«ЖАСТАР ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ: БҮГІНІ МЕН БОЛАШАҒЫ»
Студенттер, магистранттар, докторанттар мен жас ғалымдарды 72-Республикалық ғылыми-тәжірибелік конференциясы
Сәуір, 2019
326
1
Ur
tica
dio
іca
L
.
Ж
ап
ыр
ағы
20,69
21,0
6,8
20,2
38,65
Моносахароза Сахароза
1,58
0,10
2
С
абағы
8,87
35,0
0,8
10,0
12,90
1,21
0,03
Қалақайдың жер үстіңгі бөлігі флаваноидтарға, белок, клетчаткаға, каротиндерге, майларға
бай екенін көруге болады. Қалақайдың сабағына қарағанда жапырағында белок мөлшері 2 есе көп.
Белок мөлшері сабағында аз болса, ал клечатка мөлшері екі есе көп. Майдың мөлшері сабағына
қарағанда жапырағында 6 есе көп. Каротин сабағына қарағанда жапырағында 2 есе көп.
Сонымен қатар, Urtica dioіca L. өсімдігінің құрамындағы антоциандар, флаваноидтар,
полифенолдар, кумариндер және каротин мөлшері фотокалориметрлік әдіспен КФК – 2 маркалы
фотокалориметрінде, белок Къельдаль әдісімен, клечатка А.Е.Ермаковтың модификациясы бойынша
салмақтық әдіспен, шикі май мөлшері Сокслет аппаратының көмегімен салмақтық әдісімен
анықталды.
2-кесте Urtica dioіca L. өсімдігінің құрамындағы биологиялық белсенді заттар мөлшері
№
Шикізат
атауы
Пект
ин
ді
за
тт
ар
,%
Ф
ен
ол
қыш
қы
лд
ар
ы,
%
Ил
егіш
за
тт
ар
,%
Қ
ыш
қы
лды
лығы
, %
Ан
то
ци
ан
дар
, %
Ф
лаван
ои
дт
ар
, %
По
ли
фе
но
лдар
, %
С
уда
ер
ит
ін
С
уда
ер
ім
ей
тін
Галл
қыш
қы
лы
К
офе
ин
қыш
қы
лы
К
он
де
нси
рл
ен
ге
н
Ги
др
ол
из
ден
ге
н
1
Жапырағы
5,6
5,4
5,4
5,2
4,8
4,6
0,490
0,193
2,21
3,21
2
Сабағы
1,6
1,3
1,6
2,2
2,16
2,88
0,225
0,047
1,03
3,41
Urtica dioіca L. органикалық қышқылдарға, С дәруменіне бай екенін көруге болады. С
дәрумені гүлі мен жапырағына қарағанда, сабағында көп, ал, жапырағында суда еритін және ерімейтін
пектин мөлшері көбірек. Пектинді заттар адам ағзасынан радиокактивті және ауыр металдарды
ығыстырып шығарады.
Зерттеу нәтижесінде алғаш рет университет зертханасында Urtica dioіca L. өсімдігінің
құрамындағы биологиялық белсенді заттардың мөлшері анықталып, оның жер үсті бөлігінен
(жапырақ, сабақ) полифенол, флаваноид және каротиноид бөлініп алынды. Бөлінген биологиялық
белсенді заттардың құрамы мен құрылысы физика-химиялық әдістермен идентификациялану үстінде.
Әдебиеттер:
1. Қожабеков М.Ж. Дәрілік өсімдіктер. Алматы: «Қазақстан» баспасы, 1975ж. 76 б.
2. Губанов И. А., Киселёва К. В., Новиков В. С., Тихомиров В. Н. 443. Urtica urens L. — Крапива
жгучая //
Иллюстрированный определитель растений Средней России. В 3-х томах
. — М.: Т-во науч.
изд. КМК, Ин-т технолог.иссл, 2003.
3. «Urticaurens құрамындағы биологиялық белсенді заттарды анықтау» Студенттер мен Жас
ғалымдардың «Ғылым Білім-2014» атты халықаралық ІХ ғылыми конференция жинағында жарық
көрді. 4125-4127б.б. Астана 2014ж.
«ЖАСТАР ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ: БҮГІНІ МЕН БОЛАШАҒЫ»
Студенттер, магистранттар, докторанттар мен жас ғалымдарды 72-Республикалық ғылыми-тәжірибелік конференциясы
Сәуір, 2019
327
Балуанова Айым
5В090200 - Туризм
Ғылыми жетекшісі: а.ш.ғ.к., доцент Т.А.Ашимов
ҚазМемҚызПУ
ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ТУРИЗМНІҢ ГЕОГРАФИЯЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРІ
Аннотация. Это новое направление в современном, популярном туризме в мире за последнее
десятилетие. Известные международные организации, такие как всемирная туриститская организация,
Организация Объединеных Наций, Всемирный фонд дикой природы, Международный союз охраны природы и
природных ресурсов, заинтересованых в дальнейшем развитии экотурзма.
Abstract. It is a new trend in contemporary, popular tourism in the wold over the last decade. Famous
international organizations, such as the World Tourism Organization, the United Nations, the Wold Wildlife Fund, the
International Union for Conservation of Natural Resources, are interested in the further development of of ecotourism.
Қазақстан Республикасында экологиялық туризмдi дамыту қажеттiлiгi тек экономикалық
фактормен — жаңа жұмыс орындарын ашу, шалғай өңiрлердегi жергiлiктi қоғамдастықтарды
дамытумен ғана емес, сонымен бiрге, әлеуметтiк тапсырыспен — халықтың денсаулық және бос
уақытын пайдалану мәселесін тұтастай әрi жүйелi түрде мән берумен де түсiндiрiледi. Дүниежүзiлiк
туристiк ұйым сарапшыларының деректерi бойынша соңғы он жылда экологиялық туризм неғұрлым
танымал және кез келген мемлекеттiң тұрақты даму құралы болып табылады. Расында,
экономиканың қарыштап дамуында туризмнің алар орны айрықша. Туристiк әлеуеттi зерттеу
қорытындылары көрсеткендей, Қазақстанның экологиялық туризмдi дамыту үшiн үлкен
мүмкiндiктерi бар. Оның негiзiн Еуразия орталығындағы бiрегей табиғи жағдайлар мен ландшафттар,
көптеген табиғи, тарихи ескерткiштер құрайды. Тұтастай алғанда, Қазақстандағы экологиялық
туризмнiң жағдайы тұрақталып келедi. Қазақстан Республикасы Статистика агенттiгiнiң деректерi
бойынша, заңды тұлға мәртебесiндегi ұлттық ерекше қорғалатын аумақтарда 491,6 мың туристке
қызмет көрсеткен, туристiк топтардың келуiнен түскен кiрiс 12,1 млн. теңгенi құраған.
Алайда экологиялық туризмнiң басқа туризм түрлерiне қарағанда табиғи ортаға әлсiз әсерiне
және кең дамыған инфрақұрылымды қажет етпейтiнiне қарамастан, осы бағыттың дамуы күрделi
қиындықтарға ұшырауда, ол рекреациялық-туристiк инфрақұрылымның көп бөлiгiнiң әлi қалыптасу
кезеңiнде болуына байланысты. Дүниежүзілік туристік ұйымның соңғы кездегі таратқан
мәліметтеріне қарағанда, осы саламен айналысатын мемлекеттер қазынасына сырттан түсетін
инвестицияның 10 пайызға жуығы тек біз сөз етіп отырған табыс көзінің еншісіне тиесілі екен.
Сондықтан да туризмнен түскен кіріс дүние жүзі бойынша әлі күнге дейін мұнай экспорты мен көлік
сатудан кейінгі үшінші орынды иеленіп келеді. Экологиялық туризмнің басқа туризмдерден
принциптік айырмашылығы – табиғатта туристердің берілген тәртіпке бағынуы, табиғи
ландшафттарды шамадан тыс ластаудан қорғау және индустриялық туризм дамуының басты шарты
болып табылатын табиғи ресурстардың деградациясын болдырмау [1,195-196].
Бірінші кезекті экологиялық мәселелерді шешуде маңыздысы болып саналатын бұл туризм
саласындағы мәселелер. Дамуға бағыт алуымызға байланысты , яғни өрениетті елдер қатарына кіруді
мақсат қылғаннан сон бірінші орында қоршаған ортаны дамыту, көркейту мәселелерін шешіп, содан
кейін туристік саладағы табиғи ортаның, соның ішінде экологиялық дамуына аса көңіл бөлу керек.
Экологиялық туризм бүгінде – соңғы онжылдықта бүкіл әлем бойынша кең тараған, қазіргі
заманға сай туризмнің жаңа бір бағыты болып табылады. Экологиялық туризмнің танымалдылығына
дәлел болатын фактілер, яғни экотуризмді одан әрі дамытуға қызығушылық танытып жүрген атақты
халықаралық ұйымдар: Бүкіләлемдік Туристік Ұйым, Біріккен Ұлттар Ұйымы, Бүкіләлемдік жабайы
табиғат қоры, Халықаралық табиғат күзеті одағы және табиғат ресурстары [2, 202-203].
Экотуризмді халықаралық және аумақтық деңгейде дамыту жөнінде жаппай барлық жерде
конференциялар, конгресстер, кеңестер, симпозиумдар (халықаралық жиналыс) өткізіліп тұрады.
Осының нәтижесінде көптеген фирмалар туризмнің ішінен экотуризмге баса көңіл бөледі. Осындай
кеңестердің бірі 2004 жылы басталған Қазақстандағы экологиялық туризмді дамыту жөніндегі
бастама ағымдағы жылы аяқталатын болады. Бастаманың мақсаты — ауылды өңірлердегі тұрақты
экономикалық дамуды қамтамасыз ету және ауыл тұрғындары арасында экологиялық сана-сезімнің
деңгейін арттыру. 2009 жылы экологиялық туризм жөніндегі қоғамдастық үкіметтік емес
ұйымдардың көмегінсіз туристік фирмалармен тікелей жұмыс істей бастады. Көптеген елдер
