

берушілердің өкілдері), мемлекеттік органдар арасындағы өзара қарым-қатынастардың еңбек және

әлеуметтік-экономикалық қатынастарды реттеу мәселелері бойынша олардың мүдделерін келісуді

қамтамасыз етуге бағытталған жүйесі;

      3) бастауыш кәсіподақ ұйымы – кәсіподақтың тікелей ұйымдағы және осы ұйым қызметкерлері

болып табылатын кәсіподақ мүшелерінен тұратын құрылымдық бөлімшесі;

      4) жергілікті кәсіподақ – ортақ еңбек, өндірістік-кәсіптік мүдделермен байланысты, бір

немесе бірнеше ұйым қызметкерлерінің ерікті бірлестігі;

      5) кәсіподақ мүшесі – кәсіподақтың құрамына кіруге ерікті түрде ниет білдірген және кірген

оның жарғысын мойындайтын және сақтайтын, мүшелік кәсіподақ жарналарын төлейтін жеке тұлға;

      6) кәсiптiк одақ (кәсіподақ) – Қазақстан Республикасы азаматтарының еңбек,

өндірістік-кәсiптiк мүдделерiнiң ортақтығы негiзiнде өз мүшелерiнiң еңбек және

әлеуметтiк-экономикалық құқықтары мен мүдделерiн бiлдiру және қорғау үшін ерiктi түрде

құрылатын, тiркелген мүшелiгi бар 

;

қоғамдық бiрлестiк

      7) кәсіподақ органы – кәсіподақ жарғысына сәйкес құрылған басқарушы орган;

      8) мүшелік ұйым – кәсіподақтар, қатысушылар ретінде кәсіподақтың, осы Заңда айқындалған

тәртіппен әлеуметтік әріптестіктің тиісті деңгейінде олардың бірлестіктерінің құрамына кіретін,

олардың жарғыларын мойындайтын және сақтайтын олардың бірлестіктері;

      9) республикалық кәсіподақтар бірлестігі – облыс, республикалық маңызы бар қала және

астана деңгейіндегі салалық кәсіподақтардың, аумақтық кәсіподақтар бірлестіктерінің бірлестігі;

      10) салалық кәсіподақ ортақ еңбек, өндірістік-кәсіптік мүдделермен байланысты қызметтің

(экономикалық қызмет түрлерінің немесе кіші түрлерінің) бір саласы және онымен сабақтас салалар

қызметкерлерінің, жергілікті кәсіподақтардың бірлестігі.

      2-бап. Қазақстан Республикасының кәсiподақтар туралы

             заңнамасы

      1. Қазақстан Республикасының кәсіподақтар туралы заңнамасы Қазақстан Республикасының 

 негiзделедi және осы Заң мен Қазақстан Республикасының өзге де нормативтiк

Конституциясына

құқықтық актiлерiнен тұрады.

      2. Егер Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шартта осы Заңда көзделгеннен

өзгеше қағидалар белгiленсе, онда халықаралық шарттың қағидалары қолданылады.

      3-бап. Осы Заңның адамдардың жекелеген санаттары үшін

             қолданылу ерекшелiктерi

      1. Осы Заңның ережелерi Қазақстан Республикасынан тыс жерде iссапарда жүрген Қазақстан

Республикасының азаматтарына, сондай-ақ Қазақстан Республикасында тұратын және жұмыс iстейтiн

шетелдіктер мен азаматтығы жоқ адамдарға қолданылады.

      2. Шетелдіктер мен азаматтығы жоқ адамдардың мүшелік кәсiподақ жарналарын төлеуі Қазақстан

Республикасының азаматтарымен тең шарттарда жүргізіледі.

      4-бап. Кәсiподақтар құру бостандығы

      1. Кәсiподақтар өз мүшелерiнiң тең құқылығы негiзiнде құрылады. Бiр сала, ұйым шеңберiнде

құрылатын кәсiподақтардың саны шектелмейді.

      2. Барлық кәсiподақтарға тең құқықтық мүмкiндiктер берiледi.

      3. Кәсiподақ құруға кедергi келтiруге, оның қызметiне қарсы іс-қимыл жасауға, сол сияқты

оның істеріне заңсыз араласуға жол берілмейді.

      5-бап. Кәсiподақтарды құру мен оның қызметі қағидаттары

      1. Кәсiподақтар өндiрiстiк-салалық қағидат бойынша құрылады.

      2. Кәсiподақтар жарғыларды, құрылымды өз бетінше әзірлейді және бекітеді, қызметтің басым

бағыттарын айқындайды, кәсіподақ органдарын құрады, қызметті ұйымдастырады, жиналыстар,

конференциялар, съездер және Қазақстан Республикасының заңнамалық актілерімен тыйым салынбаған

басқа да іс-шаралар өткізеді.

      3. Кәсіподақтар өз қызметінде барлық деңгейдегі мемлекеттік органдардан, саяси

партиялардан, жұмыс берушілер мен олардың бірлестіктерінен тәуелсіз болады, олардың бақылауында

болмайды және оларға есеп бермейді.

      4. Кәсіподақтар осы Заңда айқындалған тәртіппен кәсіподақтар бірлестіктерін құра алады.

      6-бап. Кәсiподақтардың халықаралық байланыстары

      Кәсiподақтар жарғылық мақсаттар мен мiндеттерге сәйкес шетелдік кәсiподақтармен және

еңбекшілердің құқықтары мен бостандықтарын қорғау саласында жұмыс істейтін өзге де ұйымдармен

ынтымақтастық жасауға, сондай-ақ ынтымақтастық туралы келiсiмдер жасасуға құқылы.

      7-бап. Азаматтарды кәсiподақтарға мүше болу белгiсi

             бойынша кемсiтуге тыйым салу

      1. Кәсiподақтарға мүше болу азаматтардың Қазақстан Республикасының заңдарында кепiлдiк

берiлетiн еңбек, әлеуметтiк-экономикалық, саяси, жеке құқықтары мен бостандықтарына қандай да

бiр шектеу қоюға әкеп соқпайды.

      2. Қызметкердің кәсiподаққа мүше болу, оған кiру немесе одан шығу себебi бойынша жұмысқа

қабылдау, жұмыста жоғарылату кезінде кемсітуге, сондай-ақ жұмыс берушінің бастамасымен еңбек

шартын бұзуға тыйым салынады.

      3. Адамдарды кәсіподаққа кіруден қалыс қалуға, бір кәсіподақтан шығып, басқасына кіруге не

өз бетінше кәсіподақты таратуға қорқытып немесе басқа да құқыққа сыйымсыз әрекеттермен мәжбүрлеп

оларға ықпал жасауға тыйым салынады.

2-тарау. КӘСIПОДАҚТАРДЫ ҚҰРУ, ҚАЙТА ҰЙЫМДАСТЫРУ ЖӘНЕ ТАРАТУ

      8-бап. Кәсіподақты құру

      1. Кәсiподақ кемiнде он адамнан тұратын, өздерінің кәсіптік және өндірістік мүдделерінің

ортақтығымен байланысты, жарғы бекiтiлетін және кәсіподақ органдары қалыптастырылатын құрылтай

съезiн (конференцияны, жиналысты) шақыратын Қазақстан Республикасы азаматтары тобының бастамасы

бойынша құрылады.

      2. Мүшелiкке ие болу және одан айырылу шарттары мен тәртiбi кәсiподақтың жарғысында

айқындалады.

      3. Кәсiподақтың заңды тұлға ретiндегі құқық қабiлеттілігі мемлекеттік тiркелген кезден

бастап пайда болады.

      9-бап. Кәсіподақ жарғысы

      1. Кәсіподақтың жарғысында:

      1) кәсіподақтың атауы, орналасқан жері, қызметінің нысанасы мен мақсаттары;

      2) жеке тұлғалардың, мүшелік ұйымдардың мүшелігі, кәсіподаққа (оның бірлестігіне) кіру,

одан шығу, мүшеліктен айырылу шарттары мен тәртібі;

      3) кәсіподақтың ұйымдық құрылымы;

      4) кәсіподақ органдарын қалыптастыру тәртібі, оның құзыреті және өкілеттіктерінің

мерзімдері;

      5) кәсіподақ органдары есептілігінің және олардың қызметін бақылау тәртібі, мерзімдері;

      6) кәсіподақтың және оның мүшелерінің құқықтары мен міндеттері, оның ішінде әлеуметтік

әріптестіктің және өзі мүшелік ұйымы болып табылатын кәсіподақтардың органдары қабылдайтын

шешімдерді орындау міндеттілігі;

      7) кәсіподақ мүлкін қалыптастыру көздері, кәсіподақтың мүлікті басқару жөніндегі

құқықтары;

      8) мүшелік кәсіподақ жарналарын төлеу және оларды бөлу тәртібі;

      9) өз мүшелеріне ақшаның түсуі және жұмсалуы туралы ақпарат беру тәртібі;

      10) кәсіподақ жарғысына өзгерістер мен толықтырулар енгізу тәртібі;

      11) кәсіподақты қайта ұйымдастыру және тарату, кәсіподақ таратылған жағдайда мүліктің

тағдыры туралы шешім қабылдау тәртібі көзделуге тиіс.

      2. Жарғыда басқа кәсіподақтардағы мүшелікке қатысты шектеулер, сондай-ақ Қазақстан

Республикасының заңнамасына қайшы келмейтін өзге де ережелер көзделуі мүмкін.

      10-бап. Кәсіподақты мемлекеттік тіркеу, қайта ұйымдастыру

              және тарату

      1. Кәсіподақты мемлекеттiк тiркеу Қазақстан Республикасының заңды тұлғаларды мемлекеттік

тіркеу және филиалдар мен өкілдіктерді есептік тіркеу туралы 

 сәйкес жүргізіледі.

заңнамасына

      Кәсіподақты мемлекеттiк тiркеу үшін қажеттi құжаттар тiркеушi органға кәсіподақтың

құрылтай съезi (конференциясы, жиналысы) өткiзiлген күннен бастап екі айдан кешiктiрiлмей

ұсынылады.

      2. Республикалық, аумақтық кәсіподақтар бірлестіктері, салалық және жергілікті

кәсіподақтар тiркелген күннен бастап алты ай өткенге дейін өздерін тіркеген органға осы Заңның

11-бабының 

, 12-бабының 

, 13-бабының   және 

 және

3-тармағында

3-тармағында

2

3-тармақтарында

14-бабының 

 көзделген талаптарға сәйкес келуін растайтын құжаттардың көшірмелерін

4-тармағында

ұсынуға міндетті.

      3. Осы баптың 

 көзделген талаптарды сақтамау Қазақстан Республикасының

2-тармағында

заңнамасында белгiленген тәртiппен кәсіподақтың мемлекеттiк тiркелуінің күшін жоюға әкеп соғады.

      4. Тіркеуші органның шешіміне сот тәртібімен шағым жасауға болады.

      5. Кәсiподақты қайта ұйымдастыру және тарату Қазақстан Республикасының 

 сәйкес

заңнамасына

жүргізіледі.

3-тарау. КӘСІПОДАҚТАРДЫҢ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ БІРЛЕСТІКТЕРІНІҢ МӘРТЕБЕСІ

      11-бап. Республикалық кәсіподақтар бірлестігі

      1. Республикалық кәсіподақтар бірлестігі республикалық деңгейдегі әлеуметтік әріптестікте

қызметкерлердің, мүшелік ұйымдардың өкілетті өкілі болып табылады.

      2. Республикалық кәсіподақтар бірлестігін салалық кәсіподақтар коммерциялық емес ұйымның

өзге ұйымдық-құқықтық нысанында құрады.

      3. Республикалық кәсіподақтар бірлестігінде облыстардың, республикалық маңызы бар

қалалардың және астананың жартысынан астамының аумағында мүшелік ұйымдары болуға тиіс.

      4. Республикалық кәсіподақтар бірлестігі кәсіподақтар қызметінің құқықтық кепілдіктерін

республикалық деңгейде қамтамасыз етуге, кәсіподақ мүшелерінің әлеуметтік, еңбек құқықтары мен

мүдделерін білдіру және қорғау мәселелерінде мүшелік ұйымдардың әрекеттерін үйлестіруге

жәрдемдеседі.

      5. Республикалық кәсіподақтар бірлестігінің негізгі функциялары:

      1) өзінің мүшелік ұйымдарының құқықтары мен мүдделерін білдіру, қорғау;

      2) өзінің мүшелік ұйымдары қызметінің негізгі бағыттарын, стратегиясын әзірлеу және

айқындау;

      3) әлеуметтік әріптестіктің барлық деңгейлерінде әлеуметтік әріптестік жүйесін дамытуға

жәрдемдесу;

      4) республикалық жұмыс берушілер бірлестіктерімен және Қазақстан Республикасының

Үкіметімен бас келісім жасасу кезінде әлеуметтік әріптестіктің тарапы болып әрекет ету, келісім

жобасын дайындау және оны жасасу жөніндегі келіссөздерге қатысу;

      5) әлеуметтік әріптестік жөніндегі республикалық үшжақты комиссияның жұмысына қатысу;

      6) шетелдік, халықаралық кәсіподақтар бірлестіктерімен және еңбекшілердің құқықтары мен

бостандықтарын қорғау саласында жұмыс істейтін өзге де ұйымдармен ынтымақтастық жасау және

мүшелік ұйымдардың олармен байланыстар орнатуына жәрдем көрсету;

      7) жарғылық мақсаттарды іске асыруға бағытталған өзге де функцияларды жүзеге асыру.

      6. Республикалық кәсіподақтар бірлестігі өзінің мүшелік ұйымдары үшін кәсіподақтардың

үлгілік жарғысын ұсынуға және бекітуге құқылы.

      12-бап. Аумақтық кәсіподақтар бірлестігі

      1. Аумақтық кәсіподақтар бірлестігі өңірлік деңгейдегі әлеуметтік әріптестікте

қызметкерлердің, мүшелік ұйымдардың өкілетті өкілі болып табылады.

      2. Аумақтық кәсіподақтар бірлестігін кәсіподақтар мен олардың бірлестіктері құрады.

      3. Облыс, республикалық маңызы бар қала және астана деңгейіндегі аумақтық кәсіподақтар

бірлестігі республикалық кәсіподақтар бірлестігінің құрамына мүшелік ұйым ретінде кіреді.

      Аудан, қала деңгейіндегі аумақтық кәсіподақтар бірлестігі облыс, республикалық маңызы бар

қала және астана деңгейіндегі тиісті аумақтық кәсіподақтар бірлестігінің құрамына мүшелік ұйым

ретінде кіреді.

      4. Аумақтық кәсіподақтар бірлестігінің негізгі функциялары:

      1) өзінің мүшелік ұйымдарының құқықтары мен мүдделерін білдіру, қорғау;

      2) өңірлік деңгейде әлеуметтік әріптестік жүйесін дамытуға жәрдемдесу;

      3) өңірлік жұмыс берушілер бірлестіктерімен және Қазақстан Республикасының жергілікті

атқарушы органдарымен өңірлік келісім жасасу кезінде әлеуметтік әріптестік тарапы болып әрекет

ету, келісім жобасын дайындау және оны жасасу жөніндегі келіссөздерге қатысу;

      4) әлеуметтік әріптестік жөніндегі өңірлік үшжақты комиссияның жұмысына қатысу;

      5) жарғылық мақсаттарды іске асыруға бағытталған өзге де функцияларды жүзеге асыру.

      13-бап. Салалық кәсіподақ

      1. Салалық кәсіподақ салалық деңгейдегі әлеуметтік әріптестікте қызметкерлердің, мүшелік

ұйымдардың өкілетті өкілі болып табылады.

      2. Салалық кәсіподақ сала және онымен сабақтас салалар қызметкерлері немесе сала және

онымен сабақтас салалар ұйымдары жалпы санының кемінде жартысын біріктіруге немесе оның

облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың және астананың жартысынан астамының аумағында

құрылымдық бөлiмшелерi, мүшелік ұйымдары болуға тиіс.

      Шағын кәсіпкерлік субъектілерінің қызметкерлері облыстар, республикалық маңызы бар қалалар

және астана аумағының жартысынан астамында құрылымдық бөлімшелері, мүшелік ұйымдары болған кезде

салалық кәсіподақ құруға құқылы.

      3. Салалық кәсіподақ республикалық кәсіподақтар бірлестігінің құрамына мүшелік ұйым

ретінде кіреді.

      4. Салалық кәсіподақтың негізгі функциялары:

      1) өз мүшелерінің, мүшелік ұйымдарының еңбек және әлеуметтік құқықтары мен мүдделерін

білдіру, қорғау;

      2) салалық деңгейде әлеуметтік әріптестік жүйесін дамытуға жәрдемдесу;

      3) салалық жұмыс берушілер ұйымдарының өкілетті өкілдерімен және Қазақстан Республикасының

орталық мемлекеттік органдарымен салалық келісім жасасу кезінде әлеуметтік әріптестік тарапы

болып әрекет ету, келісім жобасын дайындау және оны жасасу жөніндегі келіссөздерге қатысу;

      4) әлеуметтік әріптестік жөніндегі салалық үшжақты комиссияның жұмысына қатысу;

      5) жарғылық мақсаттарды іске асыруға бағытталған өзге де функцияларды жүзеге асыру.

      5. Салалық кәсіподақтың филиалдары мен өкілдіктері салалық кәсіподақтың атынан және оның

өкілеттіктері шегінде қызметкерлердiң өңiрлiк деңгейде келіссөздер жүргізу жөніндегі өкiлеттi

өкiлдерi болып табылады.

      14-бап. Жергілікті кәсіподақ

      1. Жергілікті кәсіподақты ортақ еңбек, өндірістік-кәсіптік мүдделермен байланысты, бір

немесе бірнеше ұйымның қызметкерлері ерікті түрде құрады.

      2. Шағын кәсіпкерлік субъектілерінің қызметкерлері ерікті түрде құратын жергілікті

кәсіподақ экономикалық қызметтің бірнеше түрi (кiшi түрлері) ұйымдарының қызметкерлерін

біріктіре алады.

      3. Жергілікті кәсіподақ ұйым (ұйымдар) деңгейіндегі әлеуметтік әріптестікте

қызметкерлердің өкілетті өкілі болып табылады.

      4. Жергілікті кәсіподақ салалық кәсіподақтың құрамына мүшелік ұйым ретінде кіреді.

      15-бап. Бастауыш кәсіподақ ұйымы

      1. Бастауыш кәсіподақ ұйымы ұйымда құрылады, кемінде үш адамнан тұрады және заңды тұлға

құрмай, жергілікті немесе салалық кәсіподақтың құрылымдық бөлімшесі және ұйым деңгейіндегі

әлеуметтік әріптестікте қызметкерлердің өкілетті өкілі болып табылады.

      2. Бастауыш кәсіподақ ұйымын құру, оның қызметін тоқтату тәртібі, құқықтары мен міндеттері

жергілікті немесе салалық кәсіподақ жарғысына және Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес

бастауыш кәсіподақ ұйымы туралы ережеде айқындалады.

4-тарау. КӘСIПОДАҚТАРДЫҢ ҚҰҚЫҚТАРЫ МЕН МІНДЕТТЕРІ, КЕПIЛДIКТЕРI

      16-бап. Кәсiподақтардың құқықтары

      1. Кәсiподақтардың:

      1) өз мүшелерiнiң құқықтары мен мүдделерiн білдіруге және қорғауға, сондай-ақ мемлекеттiк

органдармен өз өкілеттігі шегінде, жұмыс берушілермен, жекеше кәсіпкерлік субъектілерінің

бірлестіктерімен (қауымдастықтармен, одақтармен), өзге де қоғамдық ұйымдармен өзара

қарым-қатынастарда қызметкерлердің өкілдері болуға;

      2) өз мүшелерінің құқықтары мен мүдделерін қорғау үшін сотқа талаптар беруге, медиация

жүргізу кезінде, сотта, еңбек төрелігінде немесе аралық сотта, мемлекеттік органдарда олардың

мүдделерiн жақтап әрекет етуге, оларға өзге де құқықтық көмек көрсетуге;

      3) мемлекеттiк органдарға кәсiподақ мүшелерiнiң құқықтары мен заңды мүдделерiне қысым

жасайтын, олар қабылдаған нормативтік құқықтық актiлердiң толық немесе iшiнара күшін жою не

оларды өзгерту туралы өтiнiш жасауға;

      4) мемлекеттiк органдардың кәсiподақ мүшелерiнiң құқықтары мен заңды мүдделерiне қысым

жасайтын актiлерiне сотқа шағымдануға;

      5) еңбек дауларын сотқа дейін шешуге қатысуға;

      6) Қазақстан Республикасының 

 

 және Қазақстан Республикасының медиация

еңбек заңнамасына

туралы 

 сәйкес жеке және ұжымдық еңбек дауларын шешуге қатысуға;

заңнамасына

      7) осы Заңға сәйкес өз мүшелерінің құқықтары мен заңды мүдделерiнің сақталуына қоғамдық

бақылауды жүзеге асыруға;

      8) келіссөздер жүргізуге, келісімдер және ұжымдық шарттар жасасуға;

      9) ақша қорларын қалыптастыруға;

      10) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі комитет (комиссия) құрамында еңбекті

қорғау талаптарын қамтамасыз ету, өндірістік жарақаттану мен кәсіптік аурулардың алдын алу

бойынша, сондай-ақ жұмыс орындарындағы еңбек жағдайы мен еңбекті қорғауға тексерулер жүргізу

бойынша жұмыс берушімен бірлескен іс-қимылдарды ұйымдастыруға;

      11) азаматтардың еңбек және әлеуметтік құқықтары мен мүдделерін қозғайтын нормативтік

құқықтық актілерді әзірлеуге қатысуға;

      12) келісімдерге және ұжымдық шарттарға сәйкес еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау

қағидаларын сақтай отырып, қалыпты еңбек жағдайларын қамтамасыз ету жөніндегі шараларды зерделеу

және қолдану үшін кәсіподақ мүшелерінің жұмыс орындарына өз өкілдерін жіберуге;

      13) Қазақстан Республикасының 

 

 тәртiппен ереуiлдер, бейбіт

заңнамасында белгiленген

жиналыстар, митингiлер, шерулер, пикеттер және демонстрациялар ұйымдастыруға және өткiзуге;

      14) мемлекеттік органдарға Қазақстан Республикасының кәсіподақтар туралы заңнамасын

бұзатын, келісімдерде және ұжымдық шарттарда көзделген міндеттемелерді орындамайтын тұлғаларды

жауаптылыққа тарту жөнінде ұсыныстар енгізуге;

      15) баспа қызметiмен айналысуға, өз жұмысын баспасөзде және басқа да бұқаралық ақпарат

құралдарында, оның ішінде ұйымдарда да жария етуге;

      16) кәсіподаққа меншік құқығында тиесілі мүлікті иеленуге, пайдалануға және оған билік

етуге;

      17) жарғылық мақсаттарға сәйкес өз мүшелерінің мүддесіне орай өндiрiстiк және шаруашылық

қызметтi жүзеге асыруға құқығы бар.

      2. Қазақстан Республикасының заңнамасында, келiсiмдер мен ұжымдық шарттарда

кәсiподақтардың өзге де құқықтары белгiленуi мүмкiн.

      17-бап. Кәсiподақтардың міндеттері

      Кәсiподақтар:

      1) Қазақстан Республикасының заңнамасын, жарғының ережелерін, кәсіподақ органдарының

шешімдерін сақтауға;

      2) ұжымдық шарт, салалық, өңірлік, бас келісімдер бойынша міндеттемелерді орындауға;

      3) өкілеттіктер шегінде әлеуметтік-еңбек жанжалдарының алдын алу жөнінде шаралар

қолдануға;

      4) кәсiподақ мүшелерінің Қазақстан Республикасының 

 

 ереуiлдер,

заңнамасында белгіленген

бейбіт жиналыстар, митингiлер, шерулер, пикеттер және демонстрациялар ұйымдастыру және өткiзу

тәртібін сақтауын қамтамасыз етуге;

      5) кәсiподақтар мүшелері арасында олардың құқықтық, оның ішінде Қазақстан Республикасының

еңбек заңнамасының негіздері бойынша сауаттылығын арттыру, еңбек дауларында келіссөздер жүргізе

алуды дамыту және пәтуаға қол жеткізу жөнінде түсіндіру жұмысын жүргізуге;

      6) қызметкерлердің ішкі еңбек тәртіптемесі мен еңбек тәртібі қағидаларын, сондай-ақ еңбек

қауіпсіздігі және еңбекті қорғау қағидаларын сақтауына жәрдемдесуге;

      7) жарғыда айқындалған шарттарда және тәртіппен кәсіподақ мүшелеріне ақшаның түсуі және

жұмсалуы туралы ақпарат беруге міндетті.

      18-бап. Кәсiподақ мүшелерiнiң еңбек,

              әлеуметтiк-экономикалық құқықтары мен мүдделерiн

              қорғау

      1. Кәсiподақтар жұмыс берушіден тәуелсіз болып табылады және кәсіподақ органдары арқылы

жұмыс берушімен қарым-қатынастарда өз мүшелерiнің атынан өкілдік етеді, олардың еңбек және

әлеуметтiк құқықтары мен мүдделерiн:

      1) құқықтық және консультациялық көмек көрсету, оның ішінде кәсiподақ мүшесi жұмыс

берушiмен еңбек шартын жасасқан кезде көмек көрсету;

      2) еңбек шартын тоқтатудың негізділігі туралы уәжді пікір білдіру, өз мүшелерінің еңбек

жағдайларын ұжымдық шартқа, Қазақстан Республикасының 

 сәйкес келісу;

Еңбек кодексіне

      3) өз мүшелерiнiң құқықтарын және Қазақстан Республикасының заңдарымен қорғалатын

мүдделерiн қорғау үшін сотқа арызбен жүгiну;

      4) өз мүшелерi, сондай-ақ өзіне шарттық негізде уәкілеттік берген қызметкерлердің атынан

жұмыс берушiмен ұжымдық шарт, келiсiм жасасу;

      5) жеке еңбек дауларын қарау жөніндегі келісім комиссиясының, ұжымдық еңбек дауларын қарау

кезінде татуластыру комиссиясының және еңбек төрелігінің құрамына қатысу арқылы қорғайды.

      2. Өз мүшелерiнiң еңбек, әлеуметтiк-экономикалық құқықтары мен мүдделерiн қорғау

мақсатында кәсiподақтар Қазақстан Республикасының заңнамасына қайшы келмейтiн барлық басқа да

тәсілдерді пайдалана алады.

      19-бап. Кәсіподақтардың республикалық, салалық, өңірлік

              деңгейлерде және ұйым деңгейінде әлеуметтік

              әріптестікке қатысуы және қабылданған шешімдердің

              орындалу мониторингі

      1. Кәсіподақтар әлеуметтік әріптестікке:

      1) әлеуметтік әріптестік және әлеуметтік пен еңбек қатынастарын реттеу жөніндегі

республикалық, салалық, өңірлік үшжақты комиссияларда жұмыс істеу;

      2) келісімдер мен ұжымдық шарттардың жобаларын әзірлеу және оларды жасасу;

      3) жұмыс берушілермен, олардың бірлестіктерімен (қауымдастықтармен, одақтармен),

мемлекеттік органдармен еңбек қатынастарын және олармен тікелей байланысты өзге де қатынастарды

реттеу мәселелері бойынша консультациялар (келіссөздер), қызметкерлердің еңбек саласындағы

құқықтарына кепілдіктерді қамтамасыз ету және Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасын

жетілдіру арқылы қатысады.

      2. Кәсіподақтар қабылдайтын шешімдер, ұжымдық шарттардың ережелері әлеуметтік әріптестік

органдары қабылдайтын шешімдерге және бас, салалық және өңірлік келісімдердің ережелеріне сәйкес

келуге тиіс.

      3. Кәсіподақтар қабылдаған шешімдердің орындалуына мониторингті жоғары деңгейдегі

кәсіподақтар:

      1) жергілікті кәсіподақтар қабылдаған шешімдердің орындалуына – өздері мүшелік ұйымы болып

табылатын салалық кәсіподақтар;

      2) аумақтық кәсіподақтар бірлестіктері, салалық кәсіподақтар қабылдаған шешімдердің

орындалуына – өздері мүшелік ұйымы болып табылатын республикалық кәсіподақтар бірлестіктері

жүзеге асырады.

      20-бап. Кәсiподақ мүшелерi құқықтарының сақталуына

              қоғамдық бақылауды жүзеге асыру

      1. Кәсiподақтар өз мүшелерiнiң, сондай-ақ шарттық негізде өздерінің мүдделерін білдіруге

уәкілеттік берген қызметкерлердің құқықтары мен заңды мүдделерiнiң сақталуына қоғамдық бақылауды

жүзеге асырады.

      Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының сақталуына қоғамдық бақылау Қазақстан

Республикасының 

 сәйкес жүзеге асырылады.

Еңбек кодексiне

      Жүргiзiлетiн қоғамдық бақылауға жұмыс берушiнің тарапынан қарсы іс-қимылдың жасалуына және

кедергi келтірілуіне жол берілмейді.

      2. Кәсіподақтар өндірістік объектілерді еңбек жағдайлары бойынша 

 тұрақты

аттестаттауға

негізде қатысады.

      3. Кәсіподақтың уәкілетті өкілі өндірістегі жазатайым оқиғаларды 

 жөніндегі

тергеп-тексеру

комиссияның құрамына кіреді.

      4. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау бойынша ішкі бақылауды жүзеге асыру мақсатында

кәсіподақтар еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі комитеттің (комиссияның) құрамына

тепе-теңдік негізде кіреді.

      21-бап. Кәсiподақтардың талаптар қоюы, ереуiлдер, бейбіт

              жиналыстар, митингiлер, шерулер, пикеттер және

              демонстрациялар ұйымдастыру және өткiзу

      1. Кәсiподақтар Қазақстан Республикасының 

 айқындалған тәртіпті сақтай

Еңбек кодексiнде

отырып және жағдайларда талаптар қоюға құқылы.

      2. Егер татуластыру рәсiмдері арқылы ұжымдық еңбек дауын шешуге қол жеткiзiлмесе,

сондай-ақ жұмыс берушi татуластыру рәсiмдерінен жалтарған не дауды шешу барысында қол

жеткiзiлген келiсiмдi ол орындамаған жағдайларда, кәсiподақтар ереуiл өткiзу туралы шешiм

қабылдай алады.

      Бұл ретте, қызметкерлерді 

 ереуілге қатысуды жалғастыруға шақыруға

сот заңсыз деп таныған

тыйым салынады.

      3. Кәсiподақтар Қазақстан Республикасының 

 сәйкес ереуілдер, бейбiт жиналыстар,

заңнамасына

митингiлер, шерулер, пикеттер және демонстрациялар ұйымдастырады және өткiзеді.

      4. Кәсiподақтар бiрлескен наразылық акцияларын өткiзу үшiн өздерiнiң күш-жiгерiн

бiрiктiрiп, басқа кәсiподақтармен және қызметкерлер топтарымен ынтымақтастық белгiсi ретiнде

осындай акциялар өткiзе алады.

      22-бап. Бұқаралық ақпарат құралдары саласында қызметті

              жүзеге асыру

      Кәсiподақтардың бұқаралық ақпарат құралдарын ұйымдастыру және олардың қызметі «Бұқаралық

ақпарат құралдары туралы» Қазақстан Республикасының 

 сәйкес жүзеге асырылады.

Заңына

      23-бап. Кәсiподақтардың ақша қорлары

      Кәсiподақтар өзінің және тартылған қаражат есебiнен кәсiподақтардың жарғылық мiндеттерi

мен мақсаттарын іске асыруға бағытталған іс-шараларды қаржыландыруға арналған

әлеуметтiк-экономикалық мақсаттағы ақша қорларын қалыптастыра алады.

      24-бап. Мемлекеттiң әлеуметтiк саясатын қалыптастыруға

              кәсiподақтардың қатысуы

      Кәсiподақтар жұмыссыздыққа қарсы күрес және жұмыспен қамтуды қамтамасыз ету, жұмыстан

босатылатын қызметкерлердi қорғау жөнiндегi бағдарламаларды, ең төмен күнкөрiс деңгейін белгiлеу

және оны сақтау, кірістерді индекстеу, жалақының, зейнетақылардың, стипендиялардың және

жәрдемақылардың ең төмен деңгейiн арттыру жөнiндегi іс-шараларды қоса алғанда, өз мүшелерiн

әлеуметтiк қорғау жөніндегі жоспарлар мен бағдарламаларды әзiрлейдi, оларды тиiстi мемлекеттiк

органдарға ұсыныстар ретiнде енгiзедi.

      25-бап. Кәсiподақтар қызметiнiң кепiлдiктерi

      1. Мақсаты кәсiподақтарды қандай да бiр органдарға және ұйымдарға тiкелей немесе жанама

бағындыру немесе олардың құқықтарын шектеу болып табылатын, сондай-ақ кәсiподақтардың осы Заңда

және жарғыда көзделген қызметіне кедергi келтіретін кез келген әрекеттерге тыйым салынады.

      2. Мемлекеттiк органдар, жұмыс берушілер (бірлестіктер, қауымдастықтар, одақтар) кәсiподақ

органына, Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес қорғалатын ақпаратты қоспағанда,

кәсіподақ мүшелерiнiң құқықтарын қорғауға байланысты мәселелер бойынша ақпарат ұсынуға міндетті.

      3. Келісімдерде немесе ұжымдық шартта көзделген жағдайларда, жұмыс беруші кәсіподаққа

мәдени-бұқаралық және дене шынықтыру-сауықтыру жұмысын ұйымдастыруға ақша аударады.

      4. Сайланбалы қызметке сайлану нәтижесінде жұмыстан босатылған адамдардың сайланбалы

қызметіндегі жұмыс кезеңіне жұмыс орны (лауазымы) сақталады.

      26-бап. Кәсіподақ органдарына сайланған және негізгі

              жұмысынан босатылмаған адамдарға кепілдіктер

      1. Негізгі жұмысынан босатылмаған, сайланбалы кәсіподақ органдарының мүшелері өздері

мүшелерi болып табылатын кәсiподақ органының уәжді пікірінсіз тәртiптiк жазаға тартылмайды.

Негізгі жұмысынан босатылмаған кәсіподақ органының басшысы (төрағасы) жоғары тұрған кәсіподақ

органының уәжді пікірінсіз тәртіптік жауаптылыққа тартылмайды.

      2. Заңды тұлға таратылған не жұмыс берушінің қызметі тоқтатылған жағдайлардан басқа кезде,

негізгі жұмысынан босатылмаған, сайланбалы кәсіподақ органдарының мүшелерін жұмыс берушінің

бастамасы бойынша жұмыстан босатуға осы адамдар мүшесі болып табылатын кәсіподақ органының уәжді

пікірі ескеріле отырып, еңбек шартын бұзудың жалпы тәртібі сақталған кезде жол беріледі. Заңды

тұлға таратылған не жұмыс берушінің қызметі тоқтатылған жағдайлардан басқа кезде, негізгі

жұмысынан босатылмаған кәсіподақ органының басшысы (төрағасы) жоғары тұрған кәсіподақ органының

уәжді пікірінсіз жұмыс берушінің бастамасы бойынша жұмыстан босатылмайды.

      3. Тәртіптік жаза қолдану және осы баптың   және 

 аталған адамдармен еңбек

1

2-тармақтарында

шартын бұзу туралы жұмыс берушінің актісін шығарған кезде кәсіподақ органының уәжді пікірін

ескеру Қазақстан Республикасының 

 сәйкес жүргізіледі.

Еңбек кодексіне

      4. Ұжымдық шарттарда кәсіподақ органдарының сайланбалы және басқа мүшелері үшін басқа

кепілдіктер де көзделуі мүмкін.

      5. Кәсіподақ органдарының мүшелерi өз мүшелерiнiң мүдделеріне орай қоғамдық мiндеттердi

орындау үшiн кәсiподақ оқуы, кәсiподақтар шақыратын съездерге (конференцияларға), сондай-ақ

олардың пленумдарының, төралқаларының жұмысына делегаттар ретiнде қатысуы уақытында негізгі

*жұмыстан босатылады. Босату шарттары және ақы төлеу тәртiбi ұжымдық шарттарда және келiсiмдерде

көзделедi.

5-тарау. КӘСIПОДАҚ ОРГАНДАРЫ ЖӘНЕ МҮШЕЛІК КӘСIПОДАҚ ЖАРНАЛАРЫ

      27-бап. Кәсіподақ органдарының өкiлеттiктерi

      1. Кәсіподақ мүшелері кәсіподақ жарғысында айқындалған тәртіппен кәсiподақ органдарын

сайлауға немесе оларға сайлануға құқығы бар.

      2. Кәсіподақ органдарының өкілеттіктері кәсіподақ жарғысында айқындалады.

      3. Ұжымдық шарттарға және келісімдерге сәйкес кәсіподақ органдары мен жұмыс берушілер

ұйымдардағы еңбек, әлеуметтік-экономикалық және басқа да мәселелерді шешеді.

      28-бап. Кәсiподақ органдарының қызметі үшін материалдық

              жағдайлар

      1. Кәсiподақ органының материалдық жағдайлары жарғының, ұжымдық шарттың немесе келiсiмнің

негiзiнде айқындалады.

      2. Кәсiподақ мүшелерінің өздерi кәсіподаққа берген мүлiкке және мүшелік жарналарға

құқықтары жоқ.

      29-бап. Мүшелік кәсiподақ жарналары

      1. Кәсiподақ ұйымның қызметiне нұқсан келтiрмей, жұмыс және оқу орны бойынша мүшелік

кәсiподақ жарналарын жинауға құқылы.

      2. Тараптардың келісуі бойынша және кәсіподақ мүшелері болып табылатын қызметкерлердің

жазбаша өтініштері болған кезде жұмыс беруші айына кемінде бір рет, келесі айдың бірінші

онкүндігінен кешіктірмей, қызметкерлердің жалақысынан мүшелік кәсіподақ жарналарын кәсіподақтың

шотына аударады.

      3. Мүшелік кәсіподақ жарналары кәсіподақтың меншігі болып табылады.

6-тарау. КӘСIПОДАҚТАРДЫҢ МЕНШIГI, ОЛАРДЫҢ ШАРУАШЫЛЫҚ ЖӘНЕ ҚАРЖЫЛЫҚ ҚЫЗМЕТI

      30-бап. Кәсiподақтардың меншiгi

      1. Кәсiподақтардың меншiгiн Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен

құрылған, сатып алынған немесе оған берілген мүлік құрайды.

      2. Мыналар:

      1) мүшелік кәсіподақ жарналары;

      2) ерікті жарналар және қайырмалдықтар;

      3) Қазақстан Республикасы заңдарында тыйым салынбаған өзге де түсімдер кәсіподақ меншігін

қалыптастыру көздері болып табылады.

      3. Кәсiподақтар өздерiне меншiк құқығымен тиесiлi мүлiкті кәсіподақ мүшелерінің

мүдделеріне орай иеленедi, пайдаланады және оған билiк етедi.

      4. Кәсiподақтар мемлекеттiң, жұмыс берушiлердiң, басқа да заңды тұлғалардың мiндеттемелерi

бойынша жауап бермейдi, өз кезегiнде олар кәсiподақтардың мiндеттемелерi бойынша жауап бермейді.

      5. Кәсіподақтардың қаржылық қызметі олардың жарғыларына сәйкес жүзеге асырылады.

      31-бап. Кәсiподақтардың өндiрiстiк және шаруашылық

              қызметi

      Жарғылық мақсаттарға қол жеткiзу үшін кәсiподақтардың өндiрiстiк және шаруашылық қызметтi

жүзеге асыруға құқығы бар.

      7-тарау. ҚОРЫТЫНДЫ ЖӘНЕ ӨТПЕЛІ ЕРЕЖЕЛЕР

      32-бап. Қазақстан Республикасының кәсіподақтар туралы

              заңнамасын бұзғаны үшін жауаптылық

      Қазақстан Республикасының кәсіподақтар туралы заңнамасын бұзу Қазақстан Республикасының

заңдарында белгіленген жауаптылыққа әкеп соғады.

      33-бап. Өтпелі ережелер

      Кәсіподақтар осы Заң қолданысқа енгізілген күннен бастап бір жыл ішінде осы Заңның

талаптарына сәйкес құрылтай құжаттарына және ұйымдық құрылымдарына өзгерістер енгізуге міндетті.

      34-бап. Осы Заңды қолданысқа енгiзу тәртiбi

      1. Осы Заң алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа

енгiзiледi.

      2. «Кәсiптiк одақтар туралы» 1993 жылғы 9 сәуiрдегі Қазақстан Республикасы Заңының

(Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесiнiң Жаршысы, 1993 ж., № 8, 200-құжат; 1995 ж., № 20,

121-құжат; Қазақстан Республикасы Парламентiнiң Жаршысы, 2002 ж., № 15, 147-құжат; 2007 ж., № 9,

67-құжат; 2009 ж., № 8, 44-құжат; 2013 ж., № 15, 76-құжат) күшi жойылды деп танылсын.

      Қазақстан Республикасының

      Президенті                            Н.Назарбаев

© 2012. Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің "Республикалық құқықтық ақпарат орталығы" ШЖҚ РМК