«Delphi-де «Криптография» бағдарламасын жасау» тақырыбындағы дипломдық жобасының баяндамасы

Ақпаратты бөгде адамдардың оқып қоюынан оны түрлендіре отырып қорғау мәселесі адамдарды ерте кезден ақ ойландыратын.

Автоматтандырылған жүйелердегі ақпаратты қорғаудың криптографиялық әдістері компьютерде өңделген немесе әр түрлі жадта сақталатын ақпаратты қорғау үшін де, сондай-ақ байланыс желілері арқылы жүйенің әртүрлі элементтері арасында берілетін ақпаратты жабу үшін де қолданылады. Ақпаратқа заңсыз қол жетімділіктің алдын алу әдісі ретінде криптографиялық қайта түрлендіру әдісінің тарихы ұзақ. Қазіргі уақытта шифрлаудың көптеген әдістері жасалды, оларды қолданудың теориялық және тәжірибелік негіздері жасалды. Бұл әдістердің басым көпшілігі ақпаратты жабу үшін сәтті қолданыла алады. Шифрлау дегенеміз деректер қорында ақпаратты беруде, тасмалдауыш арқы ақапаратты (құжаттар, мәліметтер базасы) сақтауда шифрланған түрде жүзеге асырылады. Неліктен қазіргі уақытта ақпараттық жүйелерде (АЖ) криптографиялық әдістерді қолдану мәселесі өзекті болып отыр деген сұрақ туындайды?

Бір жағына, мемлекеттік, әскери, комерциялық және жеке сипаттағы бөгде адамдардың қол жетімдігіне мүмкіндік бермейтін ақпараттарды беру үшін компьютерлік желілерді, оның ішінде ғаламдық Интернет желісін қолдану артты.

Басқа жағына, жаңа қуатты компьютерлердің, желілік және нейронды есептеу технологияларының пайда болуы осы күнге дейін мүлдем ашуға болмайды деп есептеліп келген криптографиялық жүйені дискредитациялады.

Ақпараттарды түрлендіре отырып қорғау мәселесімен крип­то­ло­гия (kryptos - жасырын, logos - ғылым) айналысады. Криптология екі бағытқа бөлінеді - крип­то­гра­фия және крип­тоталдау. Бұл екі бағыттың мақсаттары қарама-қайшы.

Заманауи криптография төрт негізгі бөлімді қамтиды:

1. Симметриялық криптожүйелер.

2. Ашық кілттердің криптожүйелері.

3. Электрондық қолтаңба жүйелері.

4. Кілтті басқару.

Криптографиялық әдістерді қолданудың негізгі бағыттары - құпия ақпаратты байланыс арналары арқылы беру (мысалы, электрондық пошта), жіберілген хабарламалардың аутентификациясы, ақпаратты (құжаттар, мәліметтер базасы) шифрланған түрде тасмалдауыштарда сақтау.
Сонымен, криптография ақпаратты оқу (қалпына келтіру) тек кілтті білумен ғана мүмкін болатындай етіп ақпаратты түрлендіруге мүмкіндік береді.
1 слайдтағы суретке қараңыздар.
Шиф­рлеу – түрлендіру үрдісі: мұнда бастапқы мәтін сонымен қатар ашық мәтін деп те аталатын, шифрленген мәтінге айналады.

Қайта шифрлеу – үрдістің кері шифрлену үрдісі. Кілт арқылы шифрленген мәтін бастапқы күйіне түрлендіріледі.

Кілт - мәтінді кедергісіз шифрлеуге және қайта шифрлеуге қажетті ақпарат.

Криптографиялық жүйе ашық мәтінді Т түрлендіру тобына жатады. Осы топқа жататын жүйелер k симболымен белгіленеді, k параметрі кілт болып саналады. K кілтінің кеңістігі - кілттің мүмкін болатын мәндерінің жиынтығы. Әдетте кілт алфавиттің реттік әріптерімен белгіленеді.

Криптожүйелер симметриялық және ашық кілтті болып бөлінеді.

Көптеген қолданыстағы криптографиялық әдістердің барлығын келесі түрлендіру сыныптарына бөлуге болады.

1.1 суреттегі слайд
Көпалфавиттік алмастыру – бұл түрлендірудің ең қарапайым түрі, бастапқы мәттің символдарын басқа күрделірек (сол алфавиттің) символына алмастыру. Жоғары крипто тұрақтылықты қамтамасыз ету үшін көптеген кілттерді пайдалану өажет болады.

Алмастыру – крисптографиялық түрлендірудің күрделі емес әдісі. Басқа әдістермен бірге қолданылады.

Гаммалау - бұл әдіс бастапқы мәтінге кілттің негізінде жасалынған кейбір жалған кездейсоқ тізбекті суперпозициялаудан тұрады.

Блокты шифрлар – шифрланатын мәтіннің болгында өолданылатын түрлендірудің негізгі әдістерінің жиынтық реті. Блоктық шифрлар крипто тұрақтлығы жоғары болғандықтанда іс жүзінде «таза» түрлендірумен салыстырғанда жиі кездеседі. Ресейлік және америкалық шифрлау осы әдіске негізделген.

Ашық кілті бар крипто-графикалық жүйелер қайтымсыз немесе бір жақты деп аталатын келесі қасиеттері бар функцияларды қолданады: х белгілі бір берілген мәніндеберілген x мәні бар f(x) ретінде есептелінеді, алайда y = f (x) болса, онда есептеудің оңай жолы жоқ .

Криптографиялық жүйені құру үшін математикалық есепті іздеу кезінде криптографтар жылдам алгоритм ең ұзақ уақытты алатын мәселені іздейді. Бұл мәселеде ең жақсы алгоритмін есептеу үшін уақыт қанша көп қажет болса, сол проблемаға негізделген кілт шифрлау жүйесі соғұрлым қауіпсіз болады.

Бүгінгі таңда қауіпсіз және тиімді жүйелердің тек үш түрін ғана қарастырған жөн:

1. 
   1. Бүтін санды факторизациялау мәселесі (IFP): RSA және Rabin-Уильям.
   

3. Эллипстік қисық дискретті логарифм мәселесі (ECDLP).

Бағдарламалық жасақтаманы іске асыру үшін күрделі бір реттік шығындар қажет, ал бағдарламаларды пайдалану және өндіру үшін қосымша ағымдағы шығындар қажет.

Күрделі шығындар автоматтандыру жабдықтарын сатып алуға, тасымалдауға және орнатуға жұмсалатын шығындарды, бағдарламалық құралдарды орналастыруға қажет қосымша өндірістік объектілерді салу шығындарын, желілерді, коммуникацияларды салуға жұмсалған материалдардың құнын қамтиды.

Дипломдық жұмыстың бұл бөлімі бағдарламалық қамтамасыз етуді енгізудің экономикалық тиімділігін есептеуді қамтиды. Жобаланған бағдарламалық қамтамасыздандырудың экономикалық тиімділігі оны іске асыру алдындағы және кейінгі техникалық-экономикалық көрсеткіштерді салыстыру арқылы анықталады. Іс жүзінде, өндіріспен салыстырғанда бағдарламалық қамтамасыздандыруы бар, қолданыстағы өндіріске арналған бағдарламалық жасақтаманы жасау кезінде есептеулер қолмен жасалады
Жинақтағы дербес компьютер келесі компоненттерден тұрады: жүйелік блок, монитор, пернетақта, тінтуір және қосу сымдарының толық жиынтығы.

Жеке компьютерлер мен кеңсе жабдықтарын сататын дүкендердің көпшілігін ұсынатын стандартты конфигурациясы бар кеңседегі дербес компьютерге тоқталайық:

• 
  Процессор – S-1151 Intel Core i9 9900KF TRAY <3.6 GHz
  

• 
  Материнская плата – ASUS PRIME Z390-P 1151 4xDDR4
  

• 
  Оперативная память – DDR 4 Crucial 32 Gb KIT (2x16Gb) 3200Mhz
  

• 
  Видео карта – 8 Gb ZOTAC GTX1080 256bit GDDR5X 3xDP
  

• 
  Жёсткий диск – 2 000 GB SSD Colorful SL500 2TB;
  
• 
  Кардридер 2.55" внутренний универсальный;
  
• 
  DVD дисковод – Дисковод Transcend TS8XDVDS-W белый
  
• 
  Модем беспроводной VDSL2/ADSL2+ AC1600 GbE Tp-Link Archer