символдар жиынтығы білдіреді. Стандарт идентификатор форматына келесі шектеулерді
қояды: SQL-дегі атаулар əріптерден басталуы жəне ұзындығы 1-ден 128-ге дейінгі
символдардан тұруы керек жəне бос орын немесе арнайы символдардан тұрмауы керек.
Тəжірибеде əртүрлі ДҚБЖ-дегі атауларды қолдау əр қилы іске асырылған. Тасылмалдауды
жоғарылату үшін атауларды салыстырмалы қысқа да түсінікті түрде етіп алған дұрыс жəне
арнайы символдарды қолданбау керек.
Кестенің толық аты өзара нүкте арқылы бөлінген, иесінің аты мен өз атынан тұрады.
Бағанның толық аты нүкте арқылы бөлінген бағаннан тұратын кесте аты мен баған атынан
тұрады.
Қазіргі ДҚБЖ əртүрлі типтегі деректерді өңдеуге мүмкіндік береді. Деректер бірнеше
типтердің бір түріндегі деректер қорында сақталатын ақпараттар жиынтығы. Деректер типі –
бағанның, параметрдің немесе айнымалының қандай деректер түрін сақтайтынын көрсететін
атрибут. SQL Server деректердің жүйелік типіне негізделген жүйелік жəне қолданушылық
типтер жиынтығын қолдайды. Объектіге деректер типін тағайындау төрт атрибут арқылы
анықталады:
1. объектіде бар болатын деректер түрі;
2. сақталатын мəннің өлшемі немесе ұзындығы;
3. санның дəлдігі (деректердің сандық типі үшін ғана);
4. санның бөлшек бөлігінің дəлдігі (деректердің сандық типі үшін ғана).
SQL Server-де сақталатын барлық деректер төменде айтылған жүйелік (базалық) типтердің
бірімен үйлесімді болуы керек.
CURSOR – кестенің бағанына тағайындауға болмайтын жалғыз деректер типі. Оны
сақталатын процедуралар айнымалыларына жəне параметрлеріне ғана қолданады.
Көптеген коммерциялық ДҚБЖ стандартта ерекшеленбеген деректердің типтерін
қосымша қолдайды.
1-ші кестеде SQL жəне оның жариялануларының деректер типтерінің категориялары
көрсетілген.
К е с т е 1
Деректер типтері
Деректер
типінің
дəрежесі
Жариялануы
Бүтін санды
BIGINT | INTEGER | SMALLINT | TINYINT
Ондық
DECIMAL | NUMERIC
Жуық
FLOAT | REAL
Ақшалы
MONEY | SMALLMONEY
Күні жəне уақыты
DATETIME | SMALLDATETIME
Екілік
BINARY | VARBINARY | IMAGE
Символдық
CHAR | VARCHAR | TEXT
Арнайы
BIT | CURSOR | TIMESTAMP | UNIQUEIDENTIFIER | SQL_VARIANT
| TABLE
Unicode
NCHAR | NVARCHAR | NTEXT
Деректердің қолданушылық типінің негізін деректердің жүйелік типтері жатады. Егер
деректердің типі бірдей, өлшемі болуы керек жəне бірдей ережемен бос мəндерді жіберсе
немесе жібермесе бірнеше кестеден тұратын бағандардың жиынтығында бір типтегі деректерді
сақтаған кезде қолданушылық деректер типі қолданылады.
Деректерді қолданушылық типте жасау жүйелік процедураны орындаумен жүзеге
асырылады:
sp_addtype [@typename=] type, [@physname=]
system_data_type [,[@nulltype=] ’null_type’]
Типтерді түрлендіру. Кейде бір типтегі мəнді басқа мəнге конвертациялау қажет. Санды
символдық дерекке конвертациялау немесе керісінше болғанда арнайы STR функциясы
қолданылады. SQL Server басқа өзгертулерін орындау үшін CONVERT жəне CAST əмбебап
функцияларын ұсынады, олар бірдей жəне өзара ауыстырылымды.
CAST (өрнек AS деректер типі)
CONVERT (деректер типі [(ұзындық)], өрнек [, стиль])
Стиль аргументі көмегімен келесі типтегі мəндерді көрсетуді стильмен басқаруға болады:
күн жəне уақыт, ақшалы немесе бүтін емес сандар (ондық жəне жуық).
Бақылау сұрақтары:
1. SQL тілінің қандай нұсқаулары бар?
2. WHERE (қайда) қашан пайдаланады?
3. FROM (қайдан) қашан пайдаланады?
4. INTO (қайда) жəне HAVING (бар болуы) қашан пайдаланады?
Əдебиеттер: [1] 53-60 бет, [2] 30-32 бет., [3] 23-27 бет. қ[1] 10-11 бет.
2 кредит сағат.
Тақырыбы: Деректер құрылымын анықтау SQL тілінің нұсқаулары.
Дəріс мазмұны:
1.
Тұрақтылар.
2.
Өрнектер.
3.
Айнымалылар.
4.
SQL тілінің функциялары
Тұрақтылар. Өрнектер. Айнымалылар. SQL-дің кейбір инструкцияларында сан, жол
немесе күн мəндерін айкын көрсету керек. SQL-де сандық тұрақтылар, жолдық тұрақтылар, күн
жəне уақыт тұрақтылары жəне атауланған тұрақтылар қолданылады. Сандық тұрақтылар:
- бүтін жəне ондық тұрақтылар (дəл сандық литералдар), (мысалға: 22, -389, 900.0, +476);
- қалқыма үтірлі тұрақтыларға (жуық сандық литералдар) (мысалға: 1.5E2, -7.12349E1,
0.065439E12) бөлінеді.
Стандарт бойынша SQL-де жолдық тұрақтылар бір тырнақшаға алынуы керек, мысалы,
‘New York’, ‘Қарағанды’. Реляциялық ДҚБЖ-де күн, уақыт жəне уақыт аралықтарының
мəндері жолдық тұрақтылар түрінде көрсетіледі, бұл тұрақтылардың форматы түрлі ДҚБЖ-де
бір-бірінен ерекшеленеді. SQL-дегі мүмкін болатын күн тұрақтыларын келтірейік:
March 25. 1999 Mar 25 1999 3/25/1999 3-25-1999 1999 Mar 15
уақыт тұрақтылары: 15:30:25 3:30:25 PM 3:30:25 pm 3 PM.
Арнайы атауланған тұрақтылар ДҚБЖ-ның өзінде сақталатын мəндерді қайтарады.
Атауланған тұрақтыны SQL-дің кез-келген нұсқауында сол типтегі əдеттегі қолданушылық
тұрақтыны қолдануға рұқсат етеді. SQL2 стандартына келесі атауланған тұрақтылар кіреді:
CURRENT_DATE, USER, CURRENT_TIME, CURRENT_TIMESTAMP, SESSION_USER жəне
SYSTEM_USER. Кейбір ДҚБЖ жүйелік мəндерге рұқсат орнатылған функция арқылы
қамтамасыз етіледі.
Қатыспаушы мəндер. Деректер қоры шынайы əлем моделін тілдіреді, сондықтан деректің
жеке элементтері онда жоқ болады немесе барлық мəнге келе бермейтін болады. NULL
қатыспаушы мəндер түсінігінің көмегімен SQL қатыспаушы мəндерді өңдейді. Егер кесте
өрісінде NULL-мəні көрсетілсе, онда ол нақты жолда деректердің анықталған элементі жоқ
немесе өріс мəні берілген жолға сəйкес келмейді дегенді білдіреді. NULL өріс мəні болса, онда
деректер қорының программасы берілген жолда (жазба) қандай да бір мəннің жоқтығын арнайы
түрде белгілейді. Деректер қоры кез-келген мəн ретінде айтатын бұл өріске «нөл» немесе «бос
орын» мəнін жай жазбайды, себебі NULL деректер типіне ие емес. NULL кез-келген типтегі
өріске орналаса алады. Ол барлық коммерциялық ДҚБЖ жүзеге асырылған жəне көптеген
жағдайларда ДҚБЖ жеке өңдеуді талап ететін NULL мəні стандарттың бөлігі болып табылады.
Өрнектер. Өрнектер идентификаторлар комбинацияларын, функцияларды, логикалық
жəне арифметикалық операциялар белгілерін, тұрақтыларды жəне басқа да объектілерді
білдіреді. Өрнектер командалардағы, сақтау процедурасындағы немесе сұраныстағы аргумент
ретінде қолданылуы мүмкін.
Өрнектер операндалардан (деректердің өзіндік) жəне операторлардан (операндаларға
қолданылатын операциялар белгісінен) тұрады. Операндалар ретінде тұрақтылар,
айнымалылар, баған аттары, функциялар, ішкі сұраныстар қолданыла алады. Операторлар –
Достарыңызбен бөлісу: |
