3.2. Сапалы бағалау (жер қыртысының бонитет балы).
Жер қыртысының бонитет балы, жер өңдеуінің интенсивтілігін және агроклиматтық шарттарын қатарластыру кезінде жердің құнарлығын салыстыра (баллдық) бағалауды көрсетеді. Ол жер қыртысының қасиеттерінің уақыт өте келе негізгі тұрақтылығы бойынша жүргізіледі және осы жер қыртысында көп жылдық егістіліктің орташа балымен өзгертіледі. Агроклиматтық шарттарды және жер өңдеу интенсивтілігінің қатарласуы, жер-бағалау райондарының аймақтарының көрсетілген белгілері бойынша территорияларды біртектес салыстыруды ерекшелеумен табиғи-ауыл шаруашылық аймақтау жолымен жүзеге асырылады. Жерлерді бағалау кезінде негізгі құрал болатын, бұл аймақтар бойынша жер қыртысының бонитет балының шкаласы өңделеді. Ішкі шаруашылық жерлерді бағалау кезінде таксономиялық бірлік болып жер қыртысының әр түрлілігі қызмет етеді. Жер қыртысының бонитет балы кезінде егістік көлемінің молшылығына әсер ететін негізгі қасиеттерін таңдайды. Әр аймақта бұл белгілер әр түрлі болады, олардың нақты шарттарында көрінуіне тәуелділігімен байланысты. Оңтүстік-Шығыс Қазақстан үшін олар болуы мүмкін: жердің жырту қабатының гумусты қамтуы (%), механикалық құрылымы, жер қыртысының жұтылған негіздеушілер сомасы (мг) және т.б., тастақтылығы, ММС УГВ.
1 – Дифференциалды рентасы ауыл шаруашылығында сапасы бойынша ең жақсы жерлерде пайда болады.
4. Жер учаскесінің бал банитетін бағалау
Алматы облысы Қарасай ауданының «Шамалған» өндірістік кооперативі. Тауға жабсарлас таулық қара топырағының балл лбанитетінің жоба есебі.
Қара шіріндінің мөлшері
Кесте 3
Берілген кестемен қара шіріндінің мөлшерін өлшегенін анықтаймыз
Жер құнарлығының түрлері
|
Ауданы
S га
|
Базалық ставкасы жерге төленетін теңгемен 1 га
|
Түзету коэффициенті
|
Нарықтық құны теңге
|
Балл банитет
|
Қою қызыл қоңыр
|
|
|
|
|
|
Суармалы жерлер
|
0,9
|
126,9
|
1,5
|
171,3
|
82
|
Барлығы
|
0,9
|
|
|
171,3
|
|
Қара шіріндінің құрамы: =21х3,40+14х2,41+15х1,97 = 134,7 = 2,7%
50 50
Түзету коэффициенттер:
Ауыр сазды топырақтың механикалық құрамы - 0,95
Натрийдің мөлшері (болмауы) – 1,0
Топырақтың тұзссыздығы – 1,0
Тастақ (болмауы) - 1,0
Қуатты топырақ (100 см тереңдігі) – 1,0
Гидроморфностік (жер асы суы 6 метрден терең) – 1,0
Суармалы шаруашылық жерлердің балл банитеті мына формула бойынша анықталады:
Б = 2,7 % х 100х0,95х1,9х1,9х1,0х1,0х1,0=82 балл.
2,5% (эталон)
Сөйтіп жердің сапасы 82 баллмен бағаланады. Жер топырақ (топырақ) жоғары табиғи құнарлықпен сипатталады.
Қорытынды
«Жер туралы» заң және заң асты актілер мемлекеттік жер кадастрын Қазақстан Республикасының жерлерінің табиғи және шаруашылық жағдайы туралы мәліметтерін жүйе ретінде, орналасу орны, мақсатты қолданылуы, жер учаскелерін бағалау және есептеуін сапалы мінездейді.
Осы мінездемеге қарай, заң бізді мемлекеттік жер кадастры «мәліметтер жүйесі» (құжат) ретінде түсінуге бағыттайды. Бірақ онда жерлерге құқықтарының режимі туралы мәліметтер жоқ, ол көбінесе Қазақстан Республикасының Минюста органымен тіркеулерді жүргізуін берумен байланысты. Мақсатты бағытталған, шаралар жүйесін мінездейтін, мемлекеттік жер кадастрының негізгі критерийлері заңда көрсетілмеген.
Жер-кадастрлық ақпараттарды өңдеу, жер туралы кадастрлық мәліметтерді алуға бағыттауды жүзеге асыратын арнайы шаралардың орындалуы және ұйымдармен байланысты және арнайы жер кадастрлық құжаттарды (суреттеу және картографиялық) құрастыруымен аяқталады. Соңынан, мемлекеттік жер кадастры бір уақытта шаралар жүйесі ретінде, яғни құжат сияқты (құжаттар жүйесі) процессі қарастырылу керек.
Заң жер-кадастрлық тапсырмаларды нақты бөлуге, жер кадастрын жүргізу стадиялығы, принциптерді анықтау, жер кадастр ақпараттық көмегімен шешілетін тапсырмаларды бөлуге жол бермейді. Заң т.с.с. жер кадастрының құрамына кіретін әр түрлі деңгейдегі көрсеткіштер тізімі, мемлекеттік жер кадастрын орындау қызметтері, оның статусы, құқық және міндеттерінің жұмыс ортасын көрсетпейді.
Өзбекстан Республикасының және Ресей Федерациясының мысалдарында біз қарастырған, «Мемлекеттік кадастр туралы», «ҚР-да мемлекеттік жер кадастры туралы» заңдар сияқты мемлекеттік жер кадастрын құруды және жүргізуді регламенттейтін республикада негізгі заңдар жоқ. Оларсыз мемлекеттік жер кадастрын жүргізудің толық нормативті базасын құру мүмкін емес. Өйткені, заңдылық деңгейде кадастр мәліметтерін өңдеу және сақтау, жинақтау, ақпараттарды ұсыну тәртібі, мемлекеттік жер кадастрын жүргізу тәртібі және қамтылуы, жер-кадастрлық ақпараттарының қолданушылары, принциптері, тапсырмалары, ұғымдары реттелуі тиіс.
Дамыған шет елдерінің қызмет етіп тұрған кадастрлық жүйелерін талдау көрсеткендей, барлық еуропалық елдерде, кадастрды жүргізу және жылжымайтын мүлікке құқығын тіркеуге алуын әр түрлі мемлекеттік және жеке құрылымдар айналысқанын, тарихи қалыптасқан құбылыс көрсетеді. Сонымен қатар қоныстандырушылардың халықаралық федерациясы жүргізген талдау нәтижесінде табылған, қазіргі заманғы кадастр дамуының тенденциялары, жылжымайтын мүлік құқығын тіркеуге алу жіне бағалау, есепті қамтитын, біріккен компьютерленген кадастрлық жүйесін құруға бағытталған. Бірқатар еуропа елдері қазіргі кезде, тармақталған кадастрлық құрылымдарын технологиялық жағынан сияқты ұйымдық жағында біріктіруге тырысуда.
Бұл жоспарда Қазақстан үшін 1996жылдан бастап
басқа елдерде аналогы жоқ, біріккен орталықтандырылған кадастрлық жүйесі қызмет ететін Швеция тәжірибесі көңіл аудартты. Елде біріккен кадастрлық жүйесін құру үшін шығушы ұқсас бағыттаушылар біздің елдерде көп жерде сәйкес келеді, территориялар көлемінен бастап, кадастрлық қызметтің ұйымдық құрылымымен аяқталады.
Қолданылған әдебиеттер
Қазақстан Республикасының Кониститутциясы 30 тамыздағы 1995 жылы
Жер туралы заңдамалар 2001ж.
Қазақстан Республикасының жер кодексі 2003 жылғы 1 шілдеде
2004 жылғы ҚР жер заңнамалары
Өзбекстан Республикасының мемлекеттік кадастр туралы заңы 15 желтоқсандағы 2000 жылғы.
Ресей Федерациясының федеративтік заңы (мемлекеттік жер кадастыры) 2000жыл
1995 жылғы 25 желтоқсандағы №2727 қаулысы бойынша Қазақстан Республикасының президентінің жарлығы заңды күші бар жарлығы жылжыйтын және жылжымайтын мүлікке байланысты келісім шартты тіркеу
Қазақстан Республикасының президентінің жарлығы. 1994 жылғы 24 қаңтардағы №1516 жер қатынастарын реттеудегі кейбір сұрақтар.
ҚР президентінің жарлығы (жер қатынастарын реттеудегі жетілдіру жарлығы ) 15 сәуірдегі 1994 жылғы
Жер кадастырының ауыртпалықтары Дегтяров И.В. СССР М., 1979.
Жер құқығы. Ерофеев Б.В – М., 1998
Қазақстан Республикасының мемлекеттік жер кадастырын жүргізу туралы тәртібі 2003 жылғы
1996 жылғы 8 сәуірдегі №402 үкіметінің қаулысы «Жер учаскесіне меншік құқығы АКТ, жерді тұрақты пайдалану»
1996 жылғы 6 маусымдағы №711 Үкіметінің қаулысы «жер учаскесін тұрақты пайдалануға және несиеге беруін реттеу»
