Жұмыс бағдарламасы мамандыққа кіріспе Қаржы, коды 5B050900

Салықтық түсімдер арқылы мемлекеттің қаржы ресурстары қалыптасып, 

бюджет  пен бюджеттік қорларда шоғырланады. Осыған сәйкес салықтарды 

экономикалық  мәні  бір  жағынан  шаруашылық  субъектілер  мен 

азаматтардың,  екінші  жағынан  мемлекеттік  қаржыларды  қалыптастыру 

бойынша  мемлекеттің    ӛзара  қатынастарын  кӛрсетеді.  Сонымен  қатар 

салықтық тӛлемдердің кӛздері ұлттық табыстың бір бӛлігін құрайды. Ұлттық 

жиынтық  табыс  қоғамдық  ӛндірістің  негізгі  қатысушыларының  бастапқы 

ақшалай қаражаттарын құрайды. Жиынтық ӛнімнің құндылықты бӛлістірілу 

үрдісі бастапқы ақшалай қорлардың қалыптасуымен шектелмейді; қоғамдық 

ӛндірістің  негізгі  қатысушыларының  ақшалай  қаражаттарын  мемлекет 

пайдасы  үшін  жұмысшылардан  –  табыс  салығы,  зейнетақы  мен  сақтандыру 

қорларына  аударымдарды  (егер  бұл  қорлар  мемлекеттік  болса),  ал 

шаруашылық  субъектлерден  –пайдаға  салынатын  салық  пен  басқа  да 

тӛлемдер  түрінде  бӛлістіреді.  Кәсіпорындардың  ақшалай  жинақтары 

материалдық  ӛндіріс  үрдісіндегі  қоғамның  таза  табысын  сипаттайды.  Олар 

мемлекеттік бюджеттің кірістерінің негізгі кӛзі болып табылады. Бюджетпен 

қаржылық  есеп  –айырысудан  қалғаннан  кейінгі  қалған  ақшалай  қаражаттар 

кәсіпорынның  меншікті  қаражатында  қалады.  Осыған  сәйкес  кәсіпорындар 

барлық салықтарды пайдасынан тӛлесе, жеке тұлғалар - ӛздерінің табысынан 

тӛлейді. 

Салық  тӛлеушілердің  барлық  саны-  салық  органдарында 

тіркелген  заңды  тұлғалардың;  жеке  азаматтардың,  кәсіпкерлердің  жиынтық 

санымен анықталады. Салықтар нақты және жеке салықтарға бӛлінеді.  

Нақты  салықтар  –  Бұл  мүлікке  салынатын  салықтар.  Бұл  салықтар 

мүліктен  немесе  кірістен  алынады.  Оның  негізгі  ерекшелігі  салық  салуда 

салық тӛлеушінің қаржылық жағдайы есепке алынбайды.  

Жеке  салықтарға    халықтың  кірістерінен  алынып,  салық  тӛлеушінің 

тӛлемқабілетттілігін ескереді.    

 

14-тақырып. Мемлекеттік бюджет 

Лекцияның  мақсаты:  Мемлекеттік  бюджеттің  атқаратын  ролін,  оның 

міндеттері мен қалыптасу қағидаларын, ұйымдастырылуын қарастыру 

1.Мемлекеттік бюджеттің мәні мен мазмұны  

2.Мемлекеттік  бюджеттің  кірістері  мен  шығыстарының  құрамы  мен 

құрылымы 

Мемлекеттік  бюджет  –  мемлекет  пен  кәсіпорындар,  ұйымдар, 

мекемелер  арасында қалыптасатын қаржылық қатынастар. 

         Мемлекеттік  бюдет  мемлекеттің  орталықтандырылған  ақша  қорын 

жасау және оны ұдайы  ӛндіріс пен қоғамдық қажеттіліктерді қанағаттандыру 

мақсаттарына  пайдалануға  бағытталатын  қаржылық  қатынастардың  

жиынтығы.  Қаржылық    қатынастардың  жиынтығы  ретінде  мемлекеттік 

бюджетке  ең  алдымен    жалпы  қаржы  категориясынан  ажырататын  ӛзгеше 

белгілер тән. Атап айтсақ, бюджеттік қатынастардың  бӛлістірушілік сипаты 

бар,  және ол әрқашанда ақшалай нысанда жүзеге асырылады және мақсатты 

ақша  қорларын  қалыптастырумен  және  пайдаланумен  қосарлана  жүреді. 

Мемлекеттік  бюджеттің  бұдан  басқа  да  ӛзгеше  қасиетттері  бар.  Ақшалай 

қаражаттарды 

орталықтандыру 

экономиканың 

жүзеге 

асырылуын 

қамтамасыз  ету  үшін  халық  шаруашылығы  масштабындағы  үздіксіз 

айналымды ұйымдастыру үшін қажет.    Мемлекетке  орталықтандырылған 

ақша  қаражаттары  дамушы  мақсатты  салаларды  қаржыландыруға,  қоғам 

деңгейінде  әлеуметтік-  мәдени  шараларды  жүргізу  үшін,  қорғаныс 

саласының  мәселелерін  шешу  үшін  және  мемлекетті  басқару  шығындарын 

жабу  үшін    қажет.  Мемлекеттік  бюджет  арқылы  халық  шаруашылығының 

ӛндірістік және ӛндірістік емес аясындағы, аймақтар мен салалар арсындағы 

қаржылардың  бӛлістірілуі  жүзеге  асады.  Осыған  сәйкес  ,  мемлекеттік 

бюджет  қоғамның  таза  ӛнімінің    қозғалысын  сипаттайтын  және  осының 

негізінде 

мемлекеттің 

орталықтандырылған 

қоры 

қалыптасып, 

пайдаланылады.  

Мемлекеттік бюджет   мемлекет пен қоғамдық ӛндірістің басқа да ӛкілдерінің 

арасында 

қоғамдық 

қажеттіліктерді 

қанғаттандыру 

мақсатында 

қалыптасатын  мемлекеттің  орталықтандырылған  ақшалай  қаражаттарын 

бӛлу  мен  қайта  бӛлу  үрдісінде  жүзеге  асырылатын  ақшалай  қатынастарды 

кӛрсетеді. 

 

15-тақырып. Сақтандыру 

Лекцияның мақсаты: сақтандырудың негізімен, жіктелуімен, ҚР-дағы 

сақтандыру ісінің ұйымдастырылуы мен дамуы 

1.Сақтандырудың экономикалық мәні және  қызметі 

2.Сақтандырудың жіктелуі 

 

 

 

Сақтандыру экономикалық категория ретінде қаржының белгілі бір 

бӛлігін құрайды. Бірақ қаржы табыстарды бӛлістірумен байланысты болса, 

сақтандыру -қайта бӛлістіру қатынастарынан бӛлек барлық қатынасты 

қамтиды.  

Қоғамдық  экономикалық  қатынастар  жүйесіндегі  сақтандырудың 

жағдайын сипаттайтын белгілерге келесілер жатады:  



 

Адамдардың  жағдайы  және  табиғи  ерекшеліктері  (ауру,  қартаю,  ӛлім, 

баланың дүниеге келуі)  



 

Адамдардың  тәуекелділік  сипаттағы  еңбек  қатынасына  қатысуы: 

(жарақаттану, мүгедектік)  



 

Ӛндірістің  қолайсыз  жағдайлары  (күннің  қатты  сууы  немесе  күрт 

ысуы); 



   Стихиялық жағдайлар (катастрофа, ӛрт); 



   Халық шаруашылығының дамуындағы теңсіздік  

            Сақтандырудың  экономикалық  категория  (санаты)  ретіндегі  негізгі 

нысандарын атап ӛтуге болады: 

            1. Сақтық қатынастардың ақшалай сипаты  

            2. Сақтандырудың қоғамдық ӛнімнің құнын қайта бӛлуге қатынасуы. 

            3.  Сақтандырудың  іс    қимылы  ақша  қорларын  жасап  пайдаланумен 

қосарланып жүзеге асырылады.  

            4.  Сақтандыру  қатынастарының  бір  бӛлігінің  міндетті  сипатының 

болуы.  

 

Практикалық сабақтардың жоспары  

№ 

Практикалық 

сабақтың тақырыбы 

Мазмұны 

Сағат 

кӛлемі 

1 

«Мамандыққа кіріспе» 

пәні  мен міндеттері  

 

Қазақстан 

Республикасында 

білім 

беруді 

дамытудың  2011-2020  жылдарға  арналған 

Мемлекеттік  бағдарламасының  мақсаты  мен 

міндеттері 

1 

2 

М. Ӛтемісов атындағы 

Батыс Қазақстан 

мемлекеттік 

университетінің 

қысқаша тарихы 

М.Ӛтемісов 

атындағы 

Батыс 

Қазақстан 

мемлекеттік университетінің 2020 жылға дейінгі 

даму тұжырымдамасы 

1 

3 

Кредиттік оқыту 

жүйесі бойынша оқу 

үрдісінің 

ұйымдастырылуы 

Кредиттік білім беру технологиясын беделі мен 

кемшілігі. 

1 

4 

Қаржы  бакалаврының 

біліктілік сипаттамасы 

Қаржы  сферасындағы  қызмет  түрлері  және 

олардың қазіргі кездегі дамуы 

1 

5 

Студенттердің ӛз 

бетімен игеретін 

жұмыстарын 

ұйымдастыру 

Қаржы  саласында  карьерлік  ӛсудің  жолдары 

мен ерешеліктері  

 

1 

6 

Студенттің білімін 

тексеру: аралық 

бақылау және емтихан 

тапсыру 

Аралық және қорытынды мемлекет 

аттестациясын, ағымдағы үлгеру бақылауын 

ӛткізу ережелері 

1 

7 

Студенттің  ғылыми-

зерттеу жұмысы 

1.Ғылыми  зерттеудің  тақырыбын,  мақсаттары 

мен міндеттерін қалыптастыру. 

2.Ғылыми  зерттеу:  мәні,  түрлері,  орындау 

кезеңдері. 

1 

8 

Ғылыми жазба 

жұмыстарының 

түрлері  

Ғылыми зерттеу әдісі: Дельфи әдісі: мәні мен 

қолдануы 

1 

9 

Кітаппен, 

жарыққа 

шыққан  мақалалармен 

жұмыс істеу әдістері 

ЖОО-да кітапханалар жұмысының жалпы 

ережесі 

1 

10 

Қаржының 

мәні, 

атқаратын 

функциялары 

және 

рӛлі 

Қаржы ресурстары мен қаржы қорлары 

1 

11 

Қаржы 

жүйесін 

ұйымдастыру 

Қаржылық  жоспарлаудың  қағидалары  мен 

әдістері 

1 

12 

Шаруашылық 

жүргізуші 

субъектілердің 

қаржылары 

Коммерциялық  емес  негіздегі  кәсіпорындардың 

негізгі бағыттары 

1 

13 

Салықтар  және  салық 

жүйесін ұйымдастыру 

Салық механизмі 

1 

14 

Мемлекеттік бюджет 

Бюджеттік  тапшылық  және  оны  жабудың 

әдістері 

1 

15 

Сақтандыру 

ҚР-да сақтандыру ісін ұйымдастыру 

1 

 

Барлығы 

 

15 

 

Курс бойынша жазба жұмыстарының (реферат) тақырыптары: 

1. Батыс Қазақстан мемлекеттік университетінің тарихы. 

2. Факультеттің тарихы. 

3. Жоғары  білікті  қаржыгерлерді  дайындау  бойынша  мемлекеттік 

стандарты. 

4. Оқу жұмыс жоспары. 

5. Оқыту үрдісі кезінде ақпараттың рӛлі. 

6. Университет кітапханасының ақпараттық-анықтамалық қызметі. 

7. Кітапханалар, мұрағаттар материалдары. 

8. Ж.Молдағалиев 

ат.  облыс  және  университет  кітапханасының 

құрылымы. 

9. Оқу үрдіске керекті әдебиетті іздеу әдістемесі. 

10. Каталогтар және картотекалар. 

11. Кітапханалық сілтемелер. 

12. Газет-журнал мақалаларының жылнамалары. 

13. Кітаппен жұмыс істеу әдістемесі. 

14. Ақпараттың құжатттық кӛздерінің рӛлі мен мағынасы. 

15. Ғылыми ақпараттың, құжат кӛздерінің сипаттамасы. 

16. Құжат кӛздерінің бағалануы. 

17. Интернет жүйесінің мүмкіндіктерін пайдалану. 

18. Бақылау жұмысы және оған қойылатын талаптар. 

19. Курстық жұмыс және оған қойылатын талаптар. 

20.  Дипломдық жұмыс оқытудың қорытынды барысы ретінде. 

21. Магистрлік диссертацияға қойылатын негізгі талаптар. 

22. Конференциядағы мақалалар және сӛз сӛйлеу. 

23. Ғылыми жетекшіні және тақырыпты таңдау. 

24. Жоспарды құрастыру. 

25. Зерттеу әдістерін анықтау. 

26. Ғылыми-техникалық құжаттарын құрастыру. 

27. Жиналған материалды жүйелеунуге қойылатын талаптар. 

28. Дәптерлік жазулар. 

29. Материалдарды папкалар бойынша жүйелеу. 

30. Материалдарды папкалар бойынша жүйелеу. 

31. Жиналған  зерттеу  материалды  жүйелеу  және  жинаудағы  компьютер 

мүмкіндіктерін пайдалану. 

32. Жазбаша  және  ғылыми  жұмысты  хаттау  бойынша  мемлекеттік 

стандарттар. 

33. Сілтемелердің түрлері. 

34. Әдебиеттің кітапханамалық сипаттамасы. 

35. Ғылыми жұмыстардың мӛлшері. 

36. Қазақстан Республикасындағы білім беру. 

37. Қазіргі студенттің салт мәдениеті. 

38. Экономикалық ғылымдар жүйесіндегі қаржы туралы ғылым. 

Қаржылық ғылымының теориялық негіздері.  

39. Қаржы жүйесін жетілдіру бағыттары. Нарықтық экономиканы 

құрудағы қаржы жүйесінің ролі. 

40. Қоғамның дамуындағы мемлекеттің қаржы саясатының ролі. 

41. Бюджеттік және ақша-кредит саясаты. 

42. Халықаралық қаржы саясаты. 

43. ҚР Президентінің жылмы-жыл жолдауларындағы ҚР-ның қаржы 

саясатының бағыттары мен мәселелері. 

44. Экономикалық механизм жүйесіндегі қаржылық механизм. 

45. Мемлекеттің фискалдық саясаты және оның мазмұны. 

46. Қаржыны басқаруда мемлекеттік билік органдарының функциялары. 

47. Жергілікті қаржыны басқару. 

48. Дамыған шет елдердегі қаржыны басқару. 

49. Қаржыны басқаруды жетілдіру бағыттары. 

50. Нарықтық экономика жағдайында қаржылық жоспарлаудың қажеттігі. 

51. Қаржылық болжауды дамыту. 

52. Аймақтық қаржылық жоспарлау. 

53. Сметалық жоспарлау. 

54. Нарық жағдайында қаржылық жоспарлау мен болжауды жетілдірудің 

негізгі бағыттары. 

 

 

Ӛзін ӛзі бақылауға арналған сұрақтар 

1.  Университет тарихы 

2.  Факультет тарихы 

3.  Студенттің құқықтары мен міндеттері 

4.  Кредиттік технологиямен оқытуды - оқу процесінде ұйымдастыру 

5.  Ғылыми  және  оқу  әдебиеттермен  жұмыс  жасау.  Университет 

кітапханасының құрылымы 

6.  Кредиттік жүйенің жалпы сипаты 

7.  Кредиттік технологиямен оқытуды – оқу процесіне жоспарлау және 

ұйымдастыру 

8.  Қаржыгер біліктілігін қалыптастырудың мемлекеттік стандарты 

9.  Оқу-жұмыс жоспары 

10. Оқытушының басшылығымен игеретін жұмыстары 

11. Студенттің ӛз бетімен игеретін жұмыстары 

12. Ағымдағы бақылау 

13. Аралық бақылау 

14. Қорытынды аттестация 

15. Оқу 

процесінде  студенттердің  ғылыми-зерттеу  жұмыстарын 

ұйымдастыру 

16. Сабақтан тыс уақыттағы студенттердің ғылыми-зерттеу жұмыстары 

17. Оқу процесінде қажетті әдебиеттерді іздеу әдістемесі 

18. Кітаппен жұмыс жасау әдістемесі 

19. Жазбаша жұмыстың құрылымы 

20. Кіріспе және оның құрылымы 

21. Зерттеудің негізгі бӛлімдері 

22. Ғылыми зерттеудің қорытынды бӛлімі 

23. Ғұмырнамалық зерттеудің мазмұны мен құрастырылуы 

24. Бақылау жұмысы. Орындау барысында қойылатын талаптар 

25. Курстық жұмыс. Орындау барысында қойылатын талаптар 

26. Диплом жұмысы. ЖОО аяқтаудың қорытындысы 

27. Магистрлік диссертацияны оряндаудың негізгі тәртібі 

28. Мақала және конференцияда сӛйлеу 

29. Тақырыпты және ғылыми жетекшіні таңдау 

30. Жоспар құрау. План түрлері (Жай және күрделі), проспект мен тезис 

құрау жолдары 

31. Зерттеу әдістерін анықтау 

32. Ғылыми-техникалық құжаттарды құрастыру 

33. Құжаттық  дерек-ақпарат  кӛзінің  рӛлі  мен  ерекшеліктері.  Құжаттық 

деректер, 

ғылыми 

ақпараттардың 

сипаттамасы. 

Құжаттық 

деректердің бағасы 

34. Ақпараттық – анықтама қызметін ұйымдастыру. Кітапхана, мұрағат 

жұмысы-ның материалдары. Каталогтар мен картотекалар 

35. Ғұмырнамалық кӛрсеткіштер 

36. Газет-журнал бетіндегі мақалалар жылнамасы 

37. Интернет желісін пайдалану мүмкіндіктері 

38. Жинақталған 

материалдармен 

жұмыс 

жасаудың 

тәртібі, 

басшылыққа алатын жүйесі. 

39. Құжаттық жазбалар 

40. Бума бойынша материалдар жүйесі 

41. Материал жинаудың картотекалық жүйесі 

42. Жинақталған 

зерттеу  материалдарын  компьютерлік  жолмен 

жинақтаудың жүйесі 

43. Жазба  және  ғылыми  жұмыстарды  қалыптастырудың  мемлекеттік 

стандарты 

44. Сілтеме түрлері. Ғылыми зерттеудің негізгі атрибуты 

45. Әдебиеттердің библиографиялық жазбалары 

46. Ғылыми жұмыстың кӛлемі 

47. Тақырыптың ӛзектілігі 

48. Мақаланың мақсаты мен міндеттері 

49. Мақалаға негізгі мазмұнын орналастыру 

50. Ғылыми мақала жазудың әдістемесі. Баяндамалардың негізгі түрлері 

51. Ауызша баяндамаға қойылатын талаптар 

52. Баяндаманы алдын-ала дайындау жоспары 

53. Қабырғалық баяндамалар және оның ерекшеліктері 

54. Сӛйлеу 

үшін  дайындалатын  баяндамаларды  құрастырудың 

әдістемесі 

 

 

 

Әдебиеттер тізімі 

Негізгі әдебиеттер: 

1.  Основы 

кредитной 

системы 

обучения 

в 

Казахстане. 

/ 

С.Б.Абдыгаппаров,  Г.К.Ахметова,  С.Р.Ибатуллин,  А.А.Кусаинов, 

Б.А.Мырзалиев,  С.М.Омирбаев;  Жалпы  ред.  Ж.А.  Кулекеев, 

Г.Н.Гамарник,  Б.С.Абдрасилов.  Алматы:  Қазақ  Университеті,  2004.  – 

198 б. 

2.  Кузнецов  И.,  Лойка  Л.  Рефераты,  контрольные,  курсовые  и  другие 

работы. Минск, «Завигар», 1998. 

3. Коршунов О.П.,  Коготков М. Библиографическая работа в библиотеке: 

организация и методика. М.: Книжная палата, 1990. 

4. Құлпыбаев С Қаржы. Алматы 2007 

5. Ӛтебаев Б.С. . Мемлекеттік бюджет. Алматы 2006 

6. Үмбеталиев Салық және салық салу. Алматы 2006 

Нормативтік-құқтық актілер: 

1. 

Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңы, 2007 жыл 27 шілде. 

2. 

«Республикадағы  Жоғары  оқу  орындарындағы  кредиттік  технология 

бойынша оқыту оқу үрдісін ұйымдастыру» ҚР БҒМ Министрінің 2008 ж. 14 

наурыздағы № И-01 нұсқаулық хаты. 

3. 

«Кредиттік  технология  бойынша  оқыту  оқу  үрдісін  ұйымдастыру 

ережелерін бекіту  туралы»  ҚР  БҒМ  Министрінің 2007 ж. 22  қарашадағы № 

556 бұйрығы. 

4. 

«О  признании  квалификаций,  относящихся  к  высшему  образованию  в 

Европейском регионе» атты Лиссабон конвенциясы. 1997 ж. 11 сәуір 

5. 

Болон декларациясы «О европейском регионе» 11.04.1997. 

6. 

ҚР  білім  берудің  барлығына  міндетті  мемлекеттік  стандарт.  Жоғары 

мамандырылған  білім.  Бакалавриат.  Негізгі  ережелер.  ГОСО  РК  5.03.001.-

2004. № 380 2004 жылдың 30 сәуірде ҚР БҒМ бұйрығымен бекітілген. 

1. 

ГОСО  РК  5.05.001-2005  «Система  кодирования  учебных 

дисциплин высшего и послевузовского образования». Астана, 2005.