«ЖАСТАР ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ: БҮГІНІ МЕН БОЛАШАҒЫ»
Студенттер, магистранттар, докторанттар мен жас ғалымдарды 72-Республикалық ғылыми-тәжірибелік конференциясы
Сәуір, 2019
418
Моматай Ақбота
5B010600-Музыкалық білім
Ғылыми жетекшісі: магистр, аға оқытушы Ш.А.Умирханова
ҚазМемҚызПУ
МУЗЫКА САБАҒЫН ҰЙЫМДАСТЫРУ БАРЫСЫНДА ҚАЗАҚ ХАЛЫҚ ӘНДЕРІМЕН
ЖҰМЫС ЖАСАУ
Аннотация. Статья посвящена организационно-педагогическим проблемам педагогов-
учителей в формировании жизнедеятельности учеников на уроках музыки. Предлагается
проведение уроков музыки путем внедрения казахского народного фольклора для достижения более
высокого творческого уровня. Казахская музыка в данной статье дана как инструмент для
повышени интереса и творческой активности ребенка. Вместе с тем статья рассматривает
проблемы развития творческой активности, патриотических чувств и развития чувств
прекрасного.
Abstract. The article is devoted to the organizational and pedagogical problems of teachers-teachers
in the formation of the life of students in music lessons.It is proposed to conduct music lessons through the
introduction of Kazakh folklore to achieve a higher creative level. Kazakh music in this article is given as a
tool to increase the interest and creative activity of the child. Тhe Kazakh people consider one of the
important tasks the education of a fully developed personali In this regard, we consider as one of the
important tasks the education of a sensitive and educated person and the development of patriotism and love
for the homelanty.
Қазақстан Республикасының халыққа білім беру жөніндегі Заң негіздерінде оқыту мен
тәрбиелеудің басты принциптері: оқыту мен тәрбиенің бірлігі, балалар мен жастарды тәрбиелеудегі
мектептің, отбасы мен жұртшылықтың өзара ынтымағы; жас ұрпақты оқыту мен тәрбиелеудің,
өмірмен байланысы; білімнің ғылыми сипаты, ғылымның, техниканың, мәдениеттің ең жаңа
жетістіктері негізінде ұдайы жетілдіріліп отырылатындығы айтылған. Бастауыш сыныптардағы
тәрбие жұмысынын, нақты мазмұны мен әдістемесі осы принциптердің негізінде жасалады. [1]
Тәуелсіздік алғалы жыл сайын жүргізіліп отырған білім реформалары біздің болашағымызға салынып
жатқан даңғыл жол деп қарағанымыз жөн болар.Себебі қай елдің болсын даму жолы, яғни
экономикалық әлеуметтік жағдайына тікелей апарар жол- сол елдің білімінің дамуы болшып
табылады. Яғни болашақта бәсекеге қабілетті ел қатарына ену міндетін бәсекеге қабілетті маман
мойынына жүктелетін абыройлы да жауапты міндет болып отыр. [2]
Халық тағылымы арқылы музыкалық өнер – балаларды тәрбиелеу құралы. Халық музыкасы
сезімді, көңіл-күйді оятады, ал көңіл-күй психологиялық күйді тұрақтатады. Психологиялық күй адам
санасында өмірге деген белгілі дәрежелі қатынасты бекітеді. Музыка өмір қозғалысында даму
динамикасында шындықты бейнелейді. Музыканың мазмұны сезім, эмоцияға көңіл-күй болып
табылады. [3] Рухани дүниетанымын дамыту және пән әдістемесін үйрету дегеніміз ол балалармен
музыкалық тұрғыдан жұмыс жасайтын, мақсат-міндеттерден, мазмұны, нысандары мен әдіс-
тәсілдерді үйрететін пән. Ол музыканың өмірі мен байланысын ұлттық мәдениеттің ерекшеліктерін,
әдебиет пен халық ауыз әдебиетін, бейнелеу өнері мен тарихтың байланысын сол аймақтың,
халықтың тұрмысы мен салт-дәстүрінің байланысын оқып үйрететін пән. Әдістеме – дидактикалық
қағидалар негізінде әдіс-тәсілдер, мақсаттар мен міндеттер оқу-тәрбие үрдісін құратын
педагогиканың бір саласы болып табылады. Халық музыкасы, халық әуені мен әуезі –тұлғаны оның
сана-сезімін, құндылық қондырғысын, мінез-құлқын, адамгершілік қабілетін қалыптастырудағы ең
күшті құрал. Қазақ халқының музыкалық мәдениеті – ұлттық ерекшелік болып саналады.
Қазақ халқының өзге халықтар сияқты өзіне тән ұлттық мәдениеті, тарихи-этнографиялық
ерекшеліктері бар. Ол ерекшелік ертеден қалыптасқан аңыз әнгімелер, дастан хикаялар, т.б. Өткен
ғасырлар қазақ халқының аңыз әнгімелері мен фольклорлық ән-күйлерін , жыр дастандарын зерттеп
халқымыздың мәдениетіне шексіз үлесін қосқан зерттеушілер бар екені мәлім. Алғашқы
зерттеушілер А.Алектров, С.Рыбаков,Г.Поьанин, Ш.Уалиханов т.б. болса кейінірек А.Затаевич,
А.Жұбанов, Б.Ерзакович,П.Аравин т.б. ілгері дамытты. [4
«ЖАСТАР ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ: БҮГІНІ МЕН БОЛАШАҒЫ»
Студенттер, магистранттар, докторанттар мен жас ғалымдарды 72-Республикалық ғылыми-тәжірибелік конференциясы
Сәуір, 2019
419
Музыкалық оқу орындарында, мектептерде қазақтың халық музыкасын оқушылар санасына
сіңіру – мұның бәрі оқу бағдарламасына байланысты жүзеге асатын іс. Соған орай Республикада
ұлттық музыканы жеткізіп, оқушыларға, студенттерге дәріс беру үшін оқу бағдарламаларымен оқу
құралдарын толықтыру міндеті тұр. Осы мақсатқа орай ұлттық мәдениетімізді игерудің, зерттеп
зерделеудің тиімді тәсілдерін көрсеті, оларды білім алушылар санасына жеткізудің әдістерін анықтау
міндеті де туындайды. Сондықтан да бүгінгі күнге дейін қолданып келген педагогикалық, әдістемелік
тәсілдерімізге айтарлықтай өзгерістер енгізуді көздейді. Оның негізгі қағидалары этнопедагогика
талаптпрынан туындауға тиіс.Оқу орындағы пайдаланып келген көршілес мемлекеттердің оқу
бағдарламаларын дайын күнінде қазақ мектептеріне қолданудың күні өтті.Ендігі жерде оқу
бағдарламалары, атқарылатын шаралар идеологиялық тәуелсіздік ұстанымдарына негізделуі шарт.
Оқу орындары - тарихи мәдени білім берудің негізгі жолы. Оқу мен тәрбие егіз болса, оның
бірін алып, бірін қалдыруға болмайды.Музыкалық білім берудің негізі – ұлттық дәстүрде. Ұрпақтың
бойына қазақ халқының ғасырлар бойы дамып жетіліп келген мәдени музыкалық мұрасынбойына
сіңіру қажет.Халықтың бай мұраларының көркем де тарихи үлгілерінің ел тағдырымен байланысын
сезініп, оны тыңдап түсініп, бағалай білгенде ғана іс нәтижелі болмақ.Соңғы жылдары кәсіби
мамандардың жарық көрген мектеп бағдарламалары мен оқулықтарында ұлттық мұрамыз туралы
жазылып, кейбір жағдайларда сыныптан тыс жұмыстар арқылы жүзеге асыру көзделген.Мысалы
«Музыка» оқулықтарында «Дәстүрлі жыр» өнеріне үшінші сыныптың бір тоқсаны берілген.
Сонымен, жоғарыда атылған ой-пікірлердің байламы, шығармашылық белсенділік
интегралды қасиет сияқты, түрленгіш әрекет жеке тұлғаның дайындығымен жанасады. Өйткені, жеке
тұлға шығармашылық белсенділігі адам баласының әлеуметтік жетілуінің жоғарғы деңгейі және
тәрбиенің нәтижесі, өзін-өзі тәрбиелеу, ол оқыту, қоғамдық қатынастарда іске асады.
Шығармашылық белсенділік әлеуметтік құбылыс сияқты жеке тұлғаның мағыналы іс-әрекетінің
өзіндік, жасампаздық құбылысында көрініс табады. Демек, жоғарғы оқу орнының педагогикалық
процессі жеке-тұлға қабілетінің жоспарлы дамуын қамтамасыз етуі тиіс, бұл процесс шығармашылық
іс-әрекетті одан әрі ширақтандыруға талпыныс береді, сол себепті шығармашылық белсенділік – бұл
жеке тұлғаның интегративті сапа қасиеті, әлеуметтік мәнінің көрінісі, сонымен қатар, кәсіби
қалыптасуды айқындайтын көрсеткіш. Бұл көрсеткіш музыка мұғалімінің кәсіби қалыптасуы мен
музыкалы педагогикалық іс-әрекетті табысты да тиімді орындауын қамтамасыз етеді. Сонымен,
жоғары және жалпы білім беру мектептерінің алдына қойылған тапсырмаларды және өзінің еңбегінің
әлеуметтік мағынасын терең түсінген шығармашыл жеке тұлға ғана шеше алады.
Жас ұрпақты оқыту мен тәрбиелеуде өз халқының тарихын, мәдениетін, дәстүр- дағдысын
білуге ұмтылтуымыз керек.Сондықтан бұл бағытта айтылатын да, жазылатын да жаңа бағдарламалар
мен толымды пікір ұсыныстардың болғаны абзал.Қазір еліміздің барлық білім беру жүйесінде ұлттық
мәдениет пен тарихымызды тереңдетіп оқытуда тың тақырып, жаңа идеялар, соны ізденістерді қажет
етеді.Бұл – уақыт талабы.
Әдебиеттер:
1.«Ерекше қажеттіліктері бар тұлғаларды өнерге баулуда сыныптан тыc жұмыстарының орны
мен маңыздылығы» мақала/.Уразалиева М.А. п.ғ.к., проф.м.а./
Қазмемқызпу Хабаршысы ( Алматы,
Казахстан) стр 176
2.Берне Р. Развитие Я-концепции и воспитание. – М.: Просвещение, 1986. – С. 276.
3. Ахметова Т.Ш. Сборник научных статей. Алматы, 2007.
