Жалпы орта білім беру деңгейінің «Жаратылыстану»

Құрылықтың 
жəне 
дүниежүзілік 
мұхиттың 
негізгі 
биомассалары. 
Биогеографиялық аймақтар. 
көрсетілім  құрлықтардың  тарихын  бейнелейтін  карталар;құрлықтық 
биомассаның таралуы. 
3) «Организм жəне ортаның өзара қарым-қатынастары (12 сағат)»: 
тірі 
организмдердің 
табиғи 
бірлестіктері, 
биогеоценоздар, 
биогеоценоздардың 
құрамдас 
бөліктері: 
продуценттер, 
консументтер 
редуценттер,  биоценоздар,  олардың  түрлік  əртүрлілігі,  популяциялар 
тығыздығы, биомассасы. Экология,оның міндеттері, экологиялық факторлар 
ортаның 
абиотикалық 
факторы, 
температураның,жарықтың, 
ылғалдылықтың  жəне  басқа  факторлардың  бірлестіктер  тіршілігіндегі  рөлі, 
орта  факторларының  əсер  ету  қарқындылығы,шектеуші  фактор,  орта 
факторларының өзара əсері, төзімділік шегі. 
ортаның  биотикалық  факторлары,  қоректік  тізбектер  жəне  торлар, 
экологиялық 
пирамидалар: 
сандық,биомассалық,энергиялық, 
биогеоценоздардың алмасу себептері, жаңа бірлестіктердің қалыптасуы. 
антропогендік  факторлар,  олардың  биоценоздарға  əсері(адамның 
табиғаттағы рөлі), табиғат ресурстарын тиімді пайдалану, табиғатты ластанудан 
қорғау, табиғат эталондары мен ескерткіштерін сақтау, ғаламшар тұрғындарын 
табиғат  ресурстарымен  қамтамасыз  ету,  табиғи  кешендер  түзудің  шаралары, 
экологиялық  білім,  тəрбие,мəдениет,  жер  ғаламшарының  экологиялық 
апаттары. Қазақстанның экологиялық апатты аймақтары. 
көрсетілім,  «Биосфера», «ҚР  экологиялық  апатты  аймақтары» 
тақырыптары  бойынша  электрондық  оқулықтардан  үзінділер  оқу  жəне 
талқылау. 
4) «Организмдер арасындағы қарым-қатынастар (3 сағат)» 
организмдер  арасындағы  қарым-қатынастың  формалары,  жағымды 
қатынастар:  симбиоз,  кооперация,  мутуализм,комменсализм,  антибиотикалы  қ 
қатынастар  :жыртқыштық,  паразитизм,  бəсеке,  бейтарап  қатынастар-
нейтрализм. 
көрсетілім:тірі  табиғаттың  түрлі  дүниелері  өкілдерінің  симбиоздық 
(селбесу) тіршілігінің мысалдары. 
32. «Бионика (2 сағат)»: 
өсімдіктер  мен  жануарлардың  құрылымдық  принциптерін  адамның 
щаруашылық  əрекетінде  пайдалану,  табиғаттағы  тірі  тіршілік  иелерінің 
формалары 
жəне 
олардың 
өнеркəсіптік 
аналогтары 
(құрылыстық 
ғимараттар,машиналар,механизмдер, қондырғылар). 
көрсетілім: 
тірі 
организмдер 
құрылымына 
ұқсас 
өнеркəсіптік 
аналогтардан  мысалдар  жəне  оқулықтан  осы  тақырыпқа  сай  сурет,кестелерді 
қарау. 
 
 
4. 10-сынып оқушысының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар 
 
33. 10-сынып оқушылары: 
 
 

1) тірі табиғаттың негізгі құрылым деңгейлерін; 
2) жасушалық теорияның негізгі қағидаларын; 
3) жасушаның химиялық құрамын; 
4)  нəруыздардың,  нуклеин  қышқылдарының,  липидтердің,  АТФ  жəне 
бейорганикалық заттардың жасуша жəне организм тіршілігіндегі рөлін; 
5) генетикалық код, геннің құрылысы мен қызметін; 
6)  прокариоттар  жəне  эукариоттар,  автотрофтар  жəне  гетеротрофтар 
жасушаларының құрылысы мен қызметін; 
7)  пластикалық  жəне  энергиялық  алмасу  мен  олардың  маңызын, 
өсімдіктердегі пластикалық алмасу ерекшеліктерін жəне ғарыштық рөлін; 
8) зат алмасудағы ферменттердің рөлін; 
9)  хромосомалар,  олардың  тұқым  қуалау  ақпаратын  сақтау  жəне 
ұрпақтарға берудегі рөлін; 
10) хромосомалар санының, пішіні мен мөлшерінің, əр түр өкілдеріне тəн 
тұрақтылығын; 
11) митоз, мейоз, ұрықтану жəне олардың маңызын; 
12)  генетикалық  əдістерді,  адам  генетикасын  зерттеу  əдістерінің  
ерекшеліктерін; 
13)  тұқымқуалаушылықтың  заңдылықтарын,  модификациялық  жəне 
үйлесімдік өзгергіштіктерді, олардың себептерін; 
14)  фенотип  қалыптасуда  генотип  пен  орта  жағдайларының  маңызын, 
мутациялардың 
эволюциядағы,генетиканың 
селекция 
мен 
денсаулық 
сақтаудағы рөлін; 
34. 10-сынып оқушылары: 
1)  автотрофтар  мен  гетеротрофтар,  прокариоттар  мен  эукариоттар 
жасушаларын; 
2) митоз бен мейозды анықтау; 
3) организмдердің көбею əдістерін ажырата білу; 
4) фенотип пен генотипті, гомо жəне гетеро зиготаны салыстыру; 
5)  организмдердің  мутациялық  жəне  модификациялық  өзгергіштіктерін 
анықтау; 
6) эволюция үшін мутацияның маңызын түсіндіру; 
7) селекция үшін генетика заңдарын негіздеу. 
 
 
5. 11-сынып оқушысының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар 
  
35. 11-сынып оқушылары: 
1) тірі табиғаттың эволюциясы туралы түсінік; 
2) Ч.Дарвин ілімі қалыптасуының алғышарттары; 
3) Ч.Дарвиннің қолдан жəне табиғи сұрыпталу туралы ілімі; 
4) тіршілік үшін күрестің формалары; 
5) мутациялардың эволюциялық рөлі ; 
6) табиғи сұрыпталудың формалары; 
7) түр түзілу туралы қазіргі көзқарастар; 
 
 

8) эволюциялық процестің негізгі бағыттары, 
9) биологиялық прогреске жету жолдары; 
10)  эволюцияның  негізгі  заңдылықтары:  дивергенция,  конвергенция, -
параллелизм; 
11)  архей,протерозой  ,палеозой,мезозой  кайнозой  замандарында  жерде 
тіршіліктің дамуы; 
12) биологиялық түр ретінде адамның қасиеттері; 
13) биоəлеуметтік тіршілік иесі ретінде адамның қасиеттері; 
14) «əлеуметтік дарвинизмнің», кертартпалық зөлі; 
15) организм жəне ортаның қарым-қатынастары; 
16) биосфераның құрылымы жəне оның құрам бөліктері; 
17) ортаның биотикалық, абиотикалық жəне антропогендік факторлары; 
18) орта факторлары əрекетінің қарқындылығы, шектеуші фактор;- 
19) организмдер арасындағы өзара қарым –қатынас формалары; 
20) антропогендік факторлардың биоценоздарға əсері; 
21) экологиялық кешендер түзудің шаралары. 
36. 11-сынып оқушылары: 
1) жер бетінде тіршіліктің пайда болу процесін материяның эволюциялық 
түрөзгерістері  тізбегіндегі  табиғи  оқиға  ретінде  материалистік  тұрғыда 
түсіндіру; 
2)  алуантүрлі  организм  түрлері  шығуының  жəне  олардың  тіршілік 
ортасына  бейімділігінің  себептерін  эволюцияның  қозғаушы  күштері  мен 
олардың мəні туралы білімге сүйеніп түсіндіру; 
3)  экологиялық  жүйелерде  түрлердің  бірлесіп  тіршілік  етуге  бейімділік 
белгілерін айқындау; 
4)  өнеркəсіп  пен  ауылшаруашылығындағы  экологиялық  заңдылықтар 
туралы мəліметтерді іс-тəжірибеде қолдану; 
5) биоценоздың түрлік құрамына талдау жүргізу; 
6) биоценоздардағы қарым-қатынас формаларының түрлерін анықтау; 
7) нақты орта жағдайларындағы қоректік жүйелерді сипаттау;  
8)  орман  шаруашылығы,  балық  шаруашылығы  т.б.,  ұйымдастыру  үшін 
экологиялық білімді дұрыс пайдалану; 
9)табиғи  ресурстарды  тиімді  пайдалану  жəне  қоршаған  ортаны  қорғау 
міндеттерін шешу үшін білім мен заңдарды қолдану;.  
10)  зертханалық  жəне  практикалық  жұмыстарды  орындауда  техникалық 
қауіпсіздік ережелерін сақтау. 
37. Жеке-тұлғалық нəтижелер 
38. 10-11 сынып оқушылары көрсете білуі тиіс: 
1)  ғылыми  жəне  көпшілікке  арналған  əдебиеттерді  пайдалануда  арнайы 
пəндік жəне атау көрсекіштерін  қолдануға даярлығын; 
2) 
кеңейтілген 
жоспар-мəтіннің 
тезисін 
құтастырып, 
конспекттер,рефераттар құрастыру; 
3) рефераттар,презентациялар даярлау; 
4)  жұмыстар  орындауда  электрондық  ресурстарды,интернетті  пайдалана 
білу;