Жоба орындаушысы

200 
 
6.  Мүмкіндік  болса,  мен  балаға  теріс  қылықтарының 
салдарын ашып көрсетуге тырысамын.  
7.  Материалдық  емес,  рухани  ынталандыру  ауқымын 
кеңейтуге тырысамын.  
8.  Басқа  ата-аналардың  балалармен  жағымды  қарым-
қатынасын үлгі ретінде қолдануға тырысамын.  
Барлық  позициялар  бойынша  алынған  баллдардың 
қосындысын  шығарып,  оның  орта  арифметикалық  санын 
табыңыз.  
4,5-5  балл.  Баланы  тəрбиелеуге  дайындығыңыз  жəне 
олармен  өзара  қатынасыңыз  жоғары.  Балалармен  жалжалға 
түсуден,  сізге  психологиялық-педагогикалық  мəдениеттіліктің 
жоғарғы деңгейі мүмкіндік береді.  
3-4,5  балл.  Баланы  тəрбиелеуге  дайындығыңыз  орташа. 
Балалармен  қарым-қатынасқа  түсуде  сізде  жанжалдар  тууы 
мүмкін.  
3  баллдан  аз.  Баланы  тəрбиелеуге  дайындығыңыз  төмен. 
Баланы  тəрбиелеу  мəселесінде  жанжалға  түспеу  үшін  өзіңіздің 
біліміңізді  арттыруыңыз  керек,  сонымен  қатар,  психологиялық-
педагогикалық мəдениеттілігіңізді көтеру керек.  
 
 
Сенім жəне бақылау 
 
1.  Балаңыздың  кішкентайынан  тазалыққа  құмарлығын 
мақтан тұта аласыз ба?  
2.  Балаңыздың  ер  мен  əйел  арасында  өзара  қатынасты 
сипаттайтын  сұрақтарына  мұқият  жəне  байсалды  жауап  бере 
аласыз ба? 
3.  Балаңыз 5 жасқа  толғаннан  кейін  оны  сүйіп  құшақтай-
сыз ба?  
4.  Баланың өз заттарын өзі жинастырғанын талап етесіз бе? 
5.  Баланың көзінше өз қателігіңізді мойындауға қабілеттісіз 
бе?  
6.  Баланың өзіндік сырын сақтау құқығын сыйлайсыз ба? 
37 
 
Мектеп мұғалімдері мен 
психологтарын  сұрау  нəти-
желері  бойынша  агрессивті 
мінез-құлық 
шеңберіндегі 
«қатер  топтарына» 8-9 сы-
нып оқушылары кіреді. 
Бұл  жас  кезеңі  өте 
жоғары  деңгейде  кездесетін 
өзіне көңіл аударту, менмен-
дік, өзі жəне өзінің басқалар-
да  қалдыратын  əсері  туралы 
үнемі  ойлап  жүру,  соның  салдарынан  болатын  ұялшақтық 
сезімімен сипатталады.  
Адам  дамуының  жасөспірімдік  кезеңі  туралы  айтқан  кезде 
бұл  кезеңнің  қиын,  əрі  күрделі  екенін  міндетті  түрде  атап 
кетеміз. Бұл қиындықтар тек жоғарыда келтірілген сипаттармен 
ғана  шектеліп  қалмайды,  ол  біріншіден,  пубертаттық  дағдарыс, 
жасөспірімдік  ұқсастық  дағдарысымен  сипатталады,  бұл 
дағдарыстан  сəтті  өту  болашақ  тұлғаның  жақсы,  дұрыс  агрес-
сивті емес болып қалыптасуына көмектеседі. 
 

38 
 
3. АГРЕССИВТІЛІК ДЕҢГЕЙІН ДИАГНОСТИКАЛАУ 
БОЙЫНША ƏДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛЫҚТАР 
 
Бала  агрессивтілігімен  байланысты  мектептерде  нəтижелі 
жұмыс атқару үшін міндетті түрде психология жəне психология-
лық диагностика, бала тұлғасын түзету салалары бойынша терең 
білімді  қажет  етеді.  Бұл  мəселемен  айналысатын  маман 
психологиялық  əдістермен  тəжірибеде  жұмыс  істей  білуі  жəне 
баланың  агрессивтілігін  түзету  жəне  алдын  алу  мақсатында 
əртүрлі  тренингтерді  жүргізу  жəне  ұйымдастыра  білу  дағдысы 
болуы керек.  
Мектеп 
психологтары-
мен  жүргізген  тереңдетілген 
сұхбаттасу  нəтижесінде  біз 
көптеген  агрессивті  балалар-
мен  жұмыс  істейтін  психо-
логтардың  əдістемелік  нұс-
қаулықтармен 
қамтамасыз 
етілмегендігін  білдік.  Көп 
жағдайда олар өз жұмысында 
жеке  кітапханасындағы  кі-
таптарды  қолданады,  психо-
логиялық  жəне  педагогикалық  журналдардағы  мəліметтерге 
сүйенеді,  бірақ  ақпараттың  көпшілігін  интернет  желісінен 
алады.  
 
«Агресивтілік  туралы  арнайы  əдістемелік  нұсқаулықтар 
жоқ, бірақ девиантты мінез-құлықты балалармен жұмыс істеу 
материалдары, тренингтер жəне т.б. көп» 
«Агрессия  туралы  басқа  материал  жоқ,  ал  жалпы 
материалдар бар» 
«Нақты 
материалдар  жоқ.  Əріптестермен  кеңесіп 
біртіндеп ортақ əдістеме өңдейміз» 
«Мен  ресейлік  «Мектеп  психологы»  журналын  алып 
тұрамын,  əртүрлі  əдістемелер  қолданамын.  Сонымен  қатар 
тəжірибелік материалдарды да қолданамын» 
«Агрессивті  мінез-құлықты  түзету  туралы  əдістемені 
қолданамын»  
 
199 
 
4.  Əдейілеп үлкендерді ызаландырады 
    ешқашан немесе сирек | кейде | жиі | өте жиі 
 
5.  Өзінің 
жіберген 
қателіктеріне 
немесе 
теріс 
қылықтарына басқаларды кінəлайды  
    ешқашан немесе сирек | кейде | жиі | өте жиі 
 
6.  Өкпелегіш  жəне  басқалардың  əрекеттеріне  жылдам 
ашуланады  
    ешқашан немесе сирек | кейде | жиі | өте жиі 
 
7.  Сынағанға шыдамайды жəне ашулануға бейім 
    ешқашан немесе сирек | кейде | жиі | өте жиі 
 
8.  Қастық ойлаушы жəне кекшіл 
    ешқашан немесе сирек | кейде | жиі | өте жиі 
 
Егер де сіз «жиі» немесе «өте жиі» жауабын минимум 4 рет 
қолдансаңыз, онда ойлану керек. Балаңыздың мінез-құлқы үлкен 
мəселенің белгісі болуы мүмкін. 
 
 
Балалармен қарым-қатынасқа түсудегі өзіндік бағалау 
 
Баланы  тəрбиелеу  үрдісінде  өзіңіздің  мінез-құлқыңызды  
5 баллдық шəкілмен бағалаңыз.  
1.  Баламның ерекшелігі үнемі менің есімде.  
2.  Əрдайым  жаңа  жағдай  жаңа  шешімді  талап  ететінін  мен 
білемін.  
3.  Мен  кішкентай  баланың  қызығушылығы  мен  қажет-
тілігін түсінуге тырысамын.  
4.  Қатынастағы  қарама-қарсылықты  дұрыс  даму  факторы 
ретінде қабылдаймын.  
5.  Балаға  қылықтарының  теріс  көрініс  алатындығын  сезі-
нуге мүмкіндік беруге тырысамын.