«ЖАСТАР ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ: БҮГІНІ МЕН БОЛАШАҒЫ»
Студенттер, магистранттар, докторанттар мен жас ғалымдарды 72-Республикалық ғылыми-тәжірибелік конференциясы
Сәуір, 2019
378
Схалтубакурорттарының суларымен сәйкес келеді деп анықтама берген. Жалпы бұрын 27 түрлі бұлақ
көзі болған екен. Қазіргі кезде олардың оны ғана бар [2,30-33].
Жалпы арасандағы шипалы бұлақ көздері мен батпақтарының тізімі төмендегідей:
1. Асқазанға шипалы бұлақ /1-ші түрі/
2. Асқазанға шипалы бұлақ /2-ші түрі/
3. Тыныс жолдарына шипалы бұлақ
4. Көз ауруларына шипалы бұлақ
5. Тыныс жолы ауруларына шипалы бұлақ
6. Тері ауруларына шипалы бұлақ
7. Іш қатқанға шипалы бұлақ
8. Баспаға /306/ шипалы бұлақ
9. Өт жолы ауруларына шипалы бұлақ
10. Қан қысымы ауруына шипалы бұлақ
11. Әйел жынысы ауруларына шипалы бұлақ
12. Құяң ауруына шипалы батпақ
13. Аяқ – қол ауруларына шипалы батпақ
14. Тұз байланғанға шипалы батпақ
15. Сал ауруына шипалы батпақ.
Бұл арасанда емделу процедуралары ертеңгісінгі сағат 10-да басталады. Минералды сулар
белгілі уақыт бойынша, мезгілімен ішіледі. Батпақпен емделу жүйесі күніне бір рет қолданылады
және уақыты 15-20 минут болуы абзал. Емделіп келгеннен кейін бір-екі жеті денені жылы ұстап,
күтіну керек. Жалпы арасан тек тәніңді ғана емдеп қоймай, жаныңды да дерттен тазартып, көңіліңді
көтеріп, жүрегіңде жаңа сезім туғызады. Таудың самал желі, ауасы, бұрқыраған шөптің иісі тәніңді
де, жаныңды да тазартып, алпыс екі тамырыңның жандана соғып жаңа күшпен, жаңа ой сыйлайды [3,
9-10].
Әр түрлі ауруларды емдеу үшін жер астынан шығатын алуан түрлі минералды бұлақтардың
суын қолдану ғылыми-медициналық тілде бальнеотерапия деп аталатындығы белгілі. Мұндай
бұлақтардың суы жылы болады, кейбіреулерінікі тіпті 37-39º С-ға дейін болады. Ауру адамдарды
емдеу үшін мұндай минералды суларды ванна ретінде немесе мезгіл-мезгіл ішу түрінде қолданады.
Сонымен қатар көптеген арасандарда шипалы лаймен емдеу, яғни түрлі құрамды лайды
шипалы ем мақсатымен қолдану әдісі де бар. Шипалы лайдың қоюлығы түрліше, ол ыстықты өзінде
ұзақ сақтайды және оны ағзаға біркелкі таратады. Шипалы лаймен денені түгел немесе оның бір
жерін қыздыруға болады. Дене температурасын лай әсерімен бір градус жоғары көтерудің өзі ағзаны
түрлі өзгеріске енгізеді. Оның құрамындағы минералды тұздар тері арқылы ағзаға сіңіп, оны
әлдендіреді.
Найзатапқан арасанының шипалы, минералды сулары мен батпақтарын көптеген сырқаттарға
пайдалануға болады. Арасанға алғаш барып емделу жүйесін жүргізгенде алдымен барлық ауруды
қоздырады, адам ағзасы өзгеріске түседі. Шипалы батпақ әсерінен адам әлсіреп, дәрмені құриды,
денесі қызады, зақымдалған мүше сырқаты қозады. Бірақ бұл өзгерістер бірнеше күннен кейін өз-
өзінен басылып, адамның халі жақсарады. Шипалы батпақ терідегі қан айналысын реттейді,
ауырғанын басады, қабынған ісікті ыдыратып жараның бітуін тездетеді. Құяң, аяқ-қол сырқырауы,
тұз байлану, ревматизм, палеоартрит, сал ауруларына қарсы ем ретінде қолданылады. Солардың
ішінде қазір кеңінен қолданылып жатқаны құрамында күкіртті сутегі бар шипалы батпақ. Шипалы
минералды сулар қан қысымын төмендетуге, тыныс жолдарын жақсартуға, асқазанның, өт
жолдарының қызметін қоздыруға, баспа, көз, тері ауруларынан айығу барысында пайдаланылады.
Әдебиеттер:
1. Сембаев М. «Басшиім – бақыт бесігім». – Талдықорған: «Офсет» баспаханасы, 1996-98.
2. «Киелі мекен – Күреңбел». – Алматы: «МерСал», 2003.
3. Сматов Б.И., Алматы, «Сельские здравницы Казахстана», «Қайнар», 1981.
«ЖАСТАР ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ: БҮГІНІ МЕН БОЛАШАҒЫ»
Студенттер, магистранттар, докторанттар мен жас ғалымдарды 72-Республикалық ғылыми-тәжірибелік конференциясы
Сәуір, 2019
379
Тургаенбаева Диляра
5В011300-Биология
Научный руководитель: д.б.н., проф. А.А. Мауи
КазГосЖенПУ
РАСПРОСТРАНЕНИЕ И ВРЕДОНОСНОСТЬ СЕПТОРИОЗО В УСЛОВИЯХ
АЛМАТИНСКОЙ ОБЛАСТИ
Түйіндеме: Мақалада септориоз ауруының таралуы, зияндылығы, аурудың қоздырғышының
биологиялық ерекшелітері кетірілген. Осы аурудың қоздырғыштарына аудастырылған сорттардың
төзімділігі анықталған.
Abstract: The article presents the symptoms, biological features of the pathogen, prevalence, harmfulness of
soybean diseases. The strongest spread of the disease was observed in the foothill zone of the Almaty region.
Одним из резервов увеличения урожайности сельскохозяйственных культур является
ликвидация потерь от болезней. В последнее время получило широкое распространение на посевах
сои очень вредоносное заболевание – септориоз. Возбудителем болезни является гриб Septoria
glycines Hemmi; телеморфа Mycosphaerella uspenskajae Mashkina. Септориоз на посевах сои отмечен
во всех районах Алматинской области. Заболевание особенно часто наблюдается предгорных
районах и в районах с обильным осадками в период бобообразования.
Вред от септориоза выражается в том, что при появлении пятен на листьях происходит потери
ассимиляционной поверхности растения и преждевременное отмирание листьев. Как следствие
наблюдается уменьшение размера и массы зерен. Недобор урожая может составлять 8-17% и более,
существенные потери наблюдается на предгорных районах Алматинской области.
Анализ научно-технической литературы показал, что очень большая работа по септориозу,
проведена в таких странах, как Китае, Бразилии, Индии, Японии, Италии, Корее, США. Учеными
этих стран изучена вредоносность болезни, разработаны меры борьбы, проведена оценка сортов сои
на устойчивость.
В странах СНГ септориоз более подробно изучен на Украине, где определена роль
агротехнических приемов на ее развитие, изучены вопросы биологии возбудителя болезни
1, 48с
.
В Казахстане о септориозе имеются только некоторые, отрывочные сведения
2, 65с
.
Септориоз сои в республике ранее считался второстепенным патогеном, но в настоящее время
отмечено резкое распространение и усиления вредоносности.
Симптомы болезней проявляются, начиная с первой пары листьев. Изначально образуются
мелкие (до 2-3 мм) угловатые пятна коричневого или красно-коричневого цвета, которые можно
увидеть с обеих сторон листа. Впоследствии они сливаются, образуя некрозы неправильной формы.
Листья приобретают ржавый цвет. При сильном развитии болезни они опадают. На отмерших
тканях формируются пикниды с выступающим устьицем, диаметром от44 до100 мкм, хорошо
различимые невооруженным глазом в виде черных точек. Пикноспоры бесцветные нитевидные одно-
и четырехклеточные, размером 21-52,6х1,4-2,1 мкм. [3, 79с.].
На протяжении вегетационного периода перезаражение растений происходит пикноспорами.
Зимует гриб на растительных остатках в виде пикнид, а также мицелия в семенах. Во влажную
погоду пикнопоры высвобождаются и каплями дождя, и ветром распространяются в посевах сои.
Кроме листьев поражаются все надземные части растения, включая стебель, черешки, бобы и семена.
Заражение растений происходит, начиная с нижнего яруса и при благоприятных условиях
распространяется вверх. В течение лето гриб, развиваясь на посевах восприимчивых сортов, образует
до 9 поколений. Конидий патогена разносятся с каплями воды, насекомыми и ветром на расстояние
до 100 м от посева и в высоту до полутра метров. Максимальное их количество наблюдается на
высоте 45-75 см, то есть на уровне зараженных листьев.
Источником инфекции являются зараженные семена и инфицированные растительные
остатки сои, на которых патоген сохраняет жизнеспособность в течение 2-х лет. Период вегетации
растений споря возбудителя распространяются воздушным путем, с водой, частицами почвы. Нами с
2013 по 2016 годы в семи районах Алматинской области были проведены маршрутные обследования
производственных посевов сои и на селекционных участках Каз НИИ земледелия и растениеводства
на распространенность септориоза сои. В 2013 году септориоз сои были отмечены в двух районах
