Жалпы педагогика жəне информатика кафедрасы Физика, математика, информатика, шет тілі: 2шт, тарих

жүктеу 0,87 Mb.

Pdf просмотр

бет	59/103
Дата	29.12.2023
өлшемі	0,87 Mb.
	#44968

1 ... 55 56 57 58 59 60 61 62 ... 103

Жалпы психология және тұлғаның дамуы ...

5.7. Қиял процесі.
Қиял туралы түсінік. Адам бұрын өзі көріп білмеген нəрселердің бейнесін көз
алдына елестетіп, олардан жаңа бейне жасайды. Немесе бұрынғы қабылданған, жиналған
бейнелерге сүйене отырып, өз басында тың, жаңа елестер мен идеалар туады.. Осындай
жаңа бейнелер мен идеаларды қиял деп атайды. Қиял адамның еңбек əрекетімен дамитын
психикалық қызмет. Қиял арқылы пайда болып отыратын жаңа бейнелер адамның білім
қорына, нақты образдарға, тұрақты елестерге негізделеді. Қиял дегеніміз – бізді қоршаған
сыртқы дүниедегі заттар мен құбылыстардың образдарын жаңғыртып, оларды өңдеп
бейнелеуден тұратын адамға тəн психикалық процесс. Адам қиялынан ерекшеліктерді
былай топтастыруға болады:
а) əрбір адамның қиялы оның жеке басының қызығуы мен ерекшелігіне, алдына қойған
мақсат-мүдделеріне байланысты.
ə) қиялдың мазмұн-мəнісі, түр-сипаты адамның жас ерекшелігіне, білім дəрежесі мен өмір
тəжірибесіне, дара басының ерекшеліктеріне байланысты.
б) қиял адамның барлық психикалық құбылыстарымен тығыз ұштасып жатады.
в) адамның қиялы еңбек процесінде іс-əрекет үстінде де дамып отырады.
Өзіндік ерекшеліктерімен олардан туындайтын себептерге қарай, қиял ырықсыз,
ырықты болып екіге бөлінеді. Ырықсыз қиял адам алдына мақсат қоймай-ақ пайда
болады. Мысалы: адам ұйқылы ояу кезіндегі сөзі немесе түс көру.
Ырықты қиял. Адамның алдына саналы түрде мақсат қоя отырып, қажетті бейнелер
мен образдар жасау.

Ырықты қиял түрлері қайта жасау қиялы жəне шығармашылық қиял. Қайта жасау қиялы
адамның өмір тəжірибесінде кездескен, бұрын болған бейнелерді қайта жаңғыртады.
Қиялдың ең жоғары түрі – шығармашылық қиял немесе жасампаздық қиял.
Қиялдың бұл түрі арқылы жаңа бейнелер мен образдар жасалады. Творчестволық қиял
бейнелері түрлі тəсілдер арқылы жасалады.
1.
Қиыстыру-белгілі элементтердің қосындысы ғана емес, творчестволық синтез.
2.
Аглютинация түрлі объектіге тəн бөлшектерді (жинастыру немесе) жинақтау.
3.
Объектінің кейбір сапасын немесе басқаларға қатынасын алға шығара, күшейте
көрсетуден байқалатын акцент жасау.Əсірелеу жəне кеміте көрсету əдістері акцент
жасау тəсіліне жатады.
4.
Əдеби, мүсін жəне сурет арқылы бейне жасаудың кең тараған тəсілі-типтік бейне
жасау тəсілі.
Творчестволық қиял бейнелерінің бір түрі фантастикалық бейнелер. Бұларға діни-
мистикалық, ертегі – фантастикалық, ғылыми – фантастикалық бейнелер жатады.
Армандар мен мұраттар қиялдың ерекше формалары.
Творчество, қажырлы еңбек, сонымен бірге адамның барлық дене жəне рухани күшін
жұмсауды қажет ететін шабытты еңбек болып табылады.
Творчестволық процесс кезінде адамның психикалық əрекеті жоғары деңгейде өтеді. Бұл
жеке адамның интелектуальдық эмоциялық, еріктік күйіне жатады.

жүктеу 0,87 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 55 56 57 58 59 60 61 62 ... 103