Жұмыс оқу бағдарламасының Нысан титулдық парағы пму ұс н 18. 3/30

КЕЛІСІЛДІ

факультетінің деканы _____________Т.Т. Токтағанов 20__ жылдың «__»______

ОҮЖжӘҚБ бастығы ________ А.А. Варакута 20__ жылдың «__»______

20__ж. «___»______________ №____ хаттама

«Автокөлік құралдарының қауіпсіздігі және конструкциясы» пәні 050901 «Көлікті пайдалану және жол қозғалысы мен тасымалдауды ұйымдастыру» мамандығы бойынша бакалаврларды дайындауда кәсіби пәндердің біріне жатады.

Ол шетелдегі автомобиль өндірісінің жалпы тәжірибесіне, жоғары оқу орындары мен ғылыми – зерттеу институттарының ғылыми - әдістемелік жұмыстарына және де іс жүзіндегі нормативтік құжаттарға негізделген.

Пәнді оқытуда шешілетін мәселелер 050901 «Көлікті пайдалану және жол қозғалысы мен тасымалдауды ұйымдастыру» мамандығының біліктілік сипаттамасында қарастырылған талаптарға сәйкес анықталған. Пәнді оқыту нәтижесінде студент автомобильдің активтік, пассивтік, апаттан соңғы және экологиялық қауіпсіздіктерін қамтамасыз ететін көлік құралдарының конструктивтік ерекшеліктерін, қауіпсіздікке байланысты жылжымалы құрамның даму тенденцияларын, берілген саладағы алдыңғы қатарлы тәжірибе мен нормативті құжаттарды білуі тиіс.

Курстың негізгі қарастыратын мәселелері ретінде шет елдік және ресейлік мамандардың ғылыми зерттеулері, халықаралық және отандық нормативтік документтер, сонымен қоса Қазақстан Республикасы ІІМ-нің жол полициясы басқармасында жинақталған практикалық тәжірибелері пайдаланылады. Курсты оқыту 050901 «Көлікті пайдалану және жол қозғалысы мен тасымалдауды ұйымдастыру» мамандығының оқу жоспарына кіретін арнайы пәндерге негізделген.
2 Пәннің пререквизиттері

Осы курсты оқып білу «Өмір әрекетінің қауіпсіздігі» пәнінен алынған білімге негізделеді.

Бұл пәнді оқып танысқанда алған білім «Тасымалды ұйымдастыру және қоғалысты басқару», «Көлік құралдары, жүк және коммерциялық жұмыстар» негіздері пәндерін толық жан-жақты түсініп игеруіне көмектеседі.

4.2 Пәннің тақырыптарының мазмұны

Тақырып 1 Кіріспе.

Курстың талабы мен мақсаты. Курстың практикалық бағыты және оның басқа пәндермен байланысы. Автомобиль көлігіндегі апаттылық. Жол көлік оқиғалары жайлы түсінік және оның фазалары. Көлік құралдарының құрылымдық қауіпсіздігі, оның ғылыми техникалық жетістіктерімен байланысы және жол қозғалысы қауіпсіздігі проблемаларындағы алатын орны. Нормативті документтер, автомобильдердің құрылымдық қауіпсіздігіне қойылатын талаптар.

Тақырып 2 Қауіпсіздіктің түрлері. Автомобильдің белсенді қауіпсіздігі.

Автомобильдің негізгі эксплуатациялық қасиеттері. Автомобиль көлік ағынының негізгі элементі.

Тақырып 3 Автомобильдің жалпы құрастырғыш компоненттері

Автомобильдің геометриялық және құрасьырушылық параметрлері (габариттік өлшемдер, база, бұрылыс радиусы) және олардың қозғалыс қауіпсіздігіне әсері. Автомобильдің салмақтық парометрлері (жеке және жалпы салмақ, салмақтың көпірлер бойынша таралымы), ауырлық центрінің биіктігі және олардың қозғалыс қауіпсіздігіне әсері, жол жамылғысының жұмыс істеу мерзімі. Оське түсетін жүктемелерге бақылау жасау.

Тақырып 4 Автомобиль динамикасы.

Тартымдылығы, максимал орташа жылдамдық, үдеуі, басып озу жолы, уақытының қозғалыс қауіпсіздігіндегі мәні. Басып озудағы қауіпсіздік. Тежеу динамикасы. Маталуға қарсы жүйелер. Тезникалық күйінің қауіпсіздікке әсері. Тарту және тежеу динамикасын арттыру жолдары. Автомобильдің тартымдық динамикалылығы және оның қозғалыс қауіпсіздігі үшін маңызы. Автомобильдің максимал орташа жылдамдығы, үдеуі, басып озу жолы және уақыты. Басып озу кезіндегі қауіпсіздігі және оның классификациясы. Аяқталған және аяқталмаған басып озулар. Автомобильдің тежеулік динамикалары және оның қауіпсіздігі үшін маңызы. Тежеу динамикалылығының өлшегіштері мен көрсеткіштері. Максимал және орташа баяулатқыш, автомобильдің тежеу және тоқтау жолдары. Тежеу тиімділігінің нормативтері. Максимал қауіпсіздік арақашықтығы. Тежеу күшінің өзара бөлінуі. Сулы немесе тайғақ бетте тежеуді іске асыру. Шиналарды аквапландау процесі. Мұздағы тежеу. Автомобильдің тежеу күштерін автоматтық реттеу. Тежеудің техникалық жағдайының қауіпсіздікке әсері. Тартымдық және тежеу динамикалылығын арттыру жолдары.

Тақырып 5 Орнықтылық, басқарылғыштық және автомобиль жүрісінің жайлылығы.

Автомобиль орнықтылығы және оның қауіпсіздік үшін маңызы. Орнықтылықтың өлшеуіштері мен көрсеткіштері. Автомобильдің басқарымдылығы және оның қауіпсіздік үшін маңызы. Басқарымдылықтың өлшеуіштері мен көрсеткіштері. Бүйірлік жел әсеріндегі орнықтылық пен басқарымдылық. Автомобильдің бірқалыпты жай жүрісі және оның қауіпсіздік үшін маңызы, оның өлшеуіштері мен көрсеткіштері. Жол бетінен доңғалақтардың ажырау шарттары. Автомобильдің техникалық жағдайының орнықтылыққа, басқарымдылыққа және бірқалыпты жүруінің әсері және осы қасиеттерді арттыру жолдары.

Тақырып 6 Автомобиль шиналары.

Шиналардың негізгі конструктивті параметрлері және олардың қауіпсіздікке әсері. Пайдалану кезінде шиналардың пайдаланушылық қасиеттерінің өзгеруі. Шиналардың қауіпсіздігін арттыру үшін жасалатын конструктивтік шаралар. Сырғанауға қарсы жасалған шиналарды пайдалану.

Тақырып 7 Автомобильдің ақпараттылығы.

«Жүргізуші – автомобиль - жол» жүйесіндегі ақпарат көздері және қабылдағыштар. Ақпараттық автомобильдің активтік қауіпсіздігінің бір элементі есебінде. Ішкі шолушы ақпараттылық. Жарық қайтарғыштар және олардың сипаттамасын нормалау. Автомобильді автономды жарықтандыру жүйесі. Бас фаралардың жарық – техникалық сипаттамаларын нормалау. Қашық жарық. Жылдам жарық. Тұманға қарсы жарық. Қала жарығы, автомобильдің артқы жүрісінің жарығы. Бас фаралардың құрылысы. Жарық көздері. Автомобильді автономды жарықтандыру жүйесіне қойылатын пайдалану – техникалық талаптар. Автомобильдің сыртқы жарық беру жүйелері.

Тақырып 8 Жүргізушінің жұмыс орны.

Жүргізушінің жұмыс орнының параметрлері және олардың қозғалыс қауіпсіздігі үшін маңызы. Бақылау - өлшеу аспаптары, оларға қойылатын талаптар, осы талаптарды реттеп отыратын құжаттар. Автомобильдің көрініміділігі және оны анықтау әдістері. Жүргізуші орнынан айқын көрішілікке қойылатын талаптарды анықтайтын құжаттар. Автомобиль әйнектерін үрлеу және тазалау жүйелері. Артқы жақтағы әйнектер, олардың саны және орналастыру орны. Автомобиль орындығы. Жүргізушінің жайлы отыруының жұмыс қабілеттілікке және шаршауға әсері. Әртүрлі типтегі автомобиль орнықтылығына қойылатын талаптар. Басқару органдары және оларға қойылатын талаптар. Жүргізуші орнының микроклиматы (температура, ылғалдылық, шу, діріл, газдану дәрежесі т.б.). Автомобильдің техникалық жағдайының жүргізуші жұмысына әсері. Жүргізушінің жұмыс орны параметрлерін жаңарту жолдары.

Тақырып 9 Автомобильдің пассивтік қауіпсіздігі.

Автомобильдің пассивтік қауіпсіздігі және оның өошеуіштері мен көрсеткіштері. ЖКО кезінде қозғалысқа қатысушылардың жарақат алуы және автомобильдің зақымдалуы. Соқтығысулар классификациясы. Соққы түрлері. ЖКО кезінде жарақат түрлері және олардың шығу көздері. Пассивтік қауіпсіздік жүйесінің классификациясы. Автомобильдің ішкі пассивтік қауіпсіздігі. Өмір сүру кеңістігі. Антропометрия және толеранттық, ұстап тұратын қорғау құралдары және оларға қойылатын талаптар. Қауіпсіздік белдігі және қауіпсіздік жастығы, қауіпсіз орындықтар. Салон ішіндегі жарақатқа қауіпті бөлшектерді жою. Қауіпсіз рульдік басқарулар. Автомобильдің сыртқы пассивтік қауіпсіздігі. Жүк және жеңіл машиналардың соқтығысуы. Жаяуларды басып кету. Автомобильдің типі мен кузов формасының жаяулардың жарақат алу деңгейіне әсері. Автомобильдің сыртқы пассивтік қауіысіздігін арттырудың конструктивті шаралары. Энергия жұтқыш бамперлер және олардың құрылысы. Пассивтік қауіпсіздікке сынақтар өткізу. Автомобильдің техникалық жағдайының пассивтік қауіпсіздікке әсері және пассивтік қауіпсіздігін арттыру жолдары.

Тақырып 10 Автомобильдің апаттан соңғы қауіпсіздігі.

ЖКО-дан соң автомобильден адамдарды эвакуациялау. Автомобиль кузовы конструкциясының эвакуациялауға әсері. Автомобильдің өртке қарсы қауіпсіздігі. Өрт сөндірудің автоматтандырылған жүйелері. Автомобильдің конструкциясына арнайы қауіпсіз материалдарды қолдану. Суға кеткен автомобильден адамдарды эвакуациялау. Автомобильдің техникалық жабдығының апаттан соңғы қауіпсіздікке әсері және оны арттыру жолдары.

Тақырып 11 Автомобильдің экологиялық қауіпсіздігі.

Адамның қоршаған ортасына автомобильдің әсері. Қалалардағы шудың адамға әсер етуінің классификациясы. Шу сипаты және олардың нормалау принциптері. Автомобильдің шу сипаттамаларына қойылатын талаптарды реттейтін құжаттары. Шу сипаттамаларын анықтау әдістері. Автомобиль шуымен күресудің негізгі бағыттары. Зиянды заттардың шектеулі рұқсат етілетін концентрациясы. Автомобильдегі теле және радиокедергілер және оларды жою жолдары. Автомобильдің техникалық жағдайының экологиялық қауіпсіздікке әсері және оны арттыру жолдары.

Тақырып 12 Экспериментті қауіпсіз автомобильдің құрылымы.

Қауіпсіз автомобиль жасаудың негізгі бағыттары. Активтік қауіпсіздіктк арттыратын автоматтық құрылғылар. Қауіпсіз қашықтықты сақтап отыруға әсер ететін радиолокациялық жүйелер. Тұрақты белгілі бір жылдамдықты сақтап отыратын автоматтық құрылғылар. Пассивтік қауіпсіздікті арттыратын автоматтық құрылғылар. Қауіпсіз автомобильдер құрылымының үлгілері.
4.3 Тәжірибелік сабақтардың мазмұны
Тақырып 2 Қауіпсіздіктің түрлері. Автомобильдің белсенді қауіпсіздігі.

Тәжірибелік жұмыс №1. Автомобильдің басқаруының талдауы.

Тақырып 9 Автомобильдің пассивті қауіпсіздігі.

Тәжірибелік жұмыс №2. Реалды автомобиль шанағының теориялық есебі.

Тәжірибелік жұмыс №3. Соқтығысу жылдамдығына тәуелді есептеу автомобилінің деформациялану уақытың есептеу.

Тәжірибелік жұмыс №4. Соқтығысу жылдамдығы 50 км/сағ болғанда автомобильдің деформация шамасын анықтау.

Тәжірибелік жұмыс №5. Берілген соқтығысу жылдамдығында есептік автомобильдің уақытқа байланысты жылдамдығының өзгеруін анықтау.

Тәжірибелік жұмыс №6. Есептік автомобильдің уақыт аралығында жылдамдығының азаю шамасын анықтау.

Тәжірибелік жұмыс №7. Есептік автомобильдің уақыт аралығында жылдамдығының өзгеру шамасын анықтау.

Тәжірибелік жұмыс №8. Есептік автомобильдің жылдамдық азаю шамасының өзгеруіне байланысты деформациясын анықтау.

Тәжірибелік жұмыс №9. Есептік жылдамдық пен автомобильдің соқтығысуы кезіндегі адамның орын ауыстыру мінездемесі.
4.4 Студенттің өздік жұмысының мазмұны

4.4.1 СӨЖ түрлерінің тізімі

Тақырып 2 Қауіпсіздіктің түрлері. Автомобильдің белсенді қауіпсіздігі.

Тапсырма 1 Автомобиль – көлік ағынының негізгі элементі.[1] [3] [9]

Тақырып 3 Автомобильдің жалпы құрастырғыш компоненттері

Тақырып 4 Автомобиль динамикасы.

Тақырып 5 Орнықтылық, басқарылғыштық және автомобиль жүрісінің жайлылығы.

Тақырып 6 Автомобиль шиналары.

Тақырып 7 Автомобильдің ақпараттылығы.

Тақырып 8 Жүргізушінің жұмыс орны.

Тақырып 9 Автомобильдің пассивтік қауіпсіздігі.

Тақырып 10 Автомобильдің апаттан соңғы қауіпсіздігі.

Тақырып 11 Автомобильдің экологиялық қауіпсіздігі.

Тақырып 12 Экспериментті қауіпсіз автомобильдің құрылымы.

5 Әдебиеттер тізімі

Негізгі

1 С.Ф.Зелин, В.А. Молоков. Учебник по устройству автомобиля. Изд.: Мир автокниг, 2007. – 160с.

2 Роговцев В.Л., Пузанков А.Т., Олдфильд В.Д. Устройство и эксплуатация автотранспортных средств. – М.: Транспорт, 2000. – 430 с.

3 Н.И. Дудко, В.Ф. Бершадский, В.И. Дудко. Безопасность движения автомобилей. Изд.: Дизайн ПРО, 2003. – 250 с.

4 Илларионов В.А. Экспертиза дорожно–транспортных происшествий.–М: Транспорт, 2001.– 304с.

5 Ю.И. Шухман. Основы управления автомобилем и безопасность движения. Изд.: За рулем, 2010. – 160с.
Қосымша

6 Клинковштейн Г.И. Организация дорожного движения. М: Транспорт, 1997.–240с.

7 Талиций И.И., Чугуев Ю.Ф. Безопасность движения на автомобильном транспорте. Справочник. – М: Транспорт, 1998.– 160с.

8 Коноплянко В.И. Организация дорожного движения. – М: Транспорт, 1999.–212с.

Мамандықтың Нысан

жұмыс оқу жоспарынан ПМУ ҰС Н 7.18.3/32

үзінді көшірме

«Автокөлік құралдарының қауіпсіздігі және конструкциясы» пәні бойынша «050901 «Көлікті пайдалану және жол қозғалысы мен тасымалдауды ұйымдастыру» мамандығының жұмыс оқу жоспарынан көшірме

Оқу нысаны

Пәннің көп еңбекті қажет етуі

Семестр бойынша бақылау нысандары

Семестр

Семестр бойынша студенттердің жұмыс көлемі

кре-дит-тер

академиялық сағат

кре дит тер

Аудиториялық сабақ (ак. сағат)

СӨЖ (ак. сағат)

Бар-лығы

ауд

СӨЖ

емт

бар- лығы

дәр

тәж

бар лығы

ОСӨЖ

ЖОБ негізіндегі күндізгі

3

135

45

90

4

4

3

45

30

15

90

45

Кафедра меңгерушісі ____________ Е.К. Ордабаев 20__ж. «___» ________

жүктеу 345,76 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: