Жалпы педагогика жəне информатика кафедрасы Физика, математика, информатика, шет тілі: 2шт, тарих

жүктеу 0,87 Mb.

Pdf просмотр

бет	56/103
Дата	29.12.2023
өлшемі	0,87 Mb.
	#44968

1 ... 52 53 54 55 56 57 58 59 ... 103

Жалпы психология және тұлғаның дамуы ...

5.2.

Қабылдау процесі.
Қабылдау дегеніміз заттар мен құбылыстардың қасиеттері, бөлшектері, құрамы,
формасы т.б. қосылып сезім мүшелеріне тікелей əсер етіп адам миында тұтас бейнеленуі.
Қабылдаудың алғы шарты түйсік процесі. Қабылдаудың құрамына түйсіктен басқа
адамның өткен тəжірибелері, елес жəне білім кіреді жəне психикалық процестермен
байланыста жүзеге асады.
Айналадағы заттар мен құбылыстардың сезім мүшелерімізге əсері нəтижесінде
қабылдаудың заттылығы қалыптасады.Қабылдаудың бейнесі сыртқы дүниенің белгілі
затына қатысты болады. Бұл ара – қатынас біздің мінез құлқымыз бен іс - əрекетіміздің
бағдарлау қызметінің негізі болып есептеледі.Қабылдаудың толықтығы мен дəлдігі
қоғамдық тəжірибе мен адамның тəжірибесіне, заттардың белгілері мен қасиеттері жайлы
жинақталған білімдерге тəуелді. Қабылдау бейнесінің өзі де оны құрастыратын
бөлшектердің ерекшеліктеріне тəуелді болып келеді.
Қабылдау физиологиясы – талдағыштар жүйесінің комплекстік қызметі болып
табылады.
Қабылдау адамның өткен тəжірибесіне немесе психикалық əрекеттер мазмұнына
байланысты. Бұл ерекшелік апперцепция деп аталады.
Апперцепция құбылыс қабылдау мазмұны мен бағыт – бағдарының, адамның
тəжірибесіне, мүддесіне, өмірге қатысына, біліміне байланысты. Апперцепция жеке
адамның қабылдауына белсенділк сипат береді.
Білім жүйесін қалыптастыру, тəжірибені молайту, сезім, қажеттілік дағды жəне
адамгершілік, мінез – құлық əдеттерін тəрбиелеу, болмысты мазмұндырақ қабылдауға
көмектеседі.
Қабылдау түрлері
Қабылдау классификациясының бірнеше түрі бар. Алғашқы классификация
рецепторлардың ерекшілігіне байланысты. Олар: есту, көру, сипап сезу т.б.
Екіншісі материяның тіршілік ету формаларына негізделген. Заттарды уақытты
қабылдау, қатынастары, қозғалысты, кеңістікті, адамды қабылдау.
Қабылдау қасиеттері
Заттылығы – айналадағы заттар мен құбылыстардың сезім мүшелеріне əсер нəтижесінде
қалыптасады.
Құрылымдылығы – қабылдау түйсінудің жай қосындысы емес ол жалпы тұтас құрылымы.

Мағыналылығы – қабылданған объект тұтас болады, мағынасы сөзбен беріледі.
Тұтастығы – қабылдау əрқашанда тұтастық бейнесі. Сыртқы жағдайдың өзгеруіне
қарамастан, заттар сол қалпында қабылданды.
Константтылығы – қоршаған заттар формалары, түстері, көлемі салыстырмалы түрде
қабылданды.
Таңдамалылығы –басқалармен салыстырғанда кейбір объектілерді ерекше бөліп
көрсетуімен байланысты.
Физиологиялық немесе ақыл – ой əрекетінен жəне эмоцияналдық шаршау кезінде
адам қабылдауында өзгерістер байқалады. Олардың түрлері ерекшеліктеріне қарай
мынадай түрлері болады:
Гиперстезиялық қабылдауда – сыртқы құбылыстың барлығын жоғары қабылдайды.
Гипостезиялық қабылдауда керсінше қабылдау нашарлауы, төмендеуі.
Галлюцинациялық құбылыс дегеніміз жүйке жүйесінің ауруға шалдығуынан
жалған, теріс, бұрмаланған бейнелердің пайда болуы. Галлюцинация қиялдану, шатасу
деген мағынаны білдіреді.
Иллюзия дегеніміз қабылданған нəрсе мен заттар өзіне сəйкес келмей бұрмаланып
қабылданады.
Аффектілік иллюзия – қорқыныш, үрей жəне мазасызданған, көңіл – күйі түскен
адамға байқалады.
Вербалды иллюзия айналадағы немесе қасындағы адамдардың сөзін, əңгімесінің
мағынасынан басқаша қабылдау.

жүктеу 0,87 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 52 53 54 55 56 57 58 59 ... 103