Тарихты оқытудың әдіс-тәсілдері
Мектепте «Тарих» курсын оқытудың басты мақсаты - оқушыларға адамзат дамуының ежелгі заманынан бастап бҥгінгі кҥнге дейінгі даму тарихынан жҥйелі білім негіздерін қалыптастыру, бҥкіл адамзат жасаған қҧндылыктарды, мәдени- тарихи тәжірибесінің негізін оқытып меңгерту.
Білімнің сапасы кӛпшілік жағдайда мазмҧнға сәйкес әдістемені дҧрыс таңдап ала білуге байланысты. Соңғы жылдары оқушылардың оқу ҥрдісінде ӛзара қатынас белсенділігін арттыру (интерактивный метод) әдісін ынталы мҧғалімдер кең қолдануда. Оқыту ҥрдісінде әдістің бҧл тҧрпатын қолдану арқылы адамдар арасындағы қатынас дағдылары мен ӛзара диалогтың азаматтық қоғамда қажет болатын моделін жасауға тырысу керек.
Әдістің ӛзара белсенділікті арттыру деп аталатын ceбeбi сабақ ҥрдісінде оқушылар арасында немесе оқушылар мен мҧғалім арасында ӛзара әрекеттесу жоғары деңгейде ӛтеді. Кӛпшілік жағдайда ол пікірталас формасында ӛтеді. Бҧл жерде мәселені шешіп, оның жауабын табу емес, мәселені шешу ҥрдісін ӛткізудің ӛзi маңызды болып табылады. Ӛзара белсенділікті артырудың мақсаты алдыға койылған мәселеге оқушылардың ӛздігінен әрекет етіп, оның жауабын табу дағдысын қалыптастыру болып табылады.
Мҧғалім «дҥние жузі тарихынан сабақ ӛткізудін, әдіс- тәсілдерін тҥрлендіріп отырса, оқудың сапасы нәтижелі болмақ. Тарих пәнін тиімді жҥpгізyдің жолдарының бipi - кҥнделікті сабақ жоспарын ғылыми-әдістемелік тҧрғыда жасап, ҧстаздың тәжірибе жемісіне сҥйене, отырып, жҥзеге асыру. Кҥнделікті сабақ жоспарын жасау нәтижесінде әp6ip сабақ салыстырылады, тҥрлі сыныптағы сабақтар сҧрыпталып, ең пайдалысы негізге алынады. Сабақ жоспарын жасаған уақытта мҧғалім ӛтілетін тақырыптың мазмҧнына сай тиімді оқыту әдістерін дҧрыс таңдай білуі қажет.
Жалпы әдістемелік әдебиетте тарихты оқытудың әдістері былайша классификацияланады:
таным кӛзі болуына орай: ауызша, баспа-сӛздік, кӛрнекілік, практикалық.
танымдық іс-әрекет деңгейіне қарай: тҥсіндірмелі- иллюстративтік, репродуктивтік, проблемалық, зерттеушілік, ішінара-ізденушілік.
Оқыту әдісінің кең тараған тӛрт тҥpiн атауға болады. Олар: ғалымдар ҧсынған ауызша тҥсіндіру, баспалық-сӛздік, кӛрнекілік, зертханалық-практикалық жҧмыстар жҥргізу.
Ауызша әдіс: әңгіме, монолог, диалог, әңгімелесу. Баспалық- сӛздік әдіске: оқулық, хрестоматия, әдебиеттер бойынша қҧжаттарды талдау, ҧғымдарды теріп жазу, жоспар қҧру т.б. тәсілдерді қолдану жатады. Кӛрнекілік әдіс кӛрнекіліктер бойынша картинаға анализ жасау, сурет салу, карта толтыру тәсілдерін қолданудан тҧрады. Практикалық әдіс оқушылардың тапсырма бойынша тікелей іс-әрекеті болып табылады. Осылардың барлығы оқушылардың тарихи білімінің артуына ҥлкен кӛмек береді. Тӛменгі сынып оқушылары мҧғалім әңгімесі мен оқулық мәтінін ҧштастыруды қажет ететін кҥрделі сҧрақтардьң бәріне бірдей жауап бере алмауы мҥмкін. Сондықтан оларды оқулық мазмҧнына сай cҧpaқтapғa жауап беруге ҥйрету керек. Ол ҥшін оқушыларға қайтарар жауабыньң жоспарын тҥзуге кӛмектесеміз. Ол кӛмек мынадай болады: Не туралы айтпақшысьң? Әңгіме немен бастайсьң? Одан әpi қандай деректі айтасың? Әңгіме немен аяқталды? Қандай қорытьнды жасауға болады? Оны оқулықтан оқып бер.
Әңгіме оқушының ауызекі сӛзін дамытып, білімді ауызша мазмҧндау тәсілдерін қолдану дағдысын қалыптастырады (конспектілеу немесе тҥсіндірме мазмҧндау, жалпы әңгіме және т.б.). Тӛменгі және орта буын сыныптарsyда тізбектей әңгімеленеді де оқушылар тарихи себепшарттардьң байланысын жақсы аңғара алады және ӛткен оқиғаға деген ӛзінің қатынасы қалыптасады. Олар тарихи материалдарды талдау, жинақтау, ӛзі ҧсынған тҧжырымды дәлелдеу арқылы тарихи жҥйеде ойлауға ҥйренеді. Оқушылар ӛз жауабын оқулық мазмҧнымен салыстыру арқылы жіберген қателіктерін аңғарады.
Сҧрақ кӛлемі шағын жазбаша және жазбаша-кескіндемелік тапсырмаларды орындауды да қамтиды. Орта буын сыныптарда мынадай тапсырмалар қамтылуы мҥмкін; маңызды оқиғалардың кҥнтізбесін жасау, параграф мәтініне сҧрақтар ойластыру; терминдер және ҧғымдарды анықтамасымен кӛшіріп жазу; жоспар тҥзу; еңбек қҧралы мен қару-жарақтың суретін салу; кесте
толтыру; тарихи тҧлғаның портреттік бейнеін жасау; нысанды картадан кӛрсету.
Жоғары сыныптарда тапсырмалар кҥрделене тҥседі. Оқушылар қисындық сҧлбаны кҧрастырып, кҥрделі жоспар тҥзеді; ҧғымдарға жазбаша анықтама береді; партия, қозғалыс, тарихи тҧлғаларға сипаттама береді; тҥрлі кестелер толтырады. Сҧрау кезінде жаңаны игеру, деректі тҥсіндіру, оқиғаны мазмҧндауда теориялық білім тҧрақты тҥрде колданылуы тиіс. Бҧл білімдер одан әрі нақтыланып және байи тҥседі.
Ауызша жауапқа пікір айтуға қойылатын талаптардьң жаднамасы мьнадай:
Деректер, қорытындылар, оқиғаларды бӛліктерге бӛлудің дҧрыстығы және толықтығы.
Мазмҧндаудың бірізділігі және дәлелілігі.
Жаңа тарихи терминдерді қолдануы және тҥсіндіруі. 4.Карта, хронология, сандық мәліметтерді қолдануы.
Жауаптағы сӛз қолдану қателері (қайталау, ҧзақтьқ, масыл сӛздерді қолдану, тіл жҧтандығы).
Жауаптьң дҧрыс жақтарын бағалаудан бастап, кемшіліктерін тізумен аяқта.
Тӛменгі сынып оқушылары мҧғалім әңгімесі мен оқулық мәтінін ҧштастыруды қажет ететін кҥрделі сҧрақтардьң бәріне бірдей жауап бере алмауы мҥмкін. Сондықтан оларды оқулық мазмҧнына сай cҧpaқтapғa жауап беруге ҥйрету керек. Ол ҥшін оқушыларға қайтарар жауабыньң жоспарын тҥзуге кӛмектесеміз. Ол кӛмек мынадай болады: Не туралы айтпақшысьң? Әңгіме немен бастайсьң? Одан әpi қандай деректі айтасың? Әңгіме немен аяқталды? Қандай қорытьнды жасауға болады? Оны оқулықтан оқып бер.
Достарыңызбен бөлісу: |
